Το ιερό δέντρο του αστύρακα, στον Αΐμονα Μηλοποτάμου που σταματούσε τα ρίγη

Ο αστύρακας είναι ένα δέντρο, κάποιοι το κατατάσσουν στην κατηγορία του θάμνου, που σύμφωνα με όσα μας λέει ο μύθος κατάγεται από την Κρήτη.

Της Ελένης Βασιλάκη

Παρότι δεν είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα δέντρα στο νησί μας υπάρχει ένα αυτού του είδους που ξεχωρίζει απ' όλα τ' άλλα.

Ο λόγος για τον αστύρακα στο χωριό Αΐμονας του Μυλοποτάμου, στον οποίον οι πιστοί, κατά το παρελθόν, απέδιδαν ιερές ιδιότητες και τον ενέτασσαν σε μια τελετουργία θεραπείας όσων έπασχαν από ρίγη.

Όπως μας περιέγραψαν κάτοικοι της περιοχής, την ημέρα εορτασμού του Αγίου Ιωάννη του Ρηγολόγου, στις 29 Αυγούστου, όσοι είχαν αμαρτήσει και δεν είχαν νηστέψει, με αποτέλεσμα να καταληφθούν από ρίγη, έπρεπε να μεταβούν σε ένα ύψωμα της περιοχής, όπου γινόταν λειτουργία στο ξωκλήσι του Αι Γιαννιού.

Την ώρα της λειτουργίας, και συγκεκριμένα την ώρα που διαβάζονταν το Ευαγγέλιο, έπρεπε έρποντας να περάσουν από την τρύπα που σχημάτιζαν δύο βράχια, κάτω από την εκκλησία, ώστε να κρεμάσουν ένα κομμάτι ύφασμα στον αστύρακα που βρισκόταν το τέρμα της διαδρομής τους.

Μετά από αυτό σταματούσαν τα ρίγη και μπορούσαν να επανέλθουν στη φυσιολογική ζωή τους.

Σήμερα βέβαια αυτή η τελετουργία έχει ξεχαστεί και οι ντόπιοι προφανώς δεν υποφέρουν από ρίγη ώστε να χρειάζεται το πέρασμα από την τρύπα με κατάληξη στον αστύρακα, ωστόσο οι παλιότεροι θυμούνται, από διηγήσεις, το ρόλο που έπαιζε το συγκεκριμένο δέντρο στην ίαση όσων παραβίαζαν τον κανόνα της αυστηρής νηστείας του Αι Γιαννιού του Ριγολόγου.

Καταγωγή και ιδιότητες του αστύρακα

Κατά τα λοιπά αξίζει ν αναφέρουμε πως ο Στύραξ ο φαρμακευτικός (styrax officinalis) ή Αστύρακας, ή Αστυράκι, ή Αστρακιά, ή Αγριοκυδωνιά μπορεί να φθάσει σε ύψος τα 6 μέτρα.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, αυτό το δέντρο, με καταγωγή από την Κρήτη, για πρώτη φορά μετεφυτεύθηκε εκτός νησιού, στην Αλίαρτο, δίπλα στη λίμνη της Κωπαΐδας, όπου κατέφυγε ο γνωστός για την δικαιοσύνη του Ραδάμανθυς καταδιωκόμενος από τον αδελφό του Μίνωα.

Ο αστύρακας ανθίζει την άνοιξη και το ξύλο του θεωρείται άσηπτο, γι αυτό και κατά την αρχαιότητα το αξιοποιούσαν για να φτιάξουν βέλη και αλλά είδη μικροτεχνίας.

Λέγεται πως οι χυμοί του αστύρακα είναι τοξικοί και γι αυτό το λόγο παλιά οι άνθρωποι τους χρησιμοποιούσαν για να ψαρέψουν σε λίμνες και ποταμούς. Έριχναν δηλαδή τους χυμούς στο νερό και τα ψάρια, καβούρια κτλ, ψοφούσαν και έβγαιναν στην επιφάνεια, οπότε χωρίς κόπο τα μάζευαν.

Ακόμα από τον κορμό του αστύρακα προέρχεται ένα είδος ρετσινιού που είχε ευρεία χρήση στην αρωματοποιία, ως θυμίαμα αλλά και για μαγεία από μάγους και αλχημιστές, τόσο στην αρχαιότητα όσο και μεταγενέστερα.

Ο Ηρόδοτος αναφέρεται στο ρετσίνι του αστύρακα, το οποίο βρήκε στην Αραβία, ως υλικό που έκαιγαν για να διώξουν από τα δέντρα τα «φτερωτά φίδια», ενδεχομένως ως τέτοια να θεωρούνταν τότε οι ακρίδες.

Ο Ιπποκράτης χρησιμοποίησε το δάκρυ του δέντρου ως εμμηναγωγό και καθαρτικό της μήτρας ενώ ο Διοσκουρίδης το χορηγούσε ως φάρμακο για την ανακούφιση από το βήχα και το άσθμα.Επί Τουρκοκρατίας έχουμε εξάλλου αρκετές αναφορές για τις αναλγητικές και θεραπευτικές ιδιότητες του δέντρου . Σήμερα οι μοναχοί του Αγίου Όρους και άλλων μονών χρησιμοποιούν το κόμμι του αστύρακα για την παρασκευή αρίστης ποιότητας λιβανιού.

Στις μέρες μας, τέλος, η ρητίνη που λαμβάνεται από τον αστύρακα χρησιμοποιείται ως αντισηπτικό, έχει εφαρμογή κατά του βήχα και του άσθματος, κατά της βρογχίτιδας ενώ τα νωπά φύλλα του, θρυμματισμένα, λέγεται πως λειτουργούν ως αντίδοτο στο τσίμπημα του φιδιού και στο δηλητήριο του σκορπιού.

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε ιστότοπο, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)

Το πρινάρι που διακρίνεται στο πλάι στο ναό, λένε οι τοπικοί θρύλοι πως είχε επίσης πάρει κάτι από τη δύναμη του Αγίου, στην εκκλησία του οποίου έριχνε τον ίσκιο του. Ένας βοσκός από την περιοχή είχε ανέβει επάνω στο δέντρο για να κόψει κλαδιά για τα ζώα του. Όταν επιχείρησε να κατέβει όμως, κάτι τον εμπόδιζε, μέχρι που έταξε στη χάρη του Άι Γιάννη έναν μπροσταρότραγο κι έτσι μπόρεσε και πάτησε πάλι στην γη.