Ο παλιός ναός του Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο και η θαυμάσια ιστορία του

Ο καταγόμενος από το Βενεράτο δραστήριος Μητροπολίτης Κρήτης, Γεράσιμος Λετίτζης, ήταν εκείνος που κίνησε τις διαδικασίες για την ανέγερση του πρώτου μητροπολιτικού ναού στον τότε Χάνδακα, το ναό που ξέρουμε σήμερα ως παλιό Άγιο Μηνά.

Αμέσως μετά την εκλογή του ζήτησε να του χορηγηθεί η σχετική σουλτανική άδεια, πράγμα που συνέβη το 1725.

 Ο Γεράσιμος, όπως προκύπτει από σχετικό έγγραφο,  διέθετε ιδιόκτητη βακουφική κατοικία στην πόλη και στον περίβολο της υπήρχε εγκαταλελειμμένη εκκλησία την οποία ξεκίνησε να επισκευάζει.

Η αντίδραση που υπήρξε στην ενέργεια του αυτή από τους Σιναίτες και τους τοπικούς γενίτσαρους ήταν μεγάλη όμως εκείνος δεν πτοήθηκε κι έτσι παρέδωσε, σε λίγα χρόνια, στους χριστιανούς του Χάνδακα το θρησκευτικό κέντρο όπου μπορούσαν να προσεύχονται.

Στις 10 Νοεμβρίου του 1735 έγιναν τα εγκαίνια του νέου ναού. Το βόρειο κλίτος του ναού αφιερώθηκε στην Υπαπαντή και το νότιο στον Άγιο Μηνά.

Ο Στυλιανός Αλεξίου αναφέρει για την αρχιτεκτονική οργάνωση του ναού αυτού πως, αποτελείται από δυο καμαροσκέπαστα κλίτη. Οι παραστάδες της θύρας του έχουν ωραία γλυπτά επίκρανα. Το δε κωδωνοστάσιο έχει δεξιά και αριστερά του τους συνήθεις μπαρόκ διακοσμητικούς έλικες. Ο ναός αν και μικρός είναι καλαίσθητος και παρουσιάζει ωραίες αναλογίες.

Η σημερινή μορφή του κτιρίου ελάχιστα διαφέρει από εκείνη της Τουκροκρατίας. Το βραχύτερο νότιο κλίτος του Αγίου Μηνά επιμηκύνθηκε με ένα ψευδονάρθηκα, για να φθάσει στη γραμμή της πρόσοψης του κλίτους της Υπαπαντής.

Στο υπέρθυρο της εισόδου τοποθετήθηκε μια παλιά επιγραφή, που μάλλον δεν σχετίζεται και τόσο με την εκκλησία.

Ακόμα και σήμερα ο παλιός ναός του Αγίου Μηνά αποτελεί ένα μικρό μουσείο με πολύτιμα κειμήλια, αφιερώματα των Ηρακλειωτών προς τον προστάτη τους.

Το τέμπλο του, ειδικά εκείνο της Υπαπαντής, είναι ένα αληθινό κομψοτέχνημα, εξαίρετο πραγματικά δείγμα εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής.Είναι επίχρυσο και χωρίζεται με κιονίσκους. Επιστέφεται με το τρίμορφο με τους ανάγλυφους δράκοντες ενώ ανάγλυφες κλιματίδες κοσμούν το δωδεκάορτο.

Πολλά από τα κειμήλια του ναού έχουν μεταφερθεί σήμερα στο Μουσείο της Αγίας Αικατερίνης όμως και πάλι όσα απέμειναν στο εσωτερικό του είναι αρκετά για να του προσδόσουν εικόνα μικρού μουσείου.

Να σημειώσουμε πως ο παλιός ναός διέθετε και βιβλιοθήκη με έντυπα αλλά και χειρόγραφα βιβλία, λειτουργικά και μη.

Ο ναός του Αγίου Μηνά στο ξεσηκωμό του 1821 έγινε τόπος φρικτού μαρτυρίου. Πλήθος χριστιανών, στις 24 Ιουνίου εκείνου του έτους, σφακιάστηκε από τους Τούρκους μέσα και έξω απ’ αυτόν. Η παράδοση μάλιστα λέει πως ιερέας δολοφονήθηκε πάνω στην Αγία Τράπεζα την ώρα που λειτουργούσε. Ο τότε Μητροπολίτης Γεράσιμος Παρδάλης εκτελέστηκε ενώ ο ναός και η μητρόπολη παραδόθηκαν στις φλόγες.

Το θαύμα που ένωσε για τα καλά τους Ηρακλειώτες με τον Άγιο Μηνά

Ο Στέφανος Νικολαίδης διασώζει ένα θαύμα που σφράγισε για τα καλά τη σχέση των Ηρακλειωτών με τον Άγιο Μηνά. Συνέβη το Πάσχα του 1826. 

Οι Τούρκοι θέλησαν να στριμώξουν το χριστιανικό πληθυσμό του Χάνδακα που εκείνη τη μέρα θα ήταν συγκεντρωμένος στον Άγιο Μηνά. Για να αποπροσανατολίσουν τον κόσμο από τα σχέδια τους έβαλαν φωτιά σε διάφορα σημεία της πόλης μακριά από το ναό.

 Όταν λοιπόν έφθασαν εκεί για να κατασφάξουν τους χριστιανούς εμφανίσθηκε ένας άντρας έφιππος που έτρεχε με το άλογο του γύρω από ναό και με το ξίφος του έδιωξε τους Τούρκους. Είναι δε περίεργο το ότι οι Τούρκοι, που τρομαγμένοι έφυγαν από το σημείο εκείνο, έβλεπαν στο πρόσωπο του έφιπου άνδρα τον διοικητή τους, τον Αγιάν Αγά. 

Μάλιστα την επόμενη μέρα τον επισκέφθηκαν και τον ρώτησαν γιατί είχε πάει στον Άγιο Μηνά και τους απομάκρυνε κι εκείνος τους είπε πως δεν είχε κουνήσει από το σπίτι του. Έκτοτε άρχισαν να τιμούν τον Άγιο Μηνά και οι Τούρκοι και γι αυτό το λόγο δεν έφεραν και εμπόδιο αργότερα όταν οι χριστιανοί θέλησαν να κτίσουν δίπλα ένα μεγαλύτερο μητροπολιτικό ναό.

(Με πληροφορίες από την έκδοση Μηνάς ο Μεγαλομάρτυς-Ο Άγιος του Μεγάλου Κάστρου, Δεοχάρης Δετοράκης, 1995)

 (ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)