Τα ξεχωριστά μιτάτα του Ασκύφου-αρχιτεκτονικά μνημεία που χάνονται

Στα ορεινά του Ασκύφου, στα Σφακιά, στέκουν ακόμα όρθια κι αποτελούν πραγματικά αξιοθαύμαστα κτίσματα κάποια από τα παραδοσιακά μιτάτα των παλιών βοσκών της περιοχής.

Κι είναι αξιοθαύμαστα αφού η αρχιτεκτονική τους με σφενδόνια, όπως αυτά που συναντάμε στους βυζαντινούς ναούς, μας πάει πολλούς αιώνες πίσω. Το υλικό κατασκευής τους να είναι μόνο η πέτρα, χωρίς κονίαμα ή άλλα υλικά στήριξης, και το μέγεθος τους αρκετά μεγάλο για να δικαιολογεί κι άλλες χρήσεις.

Την ύπαρξη τους ανέδειξε πρόσφατα σε επίσκεψη του στην περιοχή ο Ευτύχης Τζιρτζιλάκης όταν προσκεκλημένος σε μια κουρά βρήκε και φωτογράφισε στη θέση "Πρινολάκουδα"  ένα τέτοιο μιτάτο.

Στο σημείο εκείνο υπήρχαν τρία όμοια κτίσματα όμως δυστυχώς τα δύο κατέρρευσαν ενώ το τρίτο μόνο διατηρείται σε καλή κατάσταση. 

Ο Σήφης Σταυριανουδάκης, του οποίου πρόγονοι έκτισαν και χρησιμοποιούσαν αυτό το χώρο, του εξήγησε πως είχε τριπλή χρήση. Το καλοκαίρι ήταν κατοικία και χώρος τυροκόμησης, αλλά το χρησιμοποιούσαν και το χειμώνα για να προφυλάσσουν τα μεγάλα ζώα τους (βόδια για το όργωμα).

Ο αρχαιολόγος Μιχάλης Ανδριανάκης παρατήρησε πως οι καμάρες που διαθέτει το συγκεκριμένο μιτάτο είναι ακριβώς όπως τα σφενδόνια που υπάρχουν στις εκκλησίες, τουλάχιστον από το 13ο αιώνα, ενώ τα βρίσκουμε και σε μεταγενέστερα θολωτά πάσης φύσεως κτήρια. Είναι δε τόσο γερά που πολλές φορές πέφτει το υπόλοιπο κτήριο, ενώ αυτά παραμένουν όρθια.

Από την πλευρά του ο ιστορικός-αρχαιολόγος Νίκος Γιγουρτάκης διαπίστωσε πως στο μιτάτο του Ασκύφου ο  επιμήκης θόλος ακολουθεί την τεχνική της πρώιμης μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής όπου τα τόξα λειτουργούν ως νευρώσεις υποστήριξης της οροφής.

Οι καμάρες του μιτάτου για να σταθούν και να στηρίξουν το κτίσμα, χωρίς να χρειαστεί κονίαμα απαιτούσαν ακριβή λάξευση των λίθων ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη πρόσφυση μεταξύ τους.

Σε κάθε περίπτωση αυτά τα κτίσματα αποτελούν μνημεία του λαϊκού πολιτισμού της Κρήτης που όχι μόνο πρέπει να συντηρηθούν και να κρατηθούν όρθια αλλά και να αναδειχθούν. 

Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους, πολύ διαφορετική από εκείνη των μιτάτων του Ψηλορείτη, κι άλλων ορεινών περιοχών της Κρήτης, χρήζει περαιτέρω μελέτης, (πότε κτίστηκαν, γιατί ακολουθήθηκε αυτή η αρχιτεκτονική, από που την διδάχτηκαν κτλ). 

 Εξίσου χρήσιμη και η καταγραφή τους για να υπάρχει ακριβής εικόνα όσων σώζονται ακόμα και γιατί όχι κήρυξη τους ως διατηρητέων μνημείων, όπως συνέβη με τα μιτάτα των Ανωγείων.

Αυτού του είδους τα κτίσματα παραμένουν ζωντανοί μάρτυρες ενός υπέροχου και αυθεντικού πολιτισμού που πρέπει να γνωρίσουμε καλύτερα και να κρατήσουμε ζωντανό.  

Ε.Β

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε SITE, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)