Στις 13 Σεπτεμβρίου του 1922 ξέσπασε στη Σμύρνη η
μεγάλη φωτιά που σήμανε την ολοκληρωτική καταστροφή της.
Οι μαρτυρίες
για το ποιος έβαλε τη φωτιά απασχόλησαν επί δεκαετίες τους ιστορικούς και
δίχασαν την διεθνή επιστημονική κοινότητα, αλλά όλες οι έρευνες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπήρξε οργανωμένο σχέδιο και όχι «ατύχημα».
Το επιχείρημα της τουρκικής προπαγάνδας ότι οι
Έλληνες υποχωρώντας έβαλαν φωτιά στα σπίτια τους για να μην πέσουν στα χέρια
του εχθρού δεν μπορεί να έχει καμία ιστορική αλήθεια και καταρρίπτεται από
προφανή επιχειρήματα και πλήθος στοιχείων.
Η υποχώρηση του ελληνικού στρατού δεν μπορεί να
αποτελέσει απάντηση στο κάψιμο της ιστορικής πόλης. Αντιθέτως τα στοιχεία
δείχνουν ότι οι στάχτες είναι αποτέλεσμα της οργής, του μίσους και της εκδικητικής
επέλασης των Τούρκων με την ανοχή των «συμμαχικών» δυνάμεων.
Αμερικανοί καθηγητές και ναύτες κάνουν λόγο για
Τούρκους στρατιώτες που ξεχύθηκαν στα στενά σοκάκια της Σμύρνης κρατώντας
δοχεία με πετρέλαιο και κηροζίνη, λούζοντας τα σπίτια, τις εκκλησίες και τους
καθολικούς ναούς. Από τις 46 ορθόδοξες εκκλησίες σώθηκαν οι τρεις. Οι εμπρησμοί
κατέστρεψαν τα 3/5 της έκτασης της Σμύρνης αφήνοντας άθικτη την τουρκική
συνοικία.
Συνολικά η μικρασιατική εκστρατεία είχε ως
αποτέλεσμα 25.000 νεκρούς και τραυματίες στρατιώτες από ελληνικής πλευράς. Πάνω
από 1.500.000 Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες των προγόνων
τους και να έρθουν σαν πρόσφυγες στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος
με το υπόμνημά του στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης του Παρισιού, στη Μικρά Ασία
ζούσαν 1.694.000 Έλληνες. Στη Θράκη και την περιοχή της Κωνσταντινούπολης
731.000. Στην περιοχή της Τραπεζούντας 350.000 και στα Άδανα 70.000. Σύνολο
2.845.000 Έλληνες που αποτελούσαν το 20% του πληθυσμού της περιοχής, ο οποίος
κυριαρχούσε οικονομικά ενώ είχε καταφέρει να διατηρήσει την πολιτιστική του
κληρονομιά παρ' ότι αποτελούσε μειονότητα σε εχθρικό περιβάλλον.
Οι Τούρκοι ήθελαν να εξαφανίσουν κάθε ελληνικό
στοιχείο από την Μικρά Ασία, προβαίνοντας σε ανείπωτα εγκλήματα, σύμφωνα και με
τις μαρτυρίες των Δυτικών αυτοπτών μαρτύρων: Μαζικές πυρπολήσεις κτηρίων και
ανθρώπων, βιασμοί, σφαγές, εκτελέσεις, βασανιστήρια κ.α.
Το βίντεο παρουσιάζει σπάνιο υλικό από εκείνη την περίοδο που συντελέστηκε η καταστροφή στη Σμύρνη ,τραβηγμένο από ερασιτέχνη κινηματογραφιστή
Αμερικανοί μάρτυρες διηγούνται ιστορίες για
πυρπολήσεις αρρώστων μέσα σε νοσοκομεία και παιδιών μέσα σε σχολεία. Σύμφωνα δε με
τον ανταποκριτή των Τάιμς του Λονδίνου, πολλοί Χριστιανοί κάηκαν μέσα στις
εκκλησίες τους, όταν αφού κατέφευγαν σε αυτές, οι Τούρκοι τούς έβαζαν επί
τούτου φωτιά.
Κάποιοι κατάφεραν να φθάσουν ως την προκυμαία. Ο κόσμος περίμενε βασανιστικά στις ουρές για να
περάσει στα πλοία, ενώ οι Τούρκοι στρατιώτες διενεργούσαν εξονυχιστικούς
ελέγχους, αφαιρώντας τα τιμαλφή από τον κόσμο και συλλαμβάνοντας όσους άντρες
ήταν πάνω από 15 ετών για να τους στείλουν στα τάγματα εργασίας.
Οι μανάδες
έντυναν τα αγόρια τους με γυναικεία ρούχα για να τα περάσουν στα πλοία,
ξετυλίγονταν φρικτές εικόνες ανθρώπινου πόνου και δυστυχίας.
Ο κόσμος έπεφτε
στη θάλασσα να κολυμπήσει μέχρι τα καράβια των ξένων, και οι Τούρκοι
πυροβολούσαν στη θάλασσα. Τα πλοιάρια βούλιαζαν από το βάρος ενώ από πίσω η
πόλη καιγόταν και η φωτιά είχε φτάσει μέχρι και τα παραλιακά κτήρια.
Στα θύματα των Χριστιανών από τους Τούρκους
συγκαταλέγεται και ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Σμύρνης , που πέθανε με ιδιαίτερα
βασανιστικό θάνατο, καθώς και πολλοί άλλοι Επίσκοποι και ιερείς (342 μόνο στην
Μητρόπολη Σμύρνης).
Αποκορύφωμα της Μικρασιατικής καταστροφής βέβαια ήταν η πυρπόληση της αρμενικής και της
ελληνικής συνοικίας της Σμύρνης που ξεκίνησε στις 4 Σεπτεμβρίου με το παλιό ημερολόγιο, δηλαδή 13 Σεπτεμβρίου με το νέο και κράτησε ως τις 17 του μηνός. Το κάψιμο των σπιτιών ανάγκασε τους κρυμμένους
σε αυτά Χριστιανούς να βγουν έξω στους δρόμους, με αποτέλεσμα και οι τελευταίοι
που είχαν γλυτώσει από τις προηγούμενες σφαγές, να πέφτουν στα χέρια των
Τούρκων και να υφίστανται τρομερούς βασανισμούς πριν τον θάνατό τους.
Μεταξύ των
θυμάτων, υπήρξαν και μεμονωμένες περιπτώσεις Δυτικών (Αμερικανών, Ολλανδών
κ.α.), παρ’ ότι οι Τούρκοι κατά κανόνα αυτούς δεν τους πείραζαν.
Οι σφαγές κατά Ελλήνων και Αρμενίων από τους
Τούρκους έκαναν τον Αμερικανό Πρόξενο στην Σμύρνη Τζωρτζ Χόρτον να γράψει: «Ένα
από τα δυνατότερα συναισθήματα που πήρα μαζί μου απ’ τη Σμύρνη ήταν το
συναίσθημα της ντροπής, διότι άνηκα στο ανθρώπινο γένος».
Με πληροφορίες από Μηχανή του Χρόνου και Τα Νέα