Ανθιβόλια: Με αυτά οι νιταδόροι του Μέσα Λασιθίου δημιουργούσαν τα αριστουργήματα τους

Οι νιταδόροι, δηλαδή οι ξυλογλύπτες, του Μέσα Λασιθίου δημιούργησαν ολόκληρη σχολή κι άφησαν πίσω τους έργα απαράμιλλης τέχνης.

Χωρίς σπουδές και σχετική εκπαίδευση με μόνο εφόδιο το ταλέντο και την πίστη τους φιλοτέχνησαν πάνω από 200 τέμπλα σε ναούς του Λασιθίου κι άλλες περιοχές της Κρήτης, με τον αριθμό αυτό να είναι πολύ μεγαλύτερος αν αναλογιστεί κανείς πως δεν υπέγραφαν τα έργα τους.

Έχοντας ως βάση την τέχνη της ξυλογλυπτικής που αναπτύχθηκε κατά τη Β’ Βυζαντινή Περίοδο στην Κρήτη (961-1204) οι νιταδόροι του Μέσα Λασιθίου, ενός μικρού αγροτικού χωριού, απέκτησαν φήμη που βγήκε από τα όρια της Κρήτης.

Πρώτος χρονολογικά της περίφημης σχολής των νιταδόρων του Μέσα Λασιθίου ήταν ο Ιωάννης Εμμ. Χαλάτσης ή Χαλατσογιάννης (1820-1912), και ακολούθησαν οι Ιωάννης Γεωργ. Μακράκης , Παναγιώτης Γεωργ. Μακράκης ,Ζαχαρίας Κων. Φαρσάρης ή Χαλατσοζαχάρης , Ιωάννης Εμμ. Κουμαρτζής ή Κουμαρτζογιάννης αλλά και πολλοί άλλοι απόγονοι και συγγενείς ουσιαστικά τριών οικογενειών του Μέσα Λασιθίου.

Στον θρησκευτικό περίπατο που οργάνωσαν οι πολιτιστικοί Σύλλογοι Μέσα Λασιθίου και Μαρμακέτου οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν κάποια από τα έργα τους που κοσμούν ναούς των δύο οικισμών.

Μαζί με τα τέμπλα είδαν όμως κι ένα βασικό εργαλείο της δουλειάς τους, τα ανθιβόλια.

Είναι σημαντικό το ότι κάποια από τα πρωτότυπα ανθιβόλια τους διασώθηκαν και φυλάσσονται σήμερα στο Μέσα Λασίθι. Στην πραγματικότητα πρόκειται για χάρτινες στάμπες με τις οποίες αποτύπωναν τα σχέδια που ήθελαν να σκαλίσουν πάνω στο ξύλο, κατά βάσην κυπαρίσσι.

Στις φωτογραφίες που σας παρουσιάζουμε βλέπετε ανθιβόλια που είχε σχεδιάσει ο ίδιος ο ξυλογλύπτης Ιωάννης Εμμανουήλ Χαλάτσης ή Χαλατσογιάννης, που έζησε από το 1820 έως το 1912 αλλά και ανθιβόλια του ξυλογύλπτη Παναγιώτη Γεωργίου Μακράκη, που έζησε από το 1840 έως το 1915.

Οι νιταδόροι ήταν άνθρωποι, πέρα από ταλαντούχοι, και πολύ ευσεβείς.

Ξεκινούσαν τη δουλειά τους με προσευχή και νηστεία που διαρκούσε όσο και το κάθε έργο τους. Στραμμένοι στην ανατολή έκαναν τρεις φορές το σταυρό τους, έψαλλαν το απολυτίκιο της ημέρας, προσκυνούσαν την εικόνα της Παναγίας και του Χριστού και μετά σκάλιζαν. Είχαν συναίσθηση του πόσο σημαντικό και πνευματικό ήταν το έργο τους αλλά δημιουργούσαν και οι ίδιοι συνθήκες μυστηρίου γύρω απ' αυτό, όπως άλλωστε κάνουν όλοι οι καλλιτέχνες.

Για να αποτυπώσουν πάνω στο ξύλο την παράσταση που ήθελαν χρησιμοποιούσαν τις ειδικές στάμπες, τα ανθιβόλια, που είχαν σχεδιάσει οι ίδιοι.

Ήταν στην ουσία λευκές κόλλες ανθεκτικού χαρτιού επάνω στις οποίες, με επιδεξιότητα και με μαύρο μελάνι, δημιουργούσαν τις παραστάσεις που ήθελαν. Οι παραστάσεις τους ήταν παρμένες από τη βυζαντινή εκκλησιαστική παράδοση και από το φυτικό και ζωικό βασίλειο.

Μετά, με λεπτή βελόνα ή σουβλί, έκαναν πολύ κοντά, σε απόσταση χιλιοστού, μικρές τρύπες κατά μήκος του σχεδίου καθιστώντας το έτσι διάτρητο.

Αυτό το διάτρητο χαρτί με το σχέδιο ακουμπούσε ο νιταδόρος στο επεξεργασμένο ξύλο και από πάνω του περνούσε πολύ ψιλή καρβουνόσκονη.

Η σκόνη ήταν μέσα σε τουλουπάνι αραιής ύφανσης. Καθώς έπεφτε πάνω στο σχέδιο με τις μικρές τρύπες περνούσε πάνω στο ξύλο. Ο νιταδόρος σήκωνε μετά, προσεκτικά, το χαρτί και η παράσταση είχε μείνει με τη σκόνη πάνω στο ξύλο.

Με μολύβι ζωήρευε το χρώμα της και ξεκινούσε το σκάλισμα που διαρκούσε μέρες ή και μήνες ανάλογα με το μέγεθος και το βαθμό δυσκολίας του.

(Πληροφορίες αντλήθηκαν από το ιστορικό λεύκωμα: «Οι Ξυλογλύπτες (Νιταδώροι) Μέσα Λασιθίου Οροπεδίου Λασιθίου» του Εμμανουήλ Ιωάν. Φαρσάρη).

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)