Η άγνωστη αρχαία Ονιθέ στο Ρέθυμνο αποκαλύπτει σταδιακά τα μυστικά της

Πόσα μυστικά άραγε έχει να μας αποκαλύψει ο αρχαιολογικός χώρος της Ονιθέ πάνω από τον οικισμό των Γουλεδιανών Ρεθύμνου;

Αν κρίνουμε από τα μέχρι τώρα ευρήματα, την έκταση του οροπεδίου όπου εκτελούνται οι ανασκαφικές εργασίες, τη θέση του αλλά και τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων τότε έχουμε πολλά να περιμένουμε και σπουδαία.

Της Ελένης Βασιλάκη

Επισκεφθήκαμε την περιοχή και είχαμε τη χαρά, με την περιβαλλοντική ομάδα των Μυθοκρουσμένων, να ξεναγηθούμε στο χώρο των ανασκαφών από τον άνθρωπο που πρωτοστάτησε, μετά το Νικόλαο Πλάτωνα, στις ανασκαφικές εργασίες, τον καταγόμενο από τα Γουλεδιανά αρχαιολόγο Κυριάκο Ψαρουδάκη.

Είδαμε ένα τμήμα της περιοχής που ανασκάπτεται, καθώς ο αρχαιολογικός χώρος εκτείνεται με μια έκταση 600-700 στρεμμάτων και το μεγαλύτερο μέρος του μέχρι σήμερα δεν έχει ανασκαφεί.

Καταρχήν να πούμε πως το όνομα της περιοχής έχει προελληνικές ρίζες και εικάζεται πως προέρχεται από τη λέξη όνθος, που σημαίνει κοπριά ζώων.

Στην Ονιθέ υπάρχουν αυτή τη στιγμή τρεις νησίδες αρχαιοτήτων. Ανατολικά ο χώρος όπου βρίσκεται η Παλαιοχριστιανική βασιλική, ο χώρος στην είσοδο του οροπεδίου όπου συναντάμε μια κρήνη του 700 π.Χ με τους υπόγειους αγωγούς της και ο χώρος όπου εκτελούνται ανασκαφές κι έχουν αποκαλυφθεί κτίσματα.

Υπάρχουν όμως ακόμα πολλά σημεία προς ανασκαφή κι ακόμα περισσότερα ερωτήματα να απαντηθούν όπως ποια ήταν η σχέση της Ονιθέ με την αρχαία Ρίθυμνα, ποια η σχέση με άλλες αρχαίες πόλεις που γειτνιάζουν αλλά και με το ιερό βουνό του Βρύσινα που δεσπόζει απέναντι της.

Οι πρώτες ανασκαφές

Οι πρώτες ανασκαφές στην Ονιθέ έγιναν από το Νικόλαο Πλάτωνα την περίοδο 1954-1956 και σήμερα συνεχίζονται από την Εφορία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου με τον κ Ψαρουδάκη να δίνει την ψυχή του για να έλθει στο φως η μεγάλη πολιτεία πάνω στα επιφανειακά ερείπια της οποίας ανατράφηκε και ο ίδιος, ακούγοντας ιστορίες για το άγνωστο παρελθόν της.

Ο Νικόλαος Πλάτωνας ξεκίνησε τις ανασκαφές όταν ντόπιοι του παρουσίασαν τμήματα πιθαριών με ανάγλυφα σχέδια που είχαν βρει στην Ονιθέ. Ωστόσο δεν κατάφερε να τη συνεχίσει και να την ολοκληρώσει. Εκείνος είχε χαρακτηρίσει τότε τα πρώτα ευρήματα του ως αρχαϊκές κατοικίες.

Όμως σήμερα ο κ Ψαρουδάκης με τους συνεργάτες του βλέπουν πως μάλλον πρόκειται για κάτι διαφορετικό. Η πολύ καλή κατασκευή των κτισμάτων, το εύρος τους αλλά και το περιεχόμενο τους οδηγούν στο συμπέρασμα πως μάλλον είναι δημόσια κτίρια.

Το χρονικό εύρος των ευρημάτων

Οι χώροι που έχουν ανασκαφεί είναι γεμάτοι πιθάρια και μικρότερα αγγεία της αρχαϊκής περιόδου που μαρτυρούν πως εκεί μάζευαν τη σοδειά της χρονιάς για να τη μοιράσουν στην πόλη.

Επιβεβαιωμένη από τα ευρήματα για την ώρα είναι χρονικά η περίοδος από τον 7^ο αιώνα π. Χ κι έπειτα, φθάνοντας ως την πρώιμη χριστιανική εποχή οπότε έχουμε την παλαιοχριστινική του 6^ου αιώνα μ.Χ . Όμως ο κ. Ψαρουδάκης πιστεύει πως εκεί θα ανακαλύψουν και ευρήματα από τον 6^ο αιώνα π. Χ, από μια περίοδο δηλαδή για την οποία γνωρίζουμε ελάχιστα.

Η θέση της Ονιθέ

Η θέση της Ονιθέ, μας εξήγησε ο κ Ψαρουδάκης, ήταν στρατηγικά ευνοημένη καθώς έβλεπε όλους τους ορεινούς δρόμους, ήταν σε σχετικά κοντινή απόσταση με το λιμάνι στο Ρέθυμνο για να μπορεί να κάνει εμπόριο, βρισκόταν σε κοντινή απόσταση με την αρχαία Σύβριτο αλλά και τους Ποταμούς στο φρύδι του βουνού των οποίων υπήρχε επίσης αρχαία πόλη.

Και δεν ήταν μόνο αυτό. Η ακρόπολη της διέθετε μια μοναδική φυσική οχύρωση. Να πούμε πως η ακρόπολη της Ονιθέ δεν έχει ακόμα ανασκαφεί και ο κ Ψαρουδάκης πιστεύει πως εκεί θα ανακαλύψουν πράγματα που θα επιβεβαιώνουν χρήση κατά την περίοδο μετά την πτώση και παρακμή των μινωικών ανακτόρων.

Η φυσική οχύρωση του σημείου δείχνει έναν αμυντικό οικισμό ο οποίος, εικάζει, πως όταν μεγάλωσε αρκετά απλώθηκε στο οροπέδιο. Όσο λοιπόν αυτό ανασκάπτεται, οδηγώντας προς τους πρόποδες του Βρύσινα, τόσο θα φέρνει στο φως ευρήματα διαφορετικών περιόδων.

Οι πρόσφατες ανασκαφές

Στο σημείο όπου πραγματοποιήθηκαν οι τελευταίες ανασκαφές βρέθηκε ένα κτίριο μήκους 25 μέτρων,με άνοιγμα ανατολικά και μια μεγάλη εστία στο κέντρο του, πλαισιωμένη από πιθάρια.

Εκεί εκτιμάται πως μαζεύονταν οι προύχοντες της πόλης. Επίσης αποκαλύφθηκαν πολλά μικρά στρογγυλά σφαιρίδια, ίσως ανταλλακτικής αξίας.

Έντονη ήταν και η παρουσία κάρβουνου που μαρτυρά πυρκαγιά και καύση ξύλινων στοιχείων των κτισμάτων αλλά και του περιεχομένου των πιθαριών, που δε γνωρίζουμε ποιο ήταν.Να προήλθε η φωτιά από πόλεμο με άλλη πόλη; Να ήταν αποτέλεσμα σεισμού; Κανείς δεν μπορεί ακόμα να πει με ασφάλεια.

Δυστυχώς οι περιηγητές που πέρασαν από την Κρήτη δεν άφησαν κανένα στίγμα για την Ονιθέ, ούτε έχουν βρεθεί επιγραφές που να βοηθούν στο έργο τους τους αρχαιολόγους.

Τα κτίσματα που έχουν βρεθεί πάντως, όπως περιέγραψε ο κ Ψαρουδάκης, ήταν μονώροφα, κάποια είχαν κολώνες ξύλινες που στηρίζονταν πάνω σε πέτρινες βάσεις. Οι οροφές τους ήταν ξύλινες αν και δεν αποκλείεται να χρησιμοποιούσαν και λεπίδι.

Η πολιτεία της Ονιθέ φαίνεται να διέθετε και εργαστήριο γλυπτικής ενώ στην ανάπτυξη της βοήθησε πολύ και η έντονη παρουσία πέτρας στην περιοχή, παρότι δεν ήταν της καλύτερης ποιότητας. Η οχύρωση της ωστόσο περιορίζονταν στην ακρόπολη της.

Λίγο πιο κάτω από το χώρο που ανασκάπτεται τώρα διακρίνεται ένα λαξευμένο μεγάλο πατητήρι και δίπλα του τα ερείπια κτίσματος που δεν αποκλείουν την ύπαρξη εκεί βιοτεχνικής μονάδας.

Να σημειώσουμε πως στην Ονιθέ υπάρχει τα τελευταία χρόνια σηματοδοτημένο αρχαιολογικό μονοπάτι το οποίο μελέτησε η εταιρεία Paths of Greece και υλοποιήθηκε με τη συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, της Περιφέρειας Κρήτης του Πολιτιστικού Συλλόγου Γουλεδιανών και του περιοδικού «Αρχαιολογία και Τέχνες».

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)