Μπορεί την αμπελιτσιά οι περισσότεροι να μην την γνωρίζουν όμως δεν υπάρχει κανείς που να μην ξέρει το εμβληματικό για τους Κρητικούς αντικείμενο που παράγεται από το ξύλο της. Αυτό δεν είναι άλλο από την κατσούνα, απαραίτητο εφόδιο για κάθε κτηνοτρόφο στο νησί μας και όχι μόνο...
Η αμπελιτσιά λοιπόν, είναι ένα ενδημικό δέντρο που φύεται στην Κρήτη και μάλιστα, ένα δέντρο που απειλείται και πλέον προστατεύεται για να μπορέσει να συνεχίσει να υπάρχει, να μας προσφέρει τον παχύ ίσκιο του και να εμπλουτίζει με την παρουσία του τη μοναδική χλωρίδα στον τόπο μας.
Καταρχήν να τονίσουμε πως την αμπελιτσιά, ή αμπελιτσά, ή ανέγνωρο, Zelkova abelicea, όπως είναι η επιστημονική ονομασία της, δεν θα τη βρούμε στα πεδινά, είναι δέντρο που αγαπά τα ορεινά.
Πρόκειται για ένα σχετικά σπάνιο δέντρο και για το λόγο αυτό προστατεύεται από την εθνική, την ευρωπαϊκή και τη διεθνή νομοθεσία.
Για να δούμε την αμπελιτσιά θα πρέπει να ανέβουμε πάνω από τα 800 μέτρα υψόμετρο σε περιοχές των Λευκών Ορέων, του Ψηλορείτη και της Δίκτης.
Μάλιστα θεωρείται ένα από τα αρχαιότερα δέντρα στο νησί μας, μια και έχουν εντοπιστεί απολιθώματα 8 εκατομμυρίων ετών από αρχέγονο είδος της αμπελιτσιάς στην περιοχή της Μακρυλιάς.
Με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τα προγράμματα του υπουργείου αγροτικής ανάπτυξης για το ενδημικό αυτό δέντρο της Κρήτης, ο πληθυσμός του σήμερα φθάνει τα σχεδόν 20.000 δέντρα σε όλο το νησί, με το 80% εξ αυτών να απαντάται στα Λευκά Όρη.
Αν ωστόσο προσθέσουμε και την αμπελιτσιά σε μορφή θάμνου, τότε ο αριθμός ανεβαίνει σημαντικά. Ωστόσο το πρόβλημα με την αμπελιτσιά στη θαμνώδη μορφή της είναι πως γίνεται αντικείμενο βόσκησης από τα κοπάδια και δεν προλαβαίνει να μεγαλώσει και να εξελιχθεί σε δέντρο.
Αυτό είναι κι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η αμπελιτσιά στην Κρήτη ενώ ακολουθεί το κόψιμο του δέντρου για την κατασκευή της παραδοσιακής κατσούνας, οι πυρκαγιές κ.α
Στο πλαίσιο των προσπαθειών που γίνονται για την προστασία και διατήρηση του είδους να πούμε πως λειτουργεί σε έκταση 4 στρεμμάτων, που παραχώρησε ο δήμος Πλατανιά στον Ομαλό, φυτεία αμπελιτσιάς.
Στόχος της είναι να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για τις απειλές που υπάρχουν σε σχέση με την αμπελτσιά, λειτουργώντας ως χώρος αναψυχής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και σε βάθος χρόνου να μπορεί να αξιοποιηθεί το ξύλο των εκεί δέντρων για την κατασκευή κατσούνας πιστοποιημένης προέλευσης.
Η Ελένη Βασιλάκη είναι δημοσιογράφος. Έχει εργαστεί από το 1995 μέχρι σήμερα σε εφημερίδες και ραδιοφωνικούς σταθμούς του Ηρακλείου συνεργαζόμενη παράλληλα με ΜΜΕ στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης με master στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων ενώ μιλά Αγγλικά και Ιταλικά. Λατρεύει τα ταξίδια και τις εκδρομές, τις πεζοπορίες στη φύση και τη γνωριμία με τον τόπο της και τους ανθρώπους του.