Πως περιέγραψε ο Dapper το 1688 το χαρακτήρα και τα ιδιώματα των Κρητικών

Oρεσείβιος Κρητικός, Dapper 1688

Ενδιαφέρουσες περιγραφές για τους Κρητικούς, την ιδιοσυγκρασία και τον τρόπο ζωής τους μας δίνει ο Φλαμανδός γιατρός, εθνολόγος, γεωγράφος και ιστορικός Olfert Dapper.

Είναι σημαντικό το να διευκρινίσουμε πως ο ίδιος ποτέ του δεν ταξίδεψε στην Κρήτη, ωστόσο στο βιβλίο του «Ακριβής Περιγραφή των Νήσων του Αρχιπελάγους», το 1688, περιλαμβάνει μια ενότητα περί της νήσου Κρήτης, η οποία εκδόθηκε από το Μικρό Ναυτίλο ως ξεχωριστό βιβλίο το 1999, σε απόδοση Αριστέας Πλεύρη.

Ο Dapper φαίνεται να ήταν κάτοχος μιας βιβλιοθήκης σπάνιας, σε πλούτο υλικού, και άριστος γνώστης της κλασικής ελληνικής και λατινικής φιλολογίας καθώς μετέφρασε και τα 9 βιβλία του Ηροδότου στα Ολλανδικά. 

Το συγγραφικό του έργου, επί της ουσίας, αποτελεί μια συλλογή πληροφοριών, τις οποίες αντλεί από ιστορικά περιηγητικά κείμενα της εποχής του, από ημερολόγια και χάρτες χωρίς να αποκλείεται να αξιοποιούσε και ομάδα συνεργατών του για την έρευνα και τη συλλογή των πληροφοριών, που του ήταν απαραίτητες για τα βιβλία του.

 Στον τόμο λοιπόν που εκδόθηκε και φέρει τον τίτλο «Περί της νήσου Κρήτης»  βρήκαμε τις παρακάτω ιδιαίτερες περιγραφές για τους Κρητικούς, τόσο τους αρχαίους όσο κι εκείνους που θεωρήθηκαν σύγχρονοι του Dapper:

Οι αρχαίοι Κρητικοί ασχολήθηκαν πολύ με τα γράμματα και τις επιστήμες. Μάλιστα δώρισαν στον Όμηρο 1000 δηνάρια και φρόντισαν να αφήσουν ως δείγμα της γενναιοδωρίας τους προς αυτόν , χαραγμένη σε στήλη, που τοποθετήθηκε δημόσια , την πράξη τους αυτή. Παρολαυτά άργησαν να τραγουδήσουν τα έπη του Ομήρου επειδή δεν δέχονταν με ευχαρίστηση ξένους στίχους στις διασκεδάσεις και στις τελετές τους.

 Ως άνθρωποι ήταν λακωνικοί, είχαν δηλαδή το χάρισμα να λένε πολλά με λίγα λόγια, ήταν οξυδερκείς και πολύ πνευματώδεις. Δεν άντεχαν τη δημαγωγία γι αυτό και οι αρχαίοι νομοθέτες τους εναντιώνονταν στο να επικρατούν λαοπλάνοι και δημαγωγοί.

Φρόντιζαν στους όρκους τους να επικαλούνται με άκρα ευλάβεια τα ονόματα των θεών και δεν τα χρησιμοποιούσαν ποτέ για να αποδείξουν το αληθές των ισχυρισμών τους. Ορκίζονταν όμως σε ζώα, όπως οι χήνες, οι σκύλοι και άλλα. Το σχετικό νόμο καθιέρωσε ο Ραδάμανθυς.

Επίσης οι Κρητικοί είχαν τη φήμη των ικανών, επινοητικών, και επιδέξιων εφευρετών. Λένε ότι ο πρώτος βασιλιάς τους ο Κρήτας έκανε πολλές εφευρέσεις και κατασκευές  για το καλό και την ευημερία των υπηκόων του. Ο δε Σαλούστιος μαρτυρεί ότι πρώτοι αυτοί οι νησιώτες καθιέρωσαν την ιερή και ευλαβική λατρεία των θεών και έδωσαν στους ανθρώπους τις πρώτες εκφάνσεις μιας θρησκείας.

Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι δίδαξαν τους ανθρώπους πώς να χρησιμοποιούν τη φωτιά, πράγμα άγνωστο μέχρι τότε, καθώς και τις ιδιότητες και τη χρήση του χαλκού και του σιδήρου. 

Παράλληλα εξημέρωσαν ως κατοικίδια τα περισσότερα από τα ζώα και έμαθαν να τρυγούν  και να συλλέγουν το μέλι. Επιδίδονταν στο κυνήγι και την τοξοβολία με την οποία πιστεύεται πως ασχολήθηκαν πρώτοι . 

Επίσης πρώτοι θεωρείται πως κατασκεύασαν βέλη, σπαθί, ξίφη, χιτώνες, περικεφαλαίες, πρώτοι έκαναν δημόσιες συναθροίσεις και συμπόσια. Από τις πολεμικές μηχανές ήταν εκείνοι που εφηύραν το λεγόμενο σκορπιό, είδος μικρού καταπέλτη που εκτόξευε πολλά βέλη ταυτόχρονα.

Οι Κρητικοί την εποχή που έγραψε ο Dapper

Σε ότι αφορά τώρα στους Κρητικούς, την εποχή που έζησε ο Dapper, (1639-1689) οι περιγραφές που κάνει, διαφέρουν σημαντικά σε σχέση με  ότι γράφτηκε από τον ίδιο για τους προγόνους τους.

Οι περισσότεροι κάτοικοι της Κρήτης, είναι μεγάλοι καλοφαγάδες και ικανοί πότες, επιρρεπείς στην οινοποσία, την κραιπάλη, τη λαιμαργία και την τρυφηλή ζωή, ιδίως στις ποταπές απολαύσεις και τις σαρκικές διαφθορές, αναφέρει.

 Με λίγα λόγια κάνουν ζωή φυγόπονη και οκνηρή, όπως περιγράφει και ο Επιμενίδης. Ανάμεσα τους δύσκολα θα βρούμε κάποιον που να ασχολείται με τη λογοτεχνία ή να ασκείται στα όπλα. Οι περισσότεροι ασχολούνται με τη γεωργία ή την κτηνοτροφία, ελάχιστοι είναι όμως εκείνοι που προσπαθούν να μάθουν μία τέχνη. 

Αν κάποιος από αυτούς τους νησιώτες τύχει να είναι γενναιότερος από τους συμπατριώτες του κι έχει ιδιαίτερη κλίση στα όπλα, προτιμά συνήθως να μάχεται στη θάλασσα, όχι στη στεριά, και τις περισσότερες φορές γίνεται καλός ναυτικός. Όπως και οι αρχαίοι Κρητικοί είναι ικανότατοι τοξότες.

 Οι περισσότεροι ωστόσο, κυρίως εκείνοι που ζούν στην ύπαιθρο, είναι άνθρωποι βραδείς, ασθενικοί, μαλθακοί, οκνηροί και ράθυμοι, που δεν αγαπούν την εργασία και δεν έχουν καμία ευφυΐα και οξύνοια.

Oι Σφακιανοί

Οι κάτοικοι των Σφακίων, είναι οι γενναιότεροι όλων και οι πλέον επιδέξιοι στη χρήση των όπλων γιατί είναι άνθρωποι τραχείς, απολίτιστοι και ημιάγριοι, συνηθισμένοι να ζούν από την πειρατεία και τη ληστεία.

 Είναι οι ικανότεροι , πιο επιδέξιοι τοξότες της νήσου, δεν τους λείπει το θάρρος μπροστά στον εχθρό και ρίχνονται στη μάχη με τόλμη γι αυτό και οι άλλοι κάτοικοι της νήσου, ιδίως όσοι κατοικούν στην ύπαιθρο, τους έχουν σε μεγάλη εκτίμηση.

 Στην τοπική διάλεκτο τους αποκαλούν Πατέρες, επειδή μάχονται για την ελευθερία όλων. Για τα βάρβαρα και άγρια ήθη τους τους φοβούνται και τους τρέμουν όχι μόνο οι συμπατριώτες τους, αλλά και οι Ενετοί στρατηγοί και άρχοντες, που όταν κατείχαν τη νήσο, ήσαν υποχρεωμένοι να λαμβάνουν ιδιαίτερα μέτρα προφύλαξης από αυτούς.

 Λένε ότι μπορούσαν να συγκεντρώσουν 1000 περίπου ικανούς πολεμιστές. Ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τη φύλαξη των πολλών μικρών και μεγάλων κοπαδιών τους.

Κυκλοφορούν όλοι με περισκελίδες, που φθάνουν στη μέση, και δεν κάνουν βήμα αν δεν είναι οπλισμένοι με τόξο, βέλη και σπαθί. Μια μακριά και φαρδιά δερμάτινη λωρίδα, που τυλίγουν γύρω από το κορμί σαν ζώνη, συγκρατεί τα υποδήματα τους, το υπόλοιπο δε σώμα τους καλύπτεται μόνον από μια πουκαμίσα. Δεν τη ζώνουν όμως, όπως κάνουν όλοι οι άλλοι, αλλά την αφήνουν ελεύθερη πάνω από την περισκελίδα. 

Μια από τις μεγαλύτερες απολαύσεις τους είναι ο χορός και θάλεγε κανείς πως αποτελεί την κύρια διασκέδαση τους γιατί οι περισσότεροι από τους άνδρες και τις γυναίκες  χορεύουν, ημέρα και νύχτα, ακόμα και τις πιο καυτές ημέρες του καλοκαιριού, εκτεθειμένοι στον ήλιο, χωρίς να αφήσουν τα όπλα τους, αλλά και χωρίς να κουράζονται.

 Θεωρούν μάλιστα ότι αποτελεί όνειδος και ατίμωση να αφήσουν τα όπλα τους όση ώρα χορεύουν και είναι τιμή γι αυτούς το να τα έχουν πάντοτε πάνω τους. 

Οι γυναίκες κυκλοφορούν με εντελώς ακάλυπτους ώμους και δεν φορούν κάλτσες. Δεν καλύπτουν ούτε το κεφάλι τους και δεν χρησιμοποιούν ποτέ ψιμύθια για το πρόσωπο τους άλλωστε, από τον καυτό ήλιο το δέρμα τους είναι πολύ μελαμψό.

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος  με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη  άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)