Ο όμορφος οικισμός της Αρμάχας Πεδιάδος και οι ναοί του

Δυτικά του βουνού Μικρού Αφέντη, στην πάλαι ποτέ επαρχία Πεδιάδος, και  σε υψόμετρο 490 μέτρων, βρίσκεται η Αρμάχα, ένα χωριό που σήμερα κατοικούν λιγότεροι από 50 άνθρωποι, αλλά έχει να επιδείξει παρουσία τουλάχιστον από την Ενετοκρατία.

Της Ελένης Βασιλάκη

Γενέτειρα της μεγάλης εκκλησιαστικής μορφής, του μητροπολίτη Τιρνόβου Βουλγαρίας Ιλαρίων Σιναϊτη του Κρής (1765 – 1838) (διαβάστε εδώ περισσότερα) η Αρμάχα έχει να παρουσιάσει λιγοστούς, λόγω του μεγέθους της, αλλά όμορφους και φροντισμένους ναούς.

Ο νεοκλασικός ναός του Χριστού

Ο ναός της Μεταμορφώσεως του Χριστού βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του οικισμού. Πρόκειται για ένα νεοκλασικό ναό, κτισμένο το 1881 και ανακαινισμένο τη δεκαετία του ’80. 

Πετρόκτιστος με ξύλινο τέμπλο και ωραίο θύρωμα δεσπόζει στο σημείο έχοντας απέναντι του τη βουνοπλαγιά με την ονομασία Μπενεδέτος, που σημαίνει ευλογημένος, και στο βάθος την Γερακιανή Λαγκάδα, όπου βρίσκεται η πηγή της  Αγίας Άννας.

Στο καμπαναριό του ναού το ρόλο καμπάνας παίζει τμήμα οβίδας του Β Παγκοσμίου Πολέμου.

Όπως μας ανέφερε ο εφημέριος της Αρμάχας, πατήρ Εμμανουήλ Ψυλλάκης, στον Καστροφύλακα υπάρχουν αναφορές για δύο ναούς στο χωριό κατά το παρελθόν, ο ένας είναι ο Χριστός και ο δεύτερος, που αναφέρεται ως νεκροταφειακός, απέναντι ακριβώς στο βουνό, του οποίου όμως δεν εντοπίζεται σήμερα ούτε η θέση.

Ο ναός του Αγίου Χαραλάμπου

Δυτικά του ναού του Χριστού οι κάτοικοι της Αρμάχας έκτισαν στις αρχές του 20^ου αιώνα, ο θεμέλιος λίθος μπήκε το 1910,  έναν ακόμα ναό, αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο.

Ο Ναός του Αγίου Χαραλάμπου

Μεγάλος σε μέγεθος, και εξίσου περιποιημένος μ' εκείνον του Χριστού (ο πατήρ Εμμανουήλ όπως φάνηκε τόσο από τους ναούς της Αρμάχας όσο και του Γερακίου, που λειτουργεί, φροντίζει υποδειγματικά για την καθαριότητα και την τάξη στο εσωτερικό τους ) βρίσκεται στον αύλειο χώρο όπου παλιά λειτουργούσε το σχολείο του οικισμού, το οποίο σήμερα έχει ανακαινιστεί και χρησιμοποιείται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο και την Ενορία για εκδηλώσεις και άλλες δραστηριότητες.

 Ανάμεσα στον Άγιο Χαράλαμπο και το παλιό δημοτικό σχολείο βρίσκεται και η προτομή του Ιλαρίωνα Σιναϊτη του Κρής, που φιλοτεχνήθηκε για να τιμηθεί το άξιο τέκνο του μικρού αυτού χωριού. 

Για την ιστορία ν' αναφέρουμε πως το τοπωνύμιο Αρμάχα  λέγεται πως πιθανόν να προέρχεται από το Michael Armacha, για τον οποίον υπάρχει αναφορά στο αρχείο του Δούκα της Κρήτης, του 1369.

Όμως η πρώτη γνωστή μνεία στον οικισμό, με το όνομα Armagha, γίνεται δύο αιώνες αργότερα σε έγγραφο του Fr. Farozzi, το οποίο χρονολογείται στο 1577. 

Φωτογραφίες από το εσωτερικό και το εξωτερικό του ναού του Χριστού

Φωτογραφίες από το εσωτερικό και εξωτερικό του Αγίου Χαραλάμπου

Το παλιό δημοτικό σχολείο 

Η προτομή του Ιλαρίωνα Σιναϊτη