Ο πύργος του Πατσιδέρου και η σχέση του με την ονομασία του χωριού

Σε ύψωμα έξω από το χωριό Πατσίδερος, πολύ κοντά στο βενετσιάνικο ναό του Αγίου Ιωάννη βρίσκονται τα ερείπια ενός πύργου.

Της Ελένης Βασιλάκη

Το σημείο όπου είχε κτιστεί πανοραμικό με απεριόριστη θέα προς όλες τις κατευθύνσεις και κυρίως πλησίον του παλιού περάσματος που οδηγούσε από τη Μεσαρά στο Ηράκλειο.

Στοιχεία γι αυτόν τον πύργο δεν έχουν σωθεί παρά μόνο θρύλοι και παραδόσεις, οι οποίοι μάλιστα τον συνδέουν και με την ονομασία του χωριού Πατσίδερος.

Όπως μας διηγήθηκε ο ιεράς του οικισμού Εμμανουήλ Κοσιδεκάκης, μια από τις εκδοχές για το πώς ονομάστηκε το χωριό τους έτσι είναι πως εκεί βρέθηκε ένα από τα 12 Αρχοντόπουλα  που έφερε και εγκατέστησε στο νησί ο Νικηφόρος Φωκάς όταν κατάφερε το 961 να πάρει την Κρήτη από τα χέρια των Αράβων.

Το όνομα αυτού του πριγκιπόπουλου ήταν Πατσής και ο πύργος ήταν στην ιδιοκτησία του. Εφόσον λοιπόν στον Πατσή παραχωρήθηκε η συγκεκριμένη περιοχή για να την έχει υπό την εποπτεία και ιδιοκτησία του, αποτελώντας ουσιαστικά δώρο, ονομάστηκε ο τόπος αυτός Πατσίδωρος και στην πορεία των αιώνων  παραφράστηκε σε Πατσίδερο.

Η άλλη εκδοχή ως προς την ονομασία του Πατσιδέρου ,την οποία ωστόσο δεν αποδέχεται ο Στέργιος  Σπανάκης, είναι να έχει ρίζες στη  λέξη  paciero (paciere) που σημαίνει ειρηνοποιός.

Στο Τουρκικό αρχείο του Ηρακλείου ο Ν. Σταυρινίδης βρήκε και μετέφρασε έγγραφα που εμφανίζουν πίνακες πύργων της επαρχίας Πεδιάδας, Ρίζου (Βιάννου), Καινουργίου και Πυργιώτισσας.

 Για τις υπόλοιπες επαρχίες δεν υπήρχαν έγγραφα με πίνακες των πύργων τους αλλά επιμέρους στοιχεία με τις ονομασίες τους, άλλοτε με τα χωριά ευθύνης τους άλλοτε με τους υπεύθυνους φρουρήτορες τους. Εικάζεται δε πως αυτοι οι πύργοι ίσως είναι ενετικοί. 

Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και ο πύργος στον Πατσίδερο που αναφέρεται στο τουρκικό έγγραφο ως Κούτσουλας.

Ο πύργος πάντως, έτσι όπως φαίνεται σήμερα, χωριζόταν σε δωμάτια, διακρίνονται τουλάχιστον τρία. Κάλυπτε μια μεγάλη επιφάνεια στην κορυφή του λόφου κι έδινε τη δυνατότητα εποπτείας σε μεγάλες αποστάσεις. Μεταγενέστρα όταν πια γκρεμίστηκε έγινε μάντρα για πρόβατα.

 (ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε ιστότοπο, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)

Το ύψωμα με τα ερείπια του πύργου