Η Αγία Κυριακή στην Κασταμονίτσα-ζωντανό σύμβολο μιας άλλης εποχής

Η Αγία Κυριακή είναι καμάρι της Κασταμονίτσας και τιμάται με μεγάλη ευλάβεια στις 7 Ιουλίου, ημέρα εορτής της Αγίας στην οποία είναι αφιερωμένο το κεντρικό κλίτος του ναού.

Εκτός από την Αγία Κυριακή η Κασταμονίτσα τιμά στον ίδιο χώρο, στα άλλα δύο κλίτη, τον Άγιο Δημήτριο και το Άγιο Πνεύμα.

Ο περικαλής αυτός ναός ξεκίνησε να κτίζεται στις 14 Ιουλίου 1886, όπως ενημερώνει πινακίδα, αναφέροντας ως ιδρυτή της τον Αρ.Μ.Μ, χωρίς να είναι γνωστά άλλα στοιχεία αυτού του ανθρώπου.

Ναός εντυπωσιακός σε μέγεθος με τεράστιες κολώνες, μονόλιθους (στην πλειοψηφία τους), σμιλεμένες πάνω σε σκληρό μαύρο ασβεστόλιθο που, όπως γλαφυρά περιγράφει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Νίκος Ψιλάκης, για να τις κουβαλήσουν έφτιαξαν αραμπάδες και τραβούσαν όλοι μαζί κι απάνω τους καθόταν ένας λυράρης κι έπαιζε.

Μικρό χωριό τότε η Κασταμονίτσα κι όμως οι κάτοικοι του τόλμησαν κι έκτισαν ένα ναό μήκους 21 μέτρων και πλάτους 13,7 μέτρων.

Στο σημείο όπου δεσπόζει ο ναός της Αγίας Κυριακής προυπήρχε ναός αφιερωμένος στη χάρη της, ήταν όμως μικρός και δεν χωρούσε πολύ κόσμο κι έτσι μετά από μάζωξη των κατοίκων αποφασίστηκε, με πόνο ψυχής, να κτιστεί στη θέση του ένας νέος, μεγαλύτερος σε μέγεθος, αφού άλλο σημείο δεν υπήρχε καταλληλότερο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, που συνέλεξε ο Νίκος Ψιλάκης, μια Κυριακή του 1866 ο παπάς του χωριού λειτούργησε τελευταία φορά στον παλιό και τοιχογραφημένο βυζαντινό ναό του χωριού.

Μετά, με μεγάλη διστακτικότητα στην αρχή, ξεκίνησε η κατεδάφιση. Ένας ντόπιος κτίστης, ο Αντώνης Ψυλλάκης, ανέλαβε χρέη πρωτομάστορα και με τη βοήθεια των κατοίκων έφερε σε πέρας ένα υπερμεγέθες για τα δεδομένα της εποχής έργο.

Οκτώ τεράστιες κολώνες από μαύρο ασβεστόλιθο με σκαλιστά κιονόκρανα τοποθετήθηκαν παράλληλα σε σημεία όπου διαχωρίζονταν τα τρία κλίτη.

Για να μεταφερθούν και να πελεκηθούν αυτές οι κολώνες οι άνθρωποι στην Κασταμονίτσα υπερέβησαν εαυτούς. Ο πρωτομάστορας βρήκε στο βουνό τους βράχους προχώρησε σε κοπή τους και πελέκισε τις κολώνες που έχουν περίμετρο από 2,06 μέχρι 2,10 μέτρα, η καθεμία, και ύψος 2,26 μέτρα. Το τελικό τους φινίρισμα, για να μην φθαρούν κατά τη μεταφορά, το έκανε μέσα στο ναό.

Για να τις μεταφέρουν από το σημείο εκείνο, που απείχε περίπου τρία χιλιόμετρα, έκαναν τα αδύνατα δυνατά. Μπάζωσαν εδάφη ώστε να γίνουν κατηφορικά για να μπορούν να τις κυλήσουν, τις έδεσαν με σχοινιά, ενώ έφτιαξαν ξύλινους αραμπάδες. Έτσι μετά από πολύ προσπάθεια κατάφεραν να τις οδηγήσουν ως το ναό.

Ένας λυράρης μάλιστα, λέγεται πως έδινε το ρυθμό. Καθόνταν πάνω στην κολώνα έπαιζε τη λύρα του και τραγουδούσε ενώ εκείνοι που τραβούσαν το βαρύ μονόλιθο τον συνόδευαν στο τραγούδι κι έτσι ξεχνούσαν κάπως το βαρύ φορτίο τους.

Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς ολοκληρώθηκε η ανέγερση του ναού, παρά μόνο πως τα εγκαίνια του έγιναν στις 17 Αυγούστου του 1905.

Το καμπαναριό της Αγίας Κυριακής έγινε μεταγενέστρα, το 1933, με τη χρήση τσιμέντου που ωστόσο είχε μπει για τα καλά στην οικοδομική δραστηριότητα της χώρας μας.

Επισκεπτόμενοι το ναό ο εφημέριος του χωριού, πατήρ Νικόλαος Βαρελάς, μας έδειξε και τα λυγισμένα κάγκελα σε ένα από τα παράθυρα του λέγοντας μας πως είχε πέσει εκεί κοντά μια οβίδα επί Γερμανικής Κατοχής και το οστικό κύμα που προκάλεσε λύγισε τα κάγκελα και έφθειρε σε σημεία της την εικόνα της Αγίας Κυριακής.