Η Αγία Μονή Βιάννου με τα εκπληκτικά έργα της κρητικής σχολής ζωγραφικής

Νότια του οικισμού της Βιάννου συναντάμε την Αγία Μονή, ένα μοναστήρι που λειτουργεί σήμερα μ’ ένα μοναχό-ηγούμενο, χωρίς να γνωρίζουμε την ακριβή εποχή ίδρυσης του, με τα κενά να είναι πολλά και στην συνολική πορεία του.

Της Ελένης Βασιλάκη

Σύμφωνα με την παράδοση χτίστηκε από τρεις Κύπριες μοναχές. Αφού έχτισαν την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στον Κερατόκαμπο το επόμενο δημιούργημα τους ήταν η Αγία Μονή, της οποίας το καθολικό είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Είναι πιθανόν να λειτουργούσε από τον 15^ο αιώνα, εποχή κατά την οποία χρονολογούνται τα λιγοστά σπαράγματα των τοιχογραφιών που διασώζει το καθολικό της αλλά και η εξαιρετική εικόνα της Δεήσεως, του ζωγράφου Άγγελου, που βλέπουμε στο τέμπλο.

Αυτά τα στοιχεία σε συνδυασμό με τις άλλες δύο εικόνες της Κρητικής Σχολής που βρίσκονται στη Μονή, της Μεταμορφώσεως και της Παναγίας της Ψυχοσώστρας,  μας δείχνουν ότι επρόκειτο για ένα σπουδαίο καθίδρυμα.

Ο νυν ηγούμενος της, Ζαχαρίας Λαυριώτης, ανέφερε πως το όνομα της η Μονή το πήρε εξαιτίας θαύματος που έγινε στον πατέρα Ανανία, ο οποίος φέρεται να έχει ταφεί στο προαύλιο της.

Όπως διαβάζουμε στην έκδοση «Χριστιανικά Μνημεία της Κρήτης», μια από τις ελάχιστες αναφορές που μαρτυρά τη λειτουργία της έχουμε από το 1842, ωστόσο ενώ στα τέλη του 19^ου αιώνα λειτουργούσε ανεξάρτητα από την κοντινή μονή Αγίου Αντωνίου της Άρβης, στη συνέχεια εξαιτίας της έλλειψης μοναχών έγινε εξάρτημα της τελευταίας. 

Την περίοδο αυτή μάλιστα υπήρξε και έδρα της Επισκοπής Αρκαδίας εως και το 1900, οπότε η Επισκοπή μεταφέρθηκε στους Αγίους Δέκα και μετονομάστηκε σε Γορτύνης και Αρκαδίας.

Αναφέρεται πως  στις αρχές του 20^ου αιώνα είχε 15-16 μοναχούς και μέχρι την δεκαετία του 50 ενώ στη συνέχεια ερήμωσε.

Σήμερα από τη Μονή σώζεται μόνο το μονόχωρο, με προσθήκη στη συνέχεια εγκάρσιου κλίτους, καθολικό. Στο εξωτερικό του το κτίσμα εκτός από το άκρως εντυπωσιακό διαμορφωμένο με ανάγλυφες διακοσμητικές ζώνες θύρωμα, φέρει περιμετρικά μεγάλο αριθμό εφυαλωμένων πινακίων, μετρήσαμε τουλάχιστον 26.

 Στον περίβολο του ναού βρίσκονται τάφοι του τελευταίου επισκόπου Αρκαδίας, Νικόδημου Κατσαράκη, καθώς και του πρωθυπουργού της Κρητικής Πολιτείας Γεωργίου Παπαμαστοράκη.

Δίπλα στο καθολικό βρίσκονται βοηθητικοί χώροι της Μονής αλλά και ερείπια των παλιών κτισμάτων της.

Την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής η Αγία Μονή έπαιξε σημαντικό ρόλο προσφέροντας στέγη και φαγητό σε ανθρώπους από τη γύρω περιοχή ενώ σε οικόπεδο της έχει ανεγερθεί στο ΚΗΦΗ της Βιάννου.

Για την ιστορία ν αναφέρουμε πως η  κρητική σχολή ζωγραφικής υπήρξε η σημαντικότερη μετά την πτώση του Βυζαντίου. Ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα, όταν οι επαφές της Κρήτης με τη Βενετία έφεραν επιρροές της Αναγεννησιακής ιταλικής ζωγραφικής στην Κρήτη, σε επίπεδο τεχνοτροπίας και θεματογραφίας, οι οποίες συνδυάστηκαν με τη βυζαντινή παράδοση, διαμορφώνοντας ένα εντελώς ξεχωριστό ύφος, κατά τον 16ο και 17ο μ.Χ. αιώνα, το οποίο ονομάστηκε κρητική σχολή Ζωγραφικής.

Εκτιμάται πως τουλάχιστον 22 εικόνες φέρουν την υπογραφή «Χειρ Αγγέλου», που δραστηριοποιήθηκε εκείνη την περίοδο, ενώ άλλες 30 εικόνες αποδίδονται στον ίδιο. 

Ο ζωγράφος που υπέγραφε ως Άγγελος ήταν ο Άγγελος Ακοτάντος, ευκατάστατος κάτοικος του Χάνδακα. Μάλιστα ήταν ο πρώτος ζωγράφος που έσπασε την τάση ανωνυμίας που επικρατούσε μέχρι τότε στη ζωγραφική και έβαλε την υπογραφή του στα έργα του .

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)