"Τα τάματα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα"-Επιτυχημένη εκδήλωση στη Γκουβερνιώτισσα

Ξεχωριστή από κάθε άποψη ήταν η εκδήλωση που είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν χθες το βράδυ οι δεκάδες άνθρωποι που βρέθηκαν στον όμορφο αύλειο χώρο της Μονής της Παναγίας της Γκουβερνιώτισσας στις Ποταμιές.

 Όπως είπε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης Ποταμιών «η Γκουβερνιώτισσα», Μανόλης Αργυράκης, το ανακαινισμένο Μοναστήρι ανακτά την αίγλη του κι αυτό φάνηκε ξεκάθαρα τόσο από την μεγάλη προσέλευση κόσμου όσο και από το ποιοτικό περιεχόμενο των ομιλιών που πραγματοποιήθηκαν χθες.

Οι δύο ομιλητές, ο καθηγητής αρχαιολογίας Νίκος Σταμπολίδης και ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Νίκος Ψιλάκης, γοήτευσαν το κοινό τους μιλώντας για «Τα τάματα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα».

Η προαιώνια και πανανθρώπινη έκφραση της πίστης μέσα από την προσφορά ταμάτων ξεδιπλώθηκε καλύπτοντας όλες τις χρονικές περιόδους, από τη μινωική ως την κλασική αρχαιότητα και από τη βυζαντινή μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

 Κοινός παρανομαστής σε όλες, όπως τόνισαν και οι δύο ομιλητές, είναι η υπόσχεση στο Θείο μιας προσφοράς που μπορεί να είναι υλική, όπως τα μεταλλικά αφιερώματα, τα κοσμήματα ακόμα και οι ναοί , ή πνευματική και άυλη, όπως το μαυροφόρεμα, η ονοματοδοσία σ’ ένα παιδί κ.α

Ο κ Σταμπολίδης μίλησε για την προέλευση της λέξης ανάθημα και τάμα κάνοντας μιας περιεκτική αναδρομή πίσω στο χρόνο από την πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά σε τάμα, το 1150 πχ στη Βαβυλωνία, όπου ο βασιλιάς αφιέρωσε στους θεούς του όλα τα λάφυρα του νικηφόρου πολέμου που είχε διεξάγει, και φθάνοντας μέχρι την προσφορά ταμάτων στο Βυζάντιο. Περιέγραψε το πως τα στέμματα αυτοκρατόρων έβρισκαν τη θέση τους ως τάματα πάνω στην Αγία Τράπεζα της Αγιάς Σοφιάς μέχρι που έγιναν λάφυρα στα χέρια των σταυροφόρων.

Ο ίδιος μίλησε για τάματα υλικά στην μινωική περίοδο και τους κλασικούς χρόνους, όπως οι τροφές, τα ζώα, τα υφάσματα, τα όπλα, τα κοσμήματα, τα αγάλματα αλλά και για τάματα πνευματικά όπως η νηστεία, η προσευχή, η αφιέρωση ενός παιδιού στο Θεό ή του ονόματος του.

 Με ενδιαφέροντα παραδείγματα και εικόνες ο καθηγητής αρχαιολογίας και ψυχή του Μουσείου της Ελεύθερνας γνώρισε στο κοινό το πως αντιλαμβάνονταν και πως εξέφραζαν οι πρόγονοι μας τη συνειδητή προσφορά αναθημάτων προς τους θεούς τους, χωρίς εξαναγκασμούς και φόβο.

Τα τάματα και οι αφιερωματικές προσφορές στην Κρήτη βρέθηκαν στο επίκεντρο της ομιλίας του Νίκου Ψιλάκη. Μίλησε γι αυτό το «Δίνω για να μου δώσεις»  που στην λατρευτική πρακτική στο νησί μας κατέχει ξεχωριστή θέση γιατί μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, από το καλογέρεμα και το μαυροφόρεμα μέχρι την προσφορά τμήματος της γυναικείας κόμης, που κατά το παρελθόν ο ίδιος συναντούσε σε ναούς της Κρήτης. 

Τα κουρλιά γυναικών αποτελούσαν τάματα που συχνά πυκνά έβρισκε κανείς πάνω σε τέμπλα και εικόνες κι ήταν, όπως ο γνωστός δημοσιογράφος και συγγραφέας είπε, από εκείνα τα τάματα που μπορούμε να καταλάβουμε τη σημασία τους αν αναλογιστούμε τι εκφράζει για μια γυναίκα η κόμη της ώστε να την κόψει και να την προσφέρει.

Όσο πολύμορφο είναι το νησί μας άλλο τόσο είναι και τα τάματα του, είπε ο ίδιος, παρουσιάζοντας εικόνες από προσφορά ζώων σε Αγίους, ρούχων πάνω σε ιερά δέντρα, τα περίφημα ζυμαρένια ανθρωπάκια και μέλη που γίνονται προσφορά στον Άγιο Αντώνιο στα Σφακιά αλλά και στα νότια της Ανατολικής Κρήτης.

Αναφέρθηκε ακόμα στα ιδιότυπα τάματα των ζωοκλεφτών που πήγαιναν στους ναούς και με τα τάματα τους ουσιαστικά επεδίωκαν να κάνουν συνεργό στην παράνομη πράξη τους  τον τιμώμενο Άγιο ή το Θεό τον ίδιο. 

Από την παρουσίαση του ο Νίκος Ψιλάκης δεν άφησε απέξω το καλλιτεχνικό κομμάτι της δημιουργίας μεταλλικών ταμάτων.

Σήμερα τα περισσότερα τάματα είναι προϊόντα βιοτεχνικά που έχουν ισοπεδώσει την αισθητή που είχαν παλαιότερα τα συγκεκριμένα αντικείμενα κι αυτό φάνηκε ξεκάθαρα από το φωτογραφικό υλικό ταμάτων που προέβαλε ο ομιλητής. Άλλα αρχέγονα και λαϊκά κι άλλα περίτεχνα και καλοδουλεμένα, όλα όμως καλλιτεχνικά κομψοτεχνήματα με χαρακτήρα που απέπνεαν αληθινή πίστη.

Στο ξεκίνημα της εκδήλωσης απηύθυνε χαιρετισμό ο Πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητρόπολης Πέτρας και Χεροννήσου, Αρχιμανδρίτης Τίτος Ταμπακάκης, κι επίσης ο αντιδήμαρχος Τουρισμού , Απασχόλησης και Πολιτισμού Χερσονήσου Ευθύμιος Μουντράκης και ο νεοεκλεγείς δήμαρχος Χερσονήσου Γιάννης Σέγκος.

Στην εκδήλωση έδωσαν το παρών, μεταξύ άλλων, ο υφυπουργός Αθλητισμού Λευτέρης Αυνενάκης, και ο βουλευτής Βασίλης Κεγκέρογλου.

Να σημειώσουμε πως στο πλαίσιο της εκδήλωσης τιμήθηκε για την προσφορά της στην Γκουβερνιώτισσα η κ Θεανώ Μεταξά. Η σολίστ κιθάρας Ειρήνη Σόφτση και η Σοπράνο Λένα Χατζηγεωργίου έκλεισαν μελωδικά την όμορφη βραδιά.

Στο χώρο της Μονής Γουβερνιώτισσας λειτουργεί αυτή την περίοδο ενδιαφέρουσα έκθεση ταμάτων αλλά και εικαστική έκθεση με αντικείμενο το τάμα της Χρύσας Βαθιανάκη.