Η σφαγή των 14.000 νηπίων από τον Ηρώδη-Οι αμφισβητήσεις και οι συμβολισμοί

Σήμερα, 29 Δεκεμβρίου, η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη των νηπίων που δολοφονήθηκαν από το βασιλιά της Ιουδαίας Ηρώδη στην προσπάθεια του να βρει και να αφανίσει από προσώπου γης το νεογέννητο Χριστό.

 Στην χριστιανική παράδοση επικράτησε η αναφορά στη σφαγή 14.000 νηπίων, νούμερο όμως που όπως φαίνεται ουδεμία σχέση έχει με την πραγματικότητα αν αναλογιστούμε πως τότε η Βηθλεέμ ήταν ένα χωριό 1000 κατοίκων, οπότε ακόμα κι αν έσφαζε όλα τα παιδιά της επαρχίας, κι όχι μόνο της Βηθλεέμ, ήταν αδύνατον ο Ηρώδης να βρει τόσες χιλιάδες νήπια μέχρι δύο ετών.

Πως όμως έχει η όλη ιστορία και τι ενδεχομένως συμβολίζει;

Ο Ηρώδης είχε λάβει την προφητεία πως ο Χριστός που γεννήθηκε επί των ημερών του θα αμφισβητήσει την εξουσία του. Έτσι έδωσε εντολή στους στρατιώτες του να βρουν και να θανατώσουν όλα τα αγοράκια μέχρι δύο ετών στη Βηθλεέμ .

Βέβαια είναι περίεργο που το ιστορικό γεγονός της σφαγής των νηπίων δεν αναφέρεται καν από τον σπουδαίο ιστορικό της εποχής εκείνης Φλάβιο Ιώσηπο.

Σύμφωνα με την αφήγηση του ευαγγελιστή Ματθαίου (β’ 1-18), λίγο μετά τη γέννηση του Χριστού τρεις Μάγοι από την Ανατολή κατέφθασαν στην Ιερουσαλήμ και ρωτούσαν για το πού θα βρουν τον νεογέννητο βασιλιά των Ιουδαίων. 

Μόλις το έμαθε ο Ηρώδης ταράχθηκε. Συγκάλεσε σύσκεψη των Αρχιερέων και Γραμματέων και τους ζήτησε πληροφορίες για τον τόπο γέννησης του Χριστού. Αυτοί του είπαν ότι σύμφωνα με τις Γραφές θα γεννηθεί στη Βηθλεέμ. Αμέσως μετά, ο Ηρώδης κάλεσε κρυφά τους Μάγους και τους είπε να του υποδείξουν πού βρίσκεται το παιδί για να πάει και ο ίδιος να το προσκυνήσει.

Πράγματι, οι Μάγοι καθοδηγούμενοι από το Άστρο βρήκαν το θείο βρέφος και αφού το προσκύνησαν, του προσέφεραν δώρα (σμύρνα, χρυσό, λιβάνι).

Όμως, το βράδυ στον ύπνο τους είδαν όνειρο με τη θεϊκή εντολή να μην συναντηθούν ξανά με τον Ηρώδη κι έτσι αναχώρησαν για την πατρίδα τους από άλλο δρόμο.

Στη συνέχεια, ένας άγγελος φάνηκε στον ύπνο του Ιωσήφ και του διαμήνυσε να πάρει το μικρό Χριστό και τη Μαρία και να πάνε στην Αίγυπτο, γιατί ο Ηρώδης σκοπεύει να τον σκοτώσει.

Όταν ο Ηρώδης αντιλήφθηκε ότι οι Μάγοι τον εξαπάτησαν εξοργίστηκε και διέταξε τους στρατιώτες του να σφάξουν όλα τα νήπια της Βηθλεέμ μικρότερα των δύο ετών.

Την ιστορία της σφαγής των νηπίων επαναλαμβάνει και το απόκρυφο Ευαγγέλιο του Ιακώβου. Ο ρωμαίος ιστορικός Μακρόβιος, που έζησε τον 5ο αιώνα, αναφέρει ότι ανάμεσα στα θύματα ήταν και ο μικρός γιος του Ηρώδη, Αντίπατρος, για τον οποίο ο παρανοϊκός βασιλιάς είπε το εξής αμίμητο: «Κρείσσον Ηρώδου ύα είναι, ή υία» («Καλλίτερα να είναι κάποιος χοίρος του Ηρώδη παρά γιος του»).

Όσον αφορά τον αριθμό των θανατωθέντων νηπίων, αυτοί ποικίλουν, από 14.000 έως 144.000, σύμφωνα με βυζαντινές και κοπτικές πηγές. Οι αριθμοί αυτοί φαίνονται αρκούντως υπερβολικοί έως εξωπραγματικοί, δεδομένου ότι ο πληθυσμός της Βηθλεέμ δεν ξεπερνούσε τους 1.000 κατοίκους την εποχή της σφαγής, σύμφωνα με τον αμερικανό καθολικό ιερωμένο Ρέιμοντ Μπράουν (1928-1998).

Η πιο προσγειωμένη «Καθολική Εγκυκλοπαίδεια» κάνει λόγο για 6 έως 20 παιδιά ενώ η σύγχρονη βιβλική έρευνα καταλήγει σε ένα πολύ μικρότερο νούμερο, βασισμένη στον υπολογισμό του αριθμού των παιδιών που ήταν δυνατό να μεγαλώνουν στη Βηθλεέμ και στα περίχωρά της. Ίσως γύρω στα 30 με 40.

Ο αριθμός 14.000 πάντως φαίνεται ότι εισχώρησε μεταγενέστερα χωρίς όμως να ενσωματωθεί ποτέ πλήρως ούτε στα συναξάρια. Για παράδειγμα το Μέγα Ωρολόγιο σε έκδοση της Αποστολικής Διακονίας τοποθετεί τον αριθμό αυτόν ανάμεσα σε παρενθέσεις.

Ο συμβολισμός

Καταλήγουμε έτσι στο συμπέρασμα πως η αναφορά στη σφαγή των νηπίων από τον Ηρώδη έχει μάλλον συμβολικό χαρακτήρα. Θέλει να μας δείξει πως από τη γέννηση της η νέα θρησκεία, η χριστιανική, είχε μάρτυρες και μάλιστα αθώους με όλη την έννοια της λέξης.

Επίσης ως γεγονός η σφαγή μαρτυρά τη βία, την αμφισβήτηση που δέχθηκε η νέα θρησκεία. Ο Χριστός από τη γέννηση του καθόρισε το πρότυπο της μαρτυρικής ζωής εκείνων που θα ακολουθήσουν πιστά τα ίχνη του, όπως κι έγινε στη συνέχεια με χιλιάδες άλλους μάρτυρες που ομολόγησαν την πίστη τους σε αυτόν.

(Πηγές: Σαν Σήμερα και pemptousia)