Μα που χάθηκαν οι κοκκινοπατάτες του Λασιθίου;-Μύθοι και αλήθειες για το εξαφανισμένο προιόν

Η Ομάδα των "Διασπορέων", που ασχολείται με τη διάσωση, διατήρηση και αναδιανομή παλιών παραδοσιακών ποικιλιών, αναζητά τη χαμένη, εδώ και τουλάχιστον έξι δεκαετίες, κοκκινοπατάτα του Λασιθίου.

Ο Λασιθιώτης δικηγόρος Γιώργος Μακράκης, προσπαθεί- ανασκαλεύοντας τις πηγές του- να βοηθήσει, επιστρατεύοντας σε αυτό τον αγώνα και το γνωστό χιούμορ του.

Οι κόκκινες πατάτες που καλλιεργούνταν παλιά στον κάμπο του Λασιθίου ήταν πολύ διαφορετικές από τις κόκκινες γλυκοπατάτες που σήμερα γνωρίζουμε και εννοείται πως δεν είχαν καμία σχέση, εμφανισιακά με τις λευκές. 

Ήταν τεράστιες, καθεμιά τους έφθανε ακόμα και τα δύο κιλά, ενώ η γεύση τους δεν ήταν όμοια με εκείνη της λευκής πατάτας που κυριαρχεί σήμερα στην αγορά.

Μήπως τις έφαγαν οι αίγες;

Σύμφωνα λοιπόν με όσα διηγήθηκαν στον κ Μακράκη, τις τελευταίες κόκκινες πατάτες τις καλλιεργούσε ένας χωριανός του, ο Χαριτομανώλης, ο οποίος δεν ήταν και τόσο δεκτικός προς το νέο.

Είχε ξύλινο μύλο, όταν όλοι είχαν μηχανοκίνητες αντλίες, το χωράφι του δεν το χε πατήσει τροχός από τρακτέρ και φύτευε μόνο κόκκινοπατάτες που του είχε δώσει μια χρονιά ο πατέρας του, όταν πλέον είχε ανοίξει το δικό του σπίτι.

Οι άλλοι χωριανοί τον κορόιδευαν αφού ήταν ο μόνος που τις καλλιεργούσε και τις ελάχιστες που του περίσσευαν, τις έτρωγαν τα ζωντανά του, αφού δεν τις αγόραζε κανείς, μια και όλοι τις είχαν ξεχάσει.

Είχε φυλάξει λοιπόν, όπως κάθε χρόν,τις σπορικές πατάτες της χρονιάς και ήταν έτοιμος να τις φυτέψει.

Για κακή του όμως τύχη μια μέρα πέτυχαν οι κακοταϊσμένες αίγες του, παρανοικτή την πόρτα και έκαναν βασιλικό γεύμα με τις σπορικές κόκκινοπατάτες και δεν άφησαν ούτε μια για δείγμα.

Τότε, αφού τις έδειρε μανισμένος, κλάφτηκε στη γειτονιά και του έδωσαν άσπρες πατάτες να καλλιεργήσει, προς μεγάλη χαρά της γυναίκας του και των παιδιών του. Έτσι από τα δόντια μιας αίγας, με βάση αυτή την εκδοχή, πήγε η τελευταία κοκκινοπατάτα...

Η ιστορία αυτή ωστόσο δε φάνηκε τόσο πειστική στον κ Μακράκη που συνέχισε να ρωτά τους χωριανούς του, αναζητώντας την αλήθεια.

«Τι να σου πω ήταν μεγάλες, κακομούντρουλες, σα τα μικιά κοπελάκια. Μια οικογένεια χόρταινε με μια», του είπαν.

 Μεγαλοστομίες, σκέφτηκε εκείνος , καθώς είναι συνηθισμένο το τόσο να γίνεται τόοοσο, όσο κάποιος απομακρύνεται από το γεγονός και ο χρόνος λειτουργεί ως μεγεθυντικός φακός.

«Και νόστιμες πανάθεμα τις, αλευρώνανε, όϊ σα ν τουτανέ τα αποζούζουρα, που μας πασσάρουνε κάθε ντις και ντά. Μπέρλα, Τζερλα, Αβενιρ, Μαζεστικ, Ιζολα, Χουμάλτα, Αγκρια, ήντα και ήντα δεν μας έχουνε κουβαλήσει , από που παίρνανε τη μίζα . Αν εξαιρέσεις τη Κενέμπεκ, όλες οι άλλες είναι για τσι χοίρους... μα βγάζει λίγες. Εφέρανε τελευταία ένα ξέπλυμα και μαγάρισε το ντόπιο επειδή βγάζει λέει πολλές αλλά από νοστιμιά μηδέν, σκέτο νερό», συνέχισαν να του λένε οι ηλικιωμένοι στο χωριό του.

Εκείνος τους ρώτησε αν έχουν φωτογραφία των πατατών αυτών όμως του απάντησαν: «Ε κακομοίρη εμείς δεν έχουμε για τσ απατούς μας και τα κοπέλια μας και ήθελα να σου φωτογραφίζουνε τσι πατάτες. Παλιά να κατέχεις φωτογραφίες βγάζαμε τσι γάμους και στο πανηγύρι του Άη Γιαννιού. Φωτογραφικές είχανε και κάτι ξένοι, κατασκόπους τσι λέγανε, που βγάζανε φωτογραφίες ότι θελα δούνε ειδικά ο Πεντλεμπερης ο Εγγλέζος, φωτογράφιζε ότι θωρούσε».

Μήπως τις πήραν οι Ναζί;

Στο επόμενο χωριό ο κ Μακράκης στάθηκε πιο τυχερός . Ένας γέρος του είπε ότι ήταν μικιό κοπέλι στην Κατοχή και εκλουθούσε ενός Γερμανού και του δείχνε τα φυτά ένα χρόνο.

 Αυτός γύριζε στα χωράφια και μάζευε τους σπόρους, «ακόμα και από τσι αστιβίδες, τσι αγκάθες τσ ασπαλάθους, ήντα τος ερέχτηκε;», διερωτήθηκε ο ηλικιωμένος άντρας.

Δεν είχανε λέει στη Γερμανία. «Καλλιά του λεγα γω, εγλιτώσανε τ ατζά σας», πρόσθεσε ανακουφισμένος.

Τους σπόρους του έβαζε σε κάτι κουτάκια σιδερένια και απ έξω έγραφε σε ένα χαρτί το όνομα τους. Ίσαμε χίλια τέτοια κουτάκια είχε στο δωμάτιο του. Ήταν λέει γεωπόνος, κάτι τέτοιο.

«Ο μόνος καλός Γερμανός και μου δίνε ένα κομμάτι ψωμί για κάθε 10 φυτά που θελα του δείξω», είπε, ο κοντοχωριανός του κ Μακράκη.

Τότε λύθηκε το μυστήριο, ήταν φανερό πως οι Ναζί έχουν πάρει και το σπόρο της κόκκινοπατάτας.

Ο Χιτλερ και οι επιτελείς του εκτός του ότι ήθελαν να ελέγχουν και τους ανθρώπους ήθελαν να έχουν στα χέρια τους και  τους σπόρους των φυτών όλου του κόσμου για να ελέγχουν την διατροφή των πληθυσμών.Ένας ογδοντάχρονος Λασιθιώτης είπε στον συντοπίτη του δικηγόρο πως οι Γερμανοί  θεωρούσαν ότι οι κόκκινοπατάτες έπρεπε να είναι τροφή μόνο της Αρίας φυλής και έπρεπε να ελεγχθεί η παραγωγή τους. 

Απαγόρευσαν την πώληση της κόκκινοπατάτας με διαταγή του Φρούραρχου Κρήτης στην αγορά και άρχισαν να πασάρουν τις πιο όμορφες και άσπρες πατάτες, κι έτσι σιγά σιγά άρχισαν να ξεχνιούνται οι κόκκινες.

Οι κόκκινες πατάτες πάντως έτσι όπως τις περιέγραψαν οι ηλικιωμένοι Λασιθιώτες δεν είναι παραμύθι.

 Για του λόγου το αληθές ο Γιώργος Μακράκης βρήκε τη φωτογραφία που είχε τραβήξει ο Κριτσώτης φωτογράφος Κωστής Κουτουλάκης και δημοσιεύσει το anopolis72000 blogspot.

 Σε αυτήν φαίνεται ένας τεράστιος σωρός από κόκκινοπατάτες, γύρω τους οι ξύλινοι μύλοι σαν τις μαργαρίτες και οι πατάτες μακρές κακομούντρουλες σαν τα κοπελάκια, όπως τις περιέγραφαν οι γέροι στα καφενείο .