Η παραλία της Ελυγιάς και ο θρύλος της μαυροφόρας Παναγίας

Η Ελυγιά είναι μια όμορφη παραλία κατάληξη του ομώνυμου φαραγγιού, νότια των Καπετανιανών.

Τη συναντάμε στη διαδρομή από τον Άγιο Ιωάννη προς τη Μονή Κουδουμά και δύσκολα μπορούμε να αντισταθούμε στα κάλλη της τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς είναι σχετικά απόμερη, αμμώδης, πεντακάθαρη και αρκετά μεγάλη για να χωρέσει πολλούς λουόμενους χωρίς να "κάθεται" ο ένας πάνω στον άλλο.

Την προέλευση του ονόματος της δεν τη γνωρίζουμε κι εύλογα αναρωτιέται ο λαογράφος και καταγόμενος από τα Καπετανιανά  Γιώργος Σταματάκης, στο τεύχος 10 του περιοδικού "Κρητικό Πανόραμα", από πού να προήλθε αφού στον τόπο αυτό υπάρχουν σκίνοι, ασπάλαθοι, αγκαραθιές, χαρουπιές, πεύκοι κι άλλα δεντράκια αλλά ελυγιά ούτε για δείγμα.

Κατά το παρελθόν οι κάτοικοι της περιοχής, αναφέρει ο Γιώργος Σταματάκης, περνούσαν από κει για να προσκυνήσουν στη Μονή Κουδουμά ή για να μαζέψουν ξύλα, αλάτι και χοχλιούς, αλλά στο μόνο πράγμα που δεν έδιναν σημασία ήταν η παραλία.

 Όπως όλοι οι παλιοί Κρητικοί που γεννήθηκαν κοντά σε θάλασσα, πριν την έλευση του τουρισμού, θεωρούσαν άχρηστο κομμάτι γης τις παραλίες  αφού δεν μπορούσαν να καλλιεργήσουν εκεί ούτε να αναπτύξουν άλλη δραστηριότητα που θα τους απέφερε τα προς το ζειν.

Σε τούτο το μέρος όμως υπήρχε ένας θρύλος που έκανε την Ελυγιά να τρομάζει τους κατοίκους και το περίεργο είναι πως είχε να κάνει με την εμφάνιση της Παναγίας, που σε διαφορετική περίπτωση έπρεπε να την αποζητούν κιόλας όχι να την φοβούνται.

Σύμφωνα με την περιγραφή, που διαβάζουμε στο "Κρητικό Πανόραμα", η Παναγία παρουσιάζονταν ως μια θεορατική μαυροφόρα που είχε γύρω γύρω φώς και χτυπούσε η λάμψη της στη θάλασσα, όπως χτυπά η λάμψη του φεγγαριού στην καθαρή λίγωση.

«Λίγοι είναι αυτοί που κάνανε ξωμονή στην Ελυγιά και δεν είδανε να στέκει ομπρός τως. Βέβαια υπάρχουνε και άλλοι τόποι που χει ακουστεί πως επαρουσιάστηκε η Παναγία. Μα στσι τόπους αυτούς υπήρχε εκκλησία αφιερωμένη στη χάρη τση και η εμφάνιση τση ήτονε μια κι όξω. Στην Ελυγιά όμως, ούτε εκκλησία τση υπάρχει, ούτε πράμα διήγηση που να μιλεί για κάτι τέθοιο, ούτε και τραφούλι γή άλλη σκάρμη που να μας εκάμει να σκεφτούμε πως υπήρξε παλαιότερα» γράφει ο Γιώργος Σταματάκης και προσθέτει πως στην Ελυγιά εμφανίζονταν κάθε τρείς και τόσο ενώ έμοιαζε πιο πολύ πως πετούσε παρά πως περπατούσε. Το χειρότερο όμως ήταν πως στο χέρι της κρατούσε ένα δροσερό κλαδί σφάκας και «γούγια του όποιου τση παντήξει».

 Έλεγαν τότε πως η Παναγία δεν ήθελε ξωμονάρηδες στην Ελυγιά γιατί ήταν δική της και ήθελε να μένει εκεί μόνη της και κουμανταδόρος. Κι αυτό ισχυρίζονταν αρκετοί άνθρωποι και ανάμεσα τους άτομα σοβαρά που η κουβέντα τους περνούσε, οπότε κανείς δεν είχε λόγο να μην το πιστέψει.

Πέρα από το θρύλο πάντως στην περιοχή, γύρω από την παραλία και το φαράγγι, υπάρχουν ενδείξεις κατοίκησης από το παρελθόν. Ανάμεσα σε αυτές και το Παλιοπήγαδο, το οποίο συναντάμε εκεί που ενώνεται το ποτάμι που κατεβαίνει από το φαράγγι με την παραλία.

Ήταν έτσι κτισμένο ώστε όποιος περνούσε να μπορεί να πιεί νερό ακόμα κι αν δεν είχε σκοινί, κουβά ή άλλο δοχείο. Ουσιαστικά φαινόταν ένα άνοιγμα με σκαλοπάτια στο εσωτερικό του που έφταναν ως τον πάτο εκεί που ανάβλυζε το νερό. Πάνω από τα σκαλοπάτια υπάρχει οροφή κι αυτή κλιμακωτή κτισμένη με μεγάλους μονοκόμματους ογκόλιθους.

Αιώνες ολόκληρους, ασκητές που ζούσαν στα γύρω σπηλιάρια, προσκυνητές του Κουδουμά κι όσοι ασχολούνταν με τη γη και το αλάτι "έσβηναν" σε αυτό το πηγάδι τη δίψα τους.

Στις σπηλαιώσεις της περιοχής ακόμα διακρίνονται πεζούλια και τμήματα ξερολιθιάς που έκλειναν κάπως τις προσόψεις τους για να τις προστατεύουν κι εκεί μέσα ζούσαν ασκητές και αναχωρητές των Αστερουσίων. 

Ανάμεσα τους κι ένας που εξομολογούσε τους υπόλοιπους, οι οποίοι τον φώναζαν Πατέρα κι έκτοτε το σημείο πήρε το όνομα Ρίζα του Πατέρα, ή Λάκκος του Πατέρα, ή Ζωνάρι του Πατέρα. Κάποιοι μάλιστα λένε πως ίσως ο Πατέρας να ήταν και ο Άγιος Κοσμάς ο Ερημίτης .

Στις μέρες μας όπως όλες οι απόμερες και όμορφες παραλίες έτσι κι αυτή της Ελυγιάς διαθέτει το αυθαίρετο της. Ένα στρογγυλό σπίτι που έκτισε ιδιώτης, καταμεσής του φαραγγιού στο σημείο όπου ενώνεται με την παραλία.

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ  η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε SITE, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα