Ο ξεχωριστός αρχιτεκτονικά ναός του Αγίου Σπυρίδωνος και της Αγίας Φωτεινής στο Καστέλι

Πολύ ιδιαίτερη αρχιτεκτονικά, και όχι μόνο, είναι η δίκλιτη εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος και της Αγίας Φωτεινής εντός του οικισμού του Καστελίου, στην πρώην επαρχία Πεδιάδος.

Δύο άνισα σε μέγεθος κλίτη, εκ των οποίων το ένα ήταν, με βεβαιότητα, τοιχογραφημένο αλλά και εντυπωσιακά θυρώματα χαρακτηρίζουν αυτό το ναό που οι πληροφορίες θέλουν να υπήρξε κατά την πρώτη βυζαντινή περίοδο λουτρό. 

Σύμφωνα με το λαογράφο Γιώργο Σταματάκη, το βόρειο κλίτος όπου φαίνεται χαμηλότερος ο τρούλος σε σχέση με το άλλο κλίτος λειτούργησε ως βυζαντινό λουτρό. Τόσο ο τύπος του τρούλου όσο και συνολικά τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία παραπέμπουν σε αυτή τη χρήση. Διόλου τυχαία δεν είναι και η ονομασία της θέσης όπου βρίσκεται ο ναός «Λούτρα».

Επί Ενετοκρατίας, που έγινε η μετατροπή του λουτρού σε ναό, αφαιρέθηκαν τμήματα του παλιού κτίσματος ενώ έγιναν οι αναγκαίες μετατροπές για να μπορέσει να λειτουργήσει ως εκκλησία.

Δεν αποκλείεται επίσης το ενδεχόμενο ο ίδιος χώρος να έπαιξε ρόλο βαπτιστηρίου. Σε ανάλογους χώρους όπως ο Άγιος Ιωάννης Φαιστού, όπου αποδεδειγμένα υπήρξαν βαπτιστήρια της πρώτης βυζαντινής περιόδου, το τοπωνύμιο που έμεινε ήταν επίσης «Λούτρα».

Το νότιο και μεγαλύτερο σε μήκος κλίτος είναι αφιερωμένο στην Αγία Φωτεινή ενώ το βόρειο, που είναι πιο μικρό, είναι αφιερωμένο στον Άγιο Σπυρίδωνα.

Κατά την επίσκεψη του στην περιοχή, στις αρχές του 20^ου αιώνα, ο Ιταλός G. Gerola είχε καταγράψει το συγκεκριμένο ναό ως τοιχογραφημένο αλλά με τις τοιχογραφίες του ήδη να έχουν αλλοιωθεί σημαντικά από την υγρασία, το χρόνο και τις ανθρώπινες επεμβάσεις.Πάντως στο νότιο κλίτος διακρίνεται ακόμα και σήμερα, πίσω από τα στρώματα ασβέστη, σπάραγμα τοιχογραφίας.

Μπροστά από τα δύο κλίτη έχει κατασκευαστεί μικρός νάρθηκας ο οποίος επικοινωνεί με αυτά με τοξωτά ανοίγματα. Τέμπλα δεν υπάρχουν σε κανένα από τα δύο κλίτη.

Πολύ ξεχωριστό είναι το ανάγλυφο θύρωμα στην κεντρική είσοδο του ναού, που φέρει την χρονολογία 1417. Θύρα που έκλεισε και έγινε παράθυρο φέρεται να υπήρχε και στα βόρεια του κτίσματος, όπου μάλιστα βλέπουμε στο υπέρθυρο κι ένα μη ευδιάκριτο, λόγω φθοράς, οικόσημο.

Η καμπάνα του ναού, όπως και των περισσότερων ναών στο Καστέλι, είναι κατασκευασμένη από οβίδα, απομεινάρι του Β Παγκοσμίο Πολέμου.

Ελένη Βασιλάκη

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)

Κάτω από τον ασβέστη αχνοφαίνεται τμήμα τοιχογραφίας

Λεπτομέρεια στο κεντρικό θύρωμα