Η Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Κουδουμά και το θεόκτιστο καθολικό της

Η περιοχή του Κουδουμά, στην απόληξη των Αστερουσίων, είναι ένας τόπος που λες και δημιουργήθηκε για να μπορεί να συνομιλήσει ο Θεός με τους ανθρώπους.

Της Ελένης Βασιλάκη

Τόπος καθαγιασμένος και γεμάτος ιστορία σήμερα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα λόγω της παρουσίας εκεί της Ιεράς Μονής της Παναγίας.

Παρότι ο δρόμος που οδηγεί στο μοναστήρι δεν είναι καλός χιλιάδες είναι οι πιστοί που καθ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, αλλά κυρίως τον Αύγουστο, μεταβαίνουν εκεί για να τιμήσουν τη χάρη της Παναγίας, να προσευχηθούν ή να εκπληρώσουν το τάμα τους.

Η ιστορία της Μονής του Κουδουμά σημαδεύεται από τρείς πολύχρονες φάσεις στο διάβα των αιώνων:

Την παλαιοχριστιανική, όπως μαρτυρούν τα σπήλαια-ασκηταριά που περιβάλουν το σημερινό μοναστήρι, στη βορειοδυτική πλευρά του πάνω από τον ποταμό Κουδουμά.

Τη βυζαντινή, όπως αποδεικνύουν αρχειακές μαρτυρίες του 14ου αιώνα από το έργο του Ιωσήφ Φιλάγρη αλλά και το τμήμα της τοιχογραφίας της Ανάληψης στο σπηλαιώδες ιερό του ναού της Παναγίας.

Τη νεώτερη φάση, που ξεκινά με τους όσιους Πατέρες Ευμένιο και Παρθένιο, στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι δύο αυτοί Πατέρες, εκτός των άλλων, είναι υπεύθυνοι για όλες τις ανακαινιστικές και δημιουργικές δραστηριότητες στην περιοχή των Αστερουσίων.

Το καθολικό της Μονής και το εσωτερικό του

Είναι βεβαιωμένο πως ο αρχικός σπηλαιώδης ναός της Μονής Κουδουμά λειτούργησε ως χώρος προσευχής και καταφυγής από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια.

Ωστόσο την αφετηρία της μακράς πορείας της Μονής τη χάνουμε στα βάθη των αιώνων. Δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί ο χρόνος ίδρυσης της και μόνο βασιζόμενοι στην παράδοση και στα αρχαιολογικά ευρήματα μπορούμε να μιλήσουμε για μοναστική δραστηριότητα από την παλαιοχριστιανική περίοδο στα σπήλαια που βρίσκονται γύρω της.

Έτσι δεν αποκλείεται στο σπήλαιο της Μονής Κουδουμά, που σήμερα είναι το ιερό του Καθολικού της, να ασκήτεψαν ασκητές ή να υπήρχε οργανωμένο κοινόβιο.

Οι Άγιοι Πατέρες Ευμένος και Παρθένιος

Η ανέγερση της Μονής

Οι αδελφοί Παρθένιος και Ευμένιος φέρεται να εγκαταβίωσαν, στην πορεία της μοναστικής τους ζωής, για λίγο στο σπήλαιο του Αγίου Αντωνίου (δείτε εδώ) με τις τοιχογραφίες του 14^ου αιώνα και τις πέντε κτιστές δεξαμενές.

Επειδή όμως πήγαιναν εκεί βοσκοί να ποτίσουν τα ζώα του η ανθρώπινη παρουσία τους ενόχλησε και μετακινήθηκαν στο Αββακόσπηλιο, (δείτε εδώ), που είναι πιο κοντά στον Κουδουμά.

Το 1878 οι δύο Όσιοι ξεκινούν τη μεγάλη προσπάθεια για την ανέγερση μοναστηριού στο σημείο όπου βρίσκονταν ο σπηλαιώδης ναός.

Μάλιστα λέγεται πως ο Όσιος Παρθένιος συνομίλησε τρείς φορές με την Παναγία που τον πρόσταξε να μείνει εκεί και να ιδρύσει μονύδριο. Παρότι τα δύο αδέλφια δεν είχαν καθόλου χρήματα βοηθήθηκαν από τους ντόπιους στην προσπάθεια τους καθώς έβλεπαν την αγιότητα και τα θαύματα τους.

Σώζεται ως τις μέρες μας και μια ωραία παράδοση ειδικά για την ανέγερση του ναού του Μοναστηριού. Το εγχείρημα ήταν πολύ δύσκολο γιατί η περιοχή ήταν άγρια και τα πετρώματα ακατάλληλα ενώ το πελέκημα τους, με τα εργαλεία της εποχής, άκρως απαιτητικό.

Οι κτίστες λοιπόν αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το έργο και να μην ολοκληρώσουν το κτίσιμο του ναού. Οι Όσιοι πατέρες τους παρακάλεσαν να μείνουν μια νύχτα ακόμα και προσευχηθήκαν θερμά να γίνει ένα θαύμα. Το πρωί, πράγματι, είχαν βγει από τη θάλασσα λαξευμένες έτοιμες πέτρες για να συνεχιστεί ο ναός, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 1895 και γι' αυτό το λόγο λέγεται θεόκτιστος.

Επί Γερμανικής Κατοχής οι Ναζί εγκατέστησαν φυλάκιο στην περιοχή και διέταξαν την εκκένωση του μοναστηριού.

Η αδελφότητα πήρε ότι πολύτιμο είχε, μαζί και τα λείψανα των Οσίων Πατέρων, και εγκαταστάθηκε στο Μετόχι του Αγίου Νικολάου (δείτε εδώ). Οι Γερμανοί ωστόσο δεν κατάφεραν να εγκατασταθούν στη Μονή λόγω ενός νέου θαύματος.

Ο επικεφαλής τους μπήκε μέσα στο ναό και τότε εμφανίστηκε μπροστά του μια γυναίκα με αρχοντική όψη και τον διέταξε να φύγει. Η ίδια σκηνή επαναλήφθηκε τρείς φορές το ίδιο βράδυ. Ο Γερμανός οχι μόνο δεν έδωσε σημασία αλλά έκανε και επίδειξη ισχύος πηγαίνοντας να καθίσει πάνω στην Αγία Τράπεζα.

Η Παναγία τότε εμφανίστηκε ξανά και του έδωσε ένα τόσο δυνατό χαστούκι που επί μια εβδομάδα το αποτύπωμα του χεριού της έμεινε στο πρόσωπο του.

Μετά απ' αυτό οι Γερμανοί τα μάζεψαν και πήγαν στον Άγιο Ιωάννη (δείτε εδώ), στην παραλία δυτικά της μονής.

Όταν τέλειωσε ο πόλεμος ο αυθάδης Γερμανός λοχίας επέστρεψε στη Μονή και ζήτησε να δει την εικόνα της Παναγίας και τότε αναφώνησε πως εκείνη ήταν η γυναίκα που τον χαστούκισε.

Η δομή της Μονής

Το καθολικό της Μονής γιορτάζει στις 15 Αυγούστου. Οι Όσιοι Πατέρες διατήρησαν το σπήλαιο ως ιερό βήμα του νέου κτιρίου και δυτικά ύψωσαν πετρόκτιστο σταυρόσχημο οικοδόμημα. Στη συνάντηση των κεραιών του σταυρού ύψωσαν ραδινό οχτάπλευρο τρούλο.

Εξωτερικά ο ναός είναι καμαροσπέπαστος ενώ εσωτερικά οι στέγες είναι δίρριχτες. Στο σπηλαιώδες ιερό σώζεται τμήμα της τοιχογραφίας από την Ανάληψη του 14^ου αιώνα. Γύρω από το καθολικό βρίσκονται τα κελιά της Μονής, βοηθητικοί χώροι και αυλές.

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας

Στη Μονή Κουδουμά διατηρούνται σήμερα πολλές και θαυματουργές εικόνες. Ξεχωρίζει όμως εκείνη της Παναγίας της Ελεούσας, την οποία παρέδωσε η μακαριστή Ελένη Σκανδαλάκη που καταγόταν από χωριό του Μονοφατσίου.

Η Ελένη εργαζόταν ως νοσοκόμα, στον Ερυθρό Σταυρό στην Αθήνα, και η δουλειά της την έφερε στο σπίτι ενός Ιταλού, του Διομήδη, για να φροντίζει τον άρρωστο αδελφό της γυναίκας του.

Όταν ο Διομήδης μετακινήθηκε στα Γιάννενα για να κάνει έρευνα στο κονάκι του Αλή Πασά την πήρε κι εκείνη μαζί του.

Κατά τις έρευνες βρήκαν σε ένα δωμάτιο μια πλάκα που έκρυβε την είσοδο κρύπτης. Μέσα εκεί βρισκόταν η εικόνα της Παναγίας και δίπλα της, κατά θαυμαστό τρόπο, δύο λαμπάδες αναμμένες, παρότι άνθρωπος δεν είχε μπει εκεί για χρόνια.

Ο Διομήδης πήρε την εικόνα στο σπίτι του ως ενθύμιο. Όταν η υγεία του άρρωστου αδελφού της γυναίκας του επιδεινώθηκε και βλέποντας την Ελένη να κάνει την προσευχή της στην εικόνα της Παναγίας, της ζήτησε αν μπορεί να προσευχηθεί και για τον ασθενή συγγενή του κι αν εκείνος γίνει καλά να της χαρίσει την εικόνα.

Πράγματι μετά από αρκετή προσευχή ο άρρωστος αδελφός επανήλθε αλλά ο Διομήδης αρνήθηκε να δώσει την εικόνα. Όμως η ιστορία λέει πως η Παναγία μπήκε σε όνειρο του και τον διέταξε να δώσει την εικόνα εκεί όπου την είχε υποσχεθεί.

Η Ελένη πήρε πράγματι την εικόνα και την φύλαξε μέχρι που τελείωσε ο πόλεμος και μετά τη δώρισε στη Μονή Κουδουμά .

Ο Άγιος Κοσμάς ο Ερημίτης

Στην αυλή της Μονής έχει κτιστεί ναός αφιερωμένος στους Αγίους Πατέρες Ευμένιο και Παρθένιο, ο οποίος εγκαινιάστηκε το 1983.

Από το Νοέμβριο του 2018 επαναπατρίστηκε, μετά από 960 χρόνια, τμήμα του Ιερού Λείψανου του αρχαιότερου γνωστού Αγίου της Κρήτης, του Αγίου Κοσμά του Ερημίτη, το οποίο πλέον φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Κουδουμά.

Το σκήνωμα του είχε κλαπεί το 1058 από ενετούς εμπόρους οι οποίοι το μετέφεραν στην Βενετία και το ενταφίασαν στην Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου του Μείζονος.

Ό Άγιος Κοσμάς που ασκήτεψε στα σπήλαια της νότιας Κρήτης κατά τον 7ο αιώνα μ.Χ. με την εκκλησία μας να τιμά τη μνήμη του στις 2 του Σεπτέμβρη.

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε SITE, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)