Η τεράστια ρωμαϊκή δεξαμενή έξω από τα Καστελλιανά και τα ερωτήματα που γεννά η ύπαρξη της

Έξω από τον οικισμό των Καστελλιανών, στην πρώην επαρχία Μονοφατσίου, σώζονται τα ερείπια μιας τεράστιας ρωμαϊκής δεξαμενής που εντυπωσιάζει όχι μόνο με το μέγεθος της αλλά και με τον τρόπο κατασκευής της.

Της Ελένης Βασιλάκη

Η οροφή της έχει καταρρεύσει ωστόσο είναι φανερό ότι επρόκειτο για μια θολωτή δεξαμενή με τέσσερα χωριστά διαμερίσματα αποθήκευσης νερού.  

Όπως αναφέρει ο I.F. Sanders στη δημοσιευμένη έρευνα του με τίτλο: «Roman Crete-An Archaeological Survey and Gazetteer of Late Hellenistic Roman and Early Byzantine Crete», στα Καστελλιανά τα κύρια απομεινάρια της ρωμαϊκής περιόδου, που παραμένουν ορατά ως τις μέρες μας, είναι οι δεξαμενές στη νότια άκρη του χωριού, ανατολικά από το δρόμο.

Είναι κατασκευασμένες έτσι ώστε οι τοίχοι τους να φθάνουν σε πάχος τα 1,40 μέτρα. Στο σημείο, περιγράφει ο ίδιος, υπάρχουν τέσσερις δεξαμενές φτιαγμένες σε ένα χώρο διαστάσεων 18.40Χ12.60 μέτρα, μετρώντας από το εσωτερικό τους.

Κάθε δεξαμενή έχει διάσταση 12.60 Χ 4.00 μέτρα και ύψος σχεδόν 3.00 μέτρα, από την πηγή ως το θόλο, που δεν έχει διασωθεί.

Στο τοίχο που βρίσκεται στη  βόρεια πλευρά του κτίσματος υπάρχουν τέσσερις αντηρίδες.

Ο  Sanders κάνει λόγο για πιθανή ύπαρξη, ψηφιδωτού και βασιλικής στο ίδιο σημείο, που δυστυχώς σήμερα δεν έχουν διασωθεί.

Άλλα ευρήματα από οίκημα στην περιοχή αυτή περιλαμβάνουν ένα λυχνάρι με ένα κένταυρο στο δίσκο της, ένα χρυσό σκουλαρίκι και μια ελληνιστική κεφαλή.

Όπως μας εξήγησε ο ιστορικός-αρχαιολόγος Νίκος Γιγουρτάκης, κατά την επίσκεψη μας στην περιοχή, αυτές οι δεξαμενές είναι κτισμένες με υλικό που έφτιαχναν με  σπασμένο κεραμίδι και τούβλο, μαζί με αστρακάσβεστο και θηραϊκή γη.

Πρόκειται για ένα μίγμα με εξαιρετικές υδραυλικές, μηχανικές και θερμομονωτικές ιδιότητες και ως εκ τούτου άκρως ανθεκτικό και κατάλληλο για κτίσμα που έπρεπε να συγκρατεί το νερό.

Το περίεργο ωστόσο είναι πως δε γνωρίζουμε τι υδρεύονταν από μια τόσο μεγάλη δεξαμενή. Υπήρχε κάποια πόλη; Και που ήταν αυτή;

Προς το παρόν και από τη στιγμή που η αρχαιολογική σκαπάνη δεν έχει αποκαλύψει εκεί κοντά οικισμό ή άλλο σύμπλεγμα κτισμάτων που να δικαιολογεί την αποθήκευση τόσου νερού θα πρέπει να αρκεστούμε σε υποθέσεις, έχοντας πάντα την ελπίδα πως κάποια στιγμή θα καταστεί εφικτή η ανασύνθεση της ιστορίας και του παρελθόντος της περιοχής.

Θα πρέπει πάντως να επισημάνουμε την εγκατάλειψη που διακρίνει και αυτό το μνημείο. Παλαιότερα μάλιστα το χρησιμοποιούσαν ντόπιοι ως στάβλο. Σήμερα είναι καλυμένο, από την πλευρά του δρόμου, με βάτους ενώ στο εσωτερικό του έχουν φυτρώσει δέντρα, με τα πιο επικίνδυνα να είναι, λόγω της ρίζας τους, οι αγριοσυκιές. 

(Το υλικό από το βιβλίο Ι.F. Sanders, "Roman Crete", Λονδίνο 1984,  μας διέθεσε ο Ν. Γιγουρτάκης).

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)

Σχέδιο της δεξαμενής