Το μεγαλύτερο μέρος των κτισμάτων της Μονής
χρονολογείται κατά τον 18ο και 19ο αιώνα
και μόνο το διώροφο κτίσμα, που εφάπτεται στη βόρεια πλευρά του ναού, ανάγεται
στον 15ο-16ο αιώνα.
Το καθολικό του Μοναστηριού είναι αφιερωμένο στον
Άγιο Παύλο. Είναι ένας μικρός μονόχωρος, καμαροσκέπαστος ναός που στεγάζεται με δύο οξυκόρυφους θόλους, ο οποίος
ανακαινίστηκε πλήρως, όπως και το σύνολο των κτισμάτων της Μονής. Βόρεια του ναού βλέπουμε
διώροφο κτίσμα στην δυτική πλευρά του οποίου δεσπόζει το δίλοβο κωδωνοστάσιο.
Η
παράδοση για τους μοναχούς του
Στην επανάσταση του 1866 το Μοναστήρι του Αγίου
Παύλου πυρπολήθηκε και οι μοναχοί του εκτελέστηκαν.
Η τοπική παράδοση μάλιστα αναφέρει πως αρχικά όσοι μόναζαν εκεί πήγαν να
κρυφτούν για να γλυτώσουν σε σπήλαιο που βρίσκεται κοντά στο φαράγγι του
Ατσιπόπουλου.
Όμως ένα άλογο, που είχε αφηνιάσει, τους πρόδωσε καθώς μπήκε μέσα
στη σπηλιά κι έτσι ο εχθρός τους βρήκε και τους σκότωσε.
Σύμφωνα με την ίδια παράδοση πριν κρυφτούν οι
μοναχοί παράχωσαν κάτω από το χώμα, σε άγνωστο σημείο, τις καμπάνες κι άλλα
πολύτιμα ιερά κειμήλια της Μονής. Με το θάνατο τους, πήραν μαζί τους το
μυστικό της θέσης αυτής ενώ κάθε προσπάθεια, μεταγενέστρα, κατοίκων της
περιοχής να βρουν αυτό το θησαυρό έπεσε στο κενό.
Η
πορεία της Μονής στο χρόνο
Το έτος 1637 στην απογραφή των ορθόδοξων ναών του
Ρεθύμνου καταγράφεται ως αυτόνομη η Μονή του Αγίου Παύλου από τον μοναχό
Νικάνορα Βιδάλη με δέκα καλογέρους και εργάτες.
Το 1670, στο κατάστιχο του Οθωμανικού κτηματολογίου,
αναφέρεται εμμέσως ως μετόχιο της Ιεράς Μονής Σωτήρος Χριστού Καλοείδενας.
Αργότερα, περιήλθε στην κυριότητα της Μονής Αρκαδίου
ως μετόχι της.
Η Μονή του Αγίου Παύλου διέθετε αρκετά κτήματα τα
οποία εκποιήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας
του 1920, από το Ταμείο Εφέδρων πολεμιστών Ρεθύμνου, εκτός του αύλειου χώρου
του ναού που παραχωρήθηκε το 1974 μαζί με τα κτήρια για την ανέγερση του
Πανεπιστημίου Κρήτης.
Όταν ερειπώθηκε το Μοναστήρι ο Άγιος Παύλος εξυπηρετούσε
τις ανάγκες της ενορίας Γάλλου που το χρησιμοποίησε και ως Κοιμητήριο του
χωριού, ενώ μετά την δεκαετία του 1920, χρησιμοποιήθηκε και για την ταφή των
αβάπτιστων παιδιών (τελώνια). Κατά τις εργασίες ανακαίνισης της Μονής βρέθηκαν
εξάλλου σε χώρους της τέσσερις τάφοι της
Ενετοκρατίας.
Η Μονή του Αγίου Παύλου έχει ανακηρυχθεί ως ιστορικό
διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 209/Β/29-2-1980) και πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 29
Ιουνίου.
Σήμερα ο
χώρος της συνεχίζει τη λειτουργία του με τη φροντίδα του Αρχιμανδρίτη Ανθίμου
Ματζουράνη που έχει αφιερωθεί ψύχεται και σώματι στο να αποκτήσει η Μονή του
Αγίου Παύλου κάτι από την παλιά της αίγλη
Ε.Β
Ε.Β
(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε ιστότοπο, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)