Το μοναδικό στο είδος του μεσαιωνικό υδραγωγείο στο φαράγγι του Ορεινού

Ένα πολύ διαφορετικό, σε σχέση με όσα γνωρίζουμε, τεχνικό έργο παροχέτευσης νερού συναντά  όποιος διασχίζει το φαράγγι του Ορεινού ή των Κόκκινων Πεταλούδων στην περιοχή της Ιεράπετρας (διαβάστε εδώ).

Πρόκειται για ένα μεσαιωνικό υδραγωγείο, μοναδικό από άποψη τυπολογίας και κατασκευής, όπως μας ενημερώνει ο καταγόμενος από την περιοχή εκπαιδευτικός Γιώργος Σπυριδάκης, που ονομάζεται «Γέφυρα στ’ Αντριανού».

Η περιοχή του Αντριανού ή Μετόχι, κατοικούνταν μέχρι το 1960 από τους Μετοχιανούς, δηλαδή  κατοίκους του Ορεινού, που μετανάστευαν εκεί το χειμώνα . Όσοι δεν ξεχειμώνιαζαν στ' Αντριανού κατέληγαν στα Σχινικάψαλα ή στο Καλυβίτη. 

Σε αντίθεση με άλλα ανάλογα γεφύρια αυτό στο φαράγγι του Ορεινού είναι πολύ στενό και κατά το παρελθόν διέθετε ξύλινα κάγκελα για την προστασία των διερχόμενων, τα οποία όμως σάπισαν και αφαιρέθηκαν, οπότε καλό είναι η διέλευση να γίνεται ακολουθώντας το μονοπάτι, αριστερά, γύρω από το γεφύρι.

Στα νεότερα χρόνια η Γέφυρα στ’ Αντριανού συνδέθηκε με τα λεγόμενα «δικαιώματα νερού» στην περιοχή του «Κάτω Αντριανού», την άτυπη δηλαδή νομή μιας συγκεκριμένης πηγής ή ανάβλυσης από μεμονωμένες οικογένειες για άρδευση καλλιεργειών και εκτροφή ζώων, μιας και νερόμυλοι δεν φαίνεται να λειτούργησαν στην περιοχή.

Το νερό από τα τεχνικά έργα που είχαν κατασκευαστεί, είτε παλιότερα είτε μεταγενέστερα μέσα στο φαράγγι, κατέληγε, με βάση τις πληροφορίες που συνέλεξε ο κ Σπυριδάκης από ηλικιωμένους κατοίκους, να ποτίζει τα ξινόδεντρα του Αντριανού αλλά και τα ζώα (γελάδια και άλλα) που εκτρέφονταν στην περιοχή.

Η εν λόγω γέφυρα μάλιστα φαίνεται να ήταν σε χρήση μέχρι και το πρώτο τρίτο του 20ου αιώνα.

Το δίκτυο μεταφοράς νερού εκατέρωθεν της υδατογέφυρας δεν διασώζεται, χωρίς να αποκλείεται απλά να είναι καλυμμένο με χώμα και να μην διακρίνεται. Το ύψος της φθάνει τα επτά μέτρα και γεφυρώνει τα τοιχώματα ενός απότομου ρέματος, κάθετου στο φαράγγι του Ορεινού.

Φωτογραφία: Γιώργος Σπυριδάκης

Η καμάρα στη βάση του υδραγωγείου είναι μικρή αλλά επαρκής για τον όγκο των χειμαρρικών νερών της περιοχής. Μάλιστα λόγω του μικρού μεγέθους της το υδραγωγείο μοιάζει περισσότερο με τοίχο, ο οποίος εφάπτεται με τα τοιχώματα της ρεματιάς.

Οι θυρίδες, δηλαδή τα κενά που βλέπουμε  πάνω στην τοιχοποιία του γεφυριού, εξυπηρετούσαν την τοποθέτηση και στερέωση της ξυλοδεσιάς κατά την κατασκευή του και διευκόλυναν την περιοδική συντήρησή του.

Στρώματα κονιάματος πάχους έως και 10 εκατοστών διατηρούνται ακόμη σε σημαντικό τμήμα της επιφάνειάς του.

Γενικότερα το φαράγγι του Ορεινού- επειδή μεγάλο διάστημα του χρόνου συγκεντρώνει τα νερά μιας μεγάλης λεκάνης απορροής όπου καταγράφεται σημαντική υδροφορία -δεν θα μπορούσε να αφεθεί χωρίς να γίνεται εκμετάλλευση αυτών των ποσοτήτων νερού που κατεβάζει.

Οι πρώτες, υψηλότερες πηγές του βρίσκονται στη θέση "Μέσα Σπήλιος", μια περιοχή σύγκλισης υδατοπερατών και αδιάβροχων πετρωμάτων ενώ το ποτάμι που σχηματίζεται  δέχεται νερά από πολλά ρέματα και πηγές της ανατολικής Θρυπτής και της περιοχής "Σολωμός".

Όποιος διασχίζει το φαράγγι σήμερα αντικρίζει όχι μόνο τη Γέφυρα στ’ Αντριανού αλλά κι άλλα τεχνικά έργα παροχέτευσης νερού, όπως την τεχνητή  ανύψωση της κοίτης του ποταμού, με τη βοήθεια βράχου ώστε το νερό να διοχετευθεί σε πλευρικούς αγωγούς, ένα έργο που κατασκευάστηκε  στα μέσα του 20 αιώνα.

Η τεχνητή αυτή ανύψωση προφανώς συνδεόταν με την υδατογέφυρα "Αντριανού". Ενδιαμέσως δε ίσως να υπάρχει και άλλη πηγή.

 Επίσης σ ένα μεγάλο τμήμα προς το τέλος του φαραγγιού βλέπουμε νεώτερες τσιμεντένιες κατασκευές ανοικτών αγωγών νερού οι οποίες μάλιστα σήμερα λειτουργούν και ως τμήμα του μονοπατιού.

(Αντλήθηκαν πληροφορίες από το σύνδεσμο )