Ο κλήδονας δεν είναι μια γιορτή που στήνεται στις 24 Ιουνίου για να περάσει απλά η ώρα, ούτε μπορεί να σταθεί ως φολκλορική εκδήλωση που εξελίσσεται σε κρητικό γλέντι.
Αν ψάξει κανείς τις ρίζες και τα νοήματα του θα εκπλαγεί καθώς πρόκειται για μια πανάρχαια τελετουργία που, σαφώς με πολλές διαφοροποιήσεις, έχει περάσει στη σύγχρονη εποχή όμως διατηρεί κάτι από τη μαγεία της αρχαιότητας και τη γοητεία της μαντικής, δια του λόγου.
Την καταγωγή του πρέπει να την αναζητήσουμε στις τελετουργίες καθαρμού και μαντείας της Αρχαίας Ελλάδας, οι οποίες με τη σειρά του εδράζονταν στην πίστη της μαγικής δύναμης του λόγου, ως παράγοντα επηρεασμού της εξέλιξης των πραγμάτων.Ότι δηλαδή τα σημαινόμενα του εκφωνούμενου λόγου μπορούν να γίνουν πράξη.
Τη λέξη κλήδονα τη συναντάμε από την αρχαϊκή εποχή, τόσο στα έπη του Ομήρου όσο και στον Ησίοδο. Στα γραπτά τους υπάρχει ως κληδών, κληηδών ,κλεηδών, κληδόνα, που σημαίνει φωνή, φήμη, θεϊκός λόγος, προφητεία.
Γενικότερα για τη δύναμη που μπορεί να έχει ο λόγος και τις τελετουργίες που σχετίζονται με αυτόν μπορούμε να ανατρέξουμε εκτός από τον Ησίοδο, στον Πλούταρχο, τον Αιλιανό και το Δίωνα Χρυσόστομο.
Κατά την αρχαιότητα λοιπόν ο κλήδονας ήταν ένα μέσο μαντικής και μάλιστα μέσα από τυχαίες φωνές και λόγους που λειτουργούσαν ως χρησμοί .Για την ερμηνεία τους υπήρχαν οι λεγόμενοι κληδονιστές ή κληδονιστικοί.
Στον Αισχύλο και στον "Προμηθέα Δεσμώτη", στο χορό των ωκεανίδων νυμφών αναφέρεται το εξής :Τρόπους δε μαντικής εστοίχισα κάκρινα πρώτος εξ ονειράτων α χρη ύπαρ γενέσθαι κληδόνας δε δυσηκρίτους εγνώρισ' αυτοίς...
Μάλιστα είναι ενδιαφέρον που στις μέρες μας ο κλήδονας συμπίπτει με το θερινό ηλιοστάσιο που αποτελεί κατάλοιπο της λατρείας του ηλίου, γι αυτό και σε πολλά μέρη αναφέρονται στη γιορτή ως "Τ' Αγιαννιού του λιοτροπιού".
Η φωτιά που ανάβουμε για να κάψουμε τους μάηδες,πάνω από την οποία πηδούν νέες και νέοι, έχει νόημα καθαρτικό,εξαγνίζει και καθαρούς μας μεταφέρει στη νέα περίοδο που ξεκινά.
Το ρόλο των χρησμών στη σύγχρονη μορφή του κλήδονα τον έχουν οι μαντινάδες που συνοδεύουν τα ριζικάρια που βγαίνουν μέσα από τη στάμνα.
Η τελετουργία που ακολουθείται στην Κρήτη, στη γιορτή του κλήδονα, προβλέπει από βραδύς, ανύπαντρες κοπέλες να πάνε ως το πηγάδι ή την πηγή του χωριού και να μεταφέρουν το «αμίλητο νερό».
Το νερό αυτό πρέπει να μπει σε στάμνα, όπου ρίχνουν σημαδεμένα τα ριζικάρια τους, συνήθως φρούτα, και στη συνέχεια καλύπτουν με ένα κόκκινο πανί παραμένοντας όλο το βράδυ σε ανοικτό εξωτερικό χώρο κάτω από τα άστρα.
Το απόγευμα της επόμενης ημέρας όλες οι κοπέλες μαζεύονται στην πλατεία κι έχοντας μάρτυρες τους μεγαλύτερους βγάζουν από τη στάμνα τα ριζικάρια συνοδεύοντας την έξοδο τους από το νερό με μια τυχαία μαντινάδα.Αυτή η μαντινάδα θεωρείται πως προλέγει τα μελλούμενα για την κοπέλα στην οποία ανήκει το ριζικάρι.
(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια)
Η Ελένη Βασιλάκη είναι δημοσιογράφος. Έχει εργαστεί από το 1995 μέχρι σήμερα σε εφημερίδες και ραδιοφωνικούς σταθμούς του Ηρακλείου συνεργαζόμενη παράλληλα με ΜΜΕ στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης με master στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων ενώ μιλά Αγγλικά και Ιταλικά. Λατρεύει τα ταξίδια και τις εκδρομές, τις πεζοπορίες στη φύση και τη γνωριμία με τον τόπο της και τους ανθρώπους του.