Του Αγίου Ανδρέα του "Τρυποτηγανά"-Η σχέση της γιορτής με το πρώτο λάδι της χρονιάς

Το προσωνύμιο του είναι "Τρυποτηγανάς" γιατί όποιος δεν χρησιμοποιήσει το τηγάνι του τη μέρα της γιορτής του θα το δει να τρυπάει.

Όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Νίκος Ψιλάκης, στο βιβλίο του "Λαικές Τελετουργίες στην Κρήτη-Έθιμα στον κύκλο του χρόνου", το γιατί δόθηκε στον Άγιο Ανδρέα αυτός ο χαρακτηρισμός μπορεί να το κατανοήσει κανείς μόνο αν θυμηθεί τους ειδικούς διαιτολογικούς κανόνες που ισχύουν κατά την Τεσαρακοστή, κι αν παράλληλα παρακολουθήσει τη ζωή των αγροτικών κοινωνιών, που αυτή την περίοδο μαζεύουν το λάδι της χρονιάς τους.

Τέλη Νοεμβρίου οι Κρητικοί, αν δεν είχαν προχωρήσει για τα καλά στη συγκομιδή, τουλάχιστον είχαν αλέσει τις πρώτες ελιές τους κι είχαν παράξει το καινούργιο τους λάδι.

Έτσι απαραιτήτως στις 30 Νοεμβρίου, που γιόρταζε ο Άγιος Ανδρέας, τηγάνιζαν στο νέο λάδι και μάλιστα ακολουθώντας, όπως περιγράφει ο Νίκος Ψιλάκης, μια συγκεκριμένη τελετουργία.

Έχυναν δηλαδή το ελαιόλαδο σταυρωτά στο τηγάνι λέγοντας μια ευχή, όπως "καλοκατάλυτο" ή "και του χρόνου".

Στη Μεσαρά, κατά το παρελθόν, ο παραγωγός δεν πήγαινε το καινούργιο λάδι στο σπίτι αν πρώτα δεν περνούσε από την εκκλησία να ανάψει με αυτό τα καντήλια.

Στη Λάστρο Σητείας ένα μπουκάλι ή ένα μίστατο κιανούργιου λαδιού κατέληγε επίσης στην εκκλησία ενώ με αυτό άναβαν και το καντήλι στο εικονοστάσι του σπιτιού.

Κι επειδή γιορτή χωρίς να μοιραστεί κανείς στην Κρήτη δεν υπάρχει πολλές νοικοκυρές έφτιαχναν, είτε αποβραδίς είτε το πρωί της γιορτής, τηγανίτες ή μελομακάρονα και προσέφεραν σε φίλους, γείτονες και ανθρώπους που είχαν ανάγκη. 

Όποια νοικοκυρά δεν έστηνε τηγάνι στη φωτιά τούτη τη μέρα, λέγανε πως ο Άγιος Ανδρέας της το τρυπούσε. Κι αν ακόμα κανείς δεν πίστευε πως ο Άγιος επιδίδεται σε τέτοια πράγματα για το καλό της ημέρας πάντα οι Κρητικές φρόντιζαν να παρασκευάσουν είτε τηγανίτες είτε μαγγίρι στη χάρη του  Αγίου.