Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου-Καστελλίου-Βιάννου: Οι μετακινήσεις πληθυσμών είναι ιστορικό χαρακτηριστικό

Εργάζεται άοκνα και προσφέρει πολλά στο ποίμνιο του επιλέγοντας ωστόσο να κρατά χαμηλούς τόνους. Όμως είναι από εκείνους τους εκκλησιαστικούς ηγέτες που μιλούν τα έργα τους κι αυτά, στην περίπτωση του, λένε πως κάτι σημαντικό γίνεται τα τελευταία δεκαοκτώ χρόνια στη Μητρόπολη Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου.

Της Ελένης Βασιλάκη

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέας Νανάκης είναι ένας άνθρωπος βαθιά πνευματικός, αποτελεσματικός και διορατικός.

Τον συναντήσαμε στο γραφείο του στην Ιερά Μητρόπολη, στο Αρκαλοχώρι, επ ευκαιρία των εορτών, και είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε μαζί του για πολλά και διαφορετικά ζητήματα, σχετιζόμενα είτε με τη Μητρόπολη του είτε γενικότερα με την Εκκλησία και την κοινωνία μας.

Η Μητρόπολη Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου ιδρύθηκε το 2001 κι όταν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ανδρέας ενθορνίστηκε σ’ αυτήν δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως βρήκε το απόλυτο μηδέν σε υποδομές υποστήριξης της νέας Μητρόπολης και του έργου του.

 Έκτοτε έχουν γίνει πάρα πολλά (κατασκευή του πολιτιστικού πολύκεντρου όπου βρήκαν στέγη και οι υπηρεσίες της Μητρόπολης, δράσεις για τους ηλικιωμένους, Παγκοινιά Παιδικού Γεύματος, λειτουργία διαφόρων σχολών, Ένδυμα Αγάπης, έκδοση περιοδικού «Πρόθεση», Φιλόπτωχο Ταμείο κ.α.) όμως ο ίδιος δεν επιθυμεί να διατυμπανίζει όσα κατάφερε να δημιουργήσει με τη βοήθεια του Θεού και των ανθρώπων που τον περιβάλλουν.

 Όταν τον ρωτήσαμε μάλιστα σχετικά με το τι βρήκε και τι έχει σήμερα η Μητρόπολη του η απάντηση του ήταν «Στην πραγματικότητα τα είχαμε όλα απλά δεν το ξέραμε και κυριολεκτώ σε αυτό που λέω».

Ο ίδιος εξήγησε «Σήμερα οι άνθρωποι πιστεύουμε πως είμαστε οι δημιουργοί του μέλλοντος μας και του παρόντος μας. Οπωσδήποτε η ανθρώπινη πρωτοβουλία διαδραματίζει ένα ρόλο καθοριστικό όμως πρέπει να καταλάβουμε, γιατί όταν δεν το κάνουμε το πληρώνουμε έργοις και πράξεσι, πως ο άνθρωπος σε όλο αυτό τον αγώνα που καταβάλει, έχει τη χάρη του Θεού που βοηθάει ή αντίθετα απομακρύνεται από κοντά του, εφόσον είναι αρνητικός προς αυτή τη χάρη και το έλεος του Θεού.

Δεν θέλω να πω πως όλα αυτά που έγιναν υπήρξαν αποτέλεσμα της δικής μας θετικής, αγαπητικής και εξ’ όλης της καρδίας μας αφοσιώσεως στο Θεό γιατί θα ήταν εγωιστικό. Θα έλεγα πως ο Θεός επευλόγησε την προσπάθεια μας, παρά τις πολλές αδυναμίες μας, και επέτρεψε να γίνουν όσα έγιναν και γίνονται στην Μητρόπολη μας για τη διακονία του κοινωνικού συνόλου, των ανθρώπων που υπηρετούμε, των κατοίκων του Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου, του συνόλου του ποιμνίου της Μητροπόλεως μας».

Όταν επιμένοντας τον ρωτήσαμε για τον ωραίο χώρο του Πολιτιστικού Πολύκεντρου κι όλες εκείνες τις δράσεις που αναπτύσσονται επί των ημερών του, δίνοντας υπόσταση στη Μητρόπολη και αποτελώντας μάρτυρες του έργου της, ο Σεβασμιότατος κ. Ανδρέας μας απάντησε « Δεν θέλουμε να μονοπωλήσουμε, αυτά γίνονται σε όλες τις μητροπόλεις, δεν διεκδικούμε τα πρωτοτόκια. Σε όλες γίνεται έργο. Η οικονομική κρίση, που μάστισε τη χώρα μας από το 2009 και μετά, αντιμετωπίστηκε πρωτίστως με τη βοήθεια της Εκκλησίας. Αυτή σήκωσε το μεγάλο βάρος με το φιλανθρωπικό της έργο (συσσίτια αγάπης, κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία κ.α). Ωστόσο ως Εκκλησία δεν θέλουμε, και καλώς κάνουμε, να προβάλλουμε όλο αυτό. Ας το αφήσουμε στη χάρη του Θεού, εκείνος γνωρίζει καλύτερα από εμάς».

Ο ίδιος δεν αρνήθηκε βέβαια πως υπάρχουν κι  εκείνοι που προσπαθούν να θέσουν ερωτηματικά στο έργο και την προσφορά της εκκλησίας γενικότερα, και είναι ανθρώπινο, κατά την άποψη του αυτό, το να υπάρχει δηλαδή κριτική, αρκεί να είναι καλοπροαίρετη.

Όμως αρνείται να δεχθεί αυτό που κάποιοι προβάλλουν ως επιχείρημα, ότι η Εκκλησία διαθέτει πλούτο αλλά δεν τον μοιράζεται. «Δεν έχει η Εκκλησία, μακάρι να είχε. Αυτά που λένε για μοναστηριακή περιουσία είναι ένας μεγάλο μύθος, με την κυριολεξία του όρου. Από τη στιγμή που περάσαμε στο μοντέλο της εθνοκρατικής Εκκλησίας, με τη διάλυση των αυτοκρατοριών και τη δημιουργία των εθνικών κρατών η όποια μοναστηριακή περιουσία κρατικοποιήθηκε κι ότι έμεινε στην Εκκλησία είναι σαν ένα μαντίλι που το παίρνεις, το διπλώνεις, το ξαναδιπλώνεις και στο τέλος μένει ένα μόνο μικρό κομμάτι του. Αλλά κι αυτό που μένει στην πραγματικότητα δεν της ανήκει γιατί για ότι θελήσει να κάνει πρέπει να έχει τη σύμφωνη γνώμη της Ελληνικής Πολιτείας», μας λέει με παρρησία.

Προσφυγικό

Ο Μητροπολίτης κ. Ανδρέας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος γύρω από ζητήματα προσφυγικά και η σημερινή κατάσταση που επικρατεί ως προς το προσφυγικό δεν θα μπορούσε να τον αφήσει αδιάφορο. Αν παρατηρήσει κανείς τη φετινή ευχετήρια κάρτα των Χριστουγέννων της Μητρόπολης Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου θα δει πως εικονίζεται η Παναγία έχοντας στην αγκαλιά της το νεογέννητο Ιησού να φεύγει (πρόσφυγας) στην Αίγυπτο. Κάτω από την παράσταση αυτή, που έχει αντληθεί από τοιχογραφία, φαίνεται το πρόσωπο ενός σύγχρονου μικρού προσφυγόπουλου, με χαραγμένη πάνω του όλη τη θλίψη και την απελπισία της προσφυγιάς.

Το 2012 ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου είχε εκδώσει το βιβλίο του που περιελάμβανε άρθρα για το προσφυγικό με τίτλο «Μικρά Ασία» και υπότιτλο «προσφυγικά ατελεύτητα». Μελετώντας το υλικό γι’ αυτό το βιβλίο αλλά και γενικότερα την ιστορία, μας εξηγεί, πως εκείνο που διαπίστωσε είναι πως  πάντοτε στη ζωή μας υπήρχαν πρόσφυγες. Το 1923 με την ανταλλαγή των πληθυσμών παγιώθηκε μια κατάσταση στα Βαλκάνια αλλά όσα ακολούθησαν αργότερα (πογκρόμ Ελλήνων Κωνσταντινούπολης, Κυπριακό κ.α) μας έδειξαν πως τελικά τα προσφυγικά είναι ατελεύτητα.

Βέβαια κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί πως θα είχαμε αυτή την έκρηξη του προσφυγικού προβλήματος που βιώνουμε σήμερα, όμως ο Σεβασμιώτατος θεωρεί πως πάντοτε υπήρχαν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν μετακινήσεις λαών, ανθρώπων, πολιτισμών.

Αυτές οι μετακινήσεις, μας επισημαίνει, οδηγούν, καταρχήν, σε αλλαγές στις πόλεις, για παράδειγμα η Κωνσταντινούπολη, κτίστηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο, έγινε το σημείο αναφοράς και διάχυσης του χριστιανισμού στα Βαλκάνια και το σκλαβικό κόσμο και βλέπουμε την ίδια πόλη σήμερα, παρότι φιλοξενεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο και είναι η έδρα της Ορθοδοξίας, να έχει κατακλυστεί από το μουσουλμανικό στοιχείο. Το ίδιο και το Ηράκλειο, πέρασε από Ενετοκρατία, καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς, μετά είχαμε την ανταλλαγή των πληθυσμών οπότε άλλαξε και ο δικός του χαρακτήρα.

Όλες αυτές οι μετακινήσεις πληθυσμών, προσθέτει, είναι ιστορικό χαρακτηριστικό που δεν μπορεί κανείς να το εμποδίσει. Και στην Αθήνα, συμπληρώνει, η εικόνα σήμερα είναι διαφορετική απ’ ότι τη δεκαετία του 60 και 70 οπότε σε αυτήν είχαν μετακινηθεί και ζούσαν  άνθρωποι από την επαρχία. 

Ο ίδιος δεν θεωρεί πάντως πως αντιμετωπίζονται εχθρικά από τους Έλληνες οι μετανάστες και πρόσφυγες στις μέρες μας, παρότι αναγνωρίζει πως στα νησιά του Αιγαίου υφίσταται σοβαρό ζήτημα καθώς εκείνα έχουν γίνει η εμπροσθοφυλακή του προβλήματος.

Ερωτώμενος για το τι μπορεί να κάνει η Μητρόπολη του πάνω στο σύγχρονο προσφυγικό ζήτημα ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης κ. Ανδρέας τονίζει «Χρειάζεται μια σοβαρή προσέγγιση του θέματος, εμείς ως Μητρόπολη εάν κάτι μας ζητηθεί από τους αρμόδιους φορείς και μπορούμε να το κάνουμε θα το κάνουμε, πάντοτε σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία καθώς δεν μπορούν τέτοιες πρωτοβουλίες να λαμβάνονται εν αγνοία της».

Μνημεία υπό κατάρρευση

Ο Σεβασμιώτατος Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου αντιμετωπίζει με ρεαλισμό, που ξαφνιάζει, το θέμα της κακής κατάστασης υστεροβυζαντινών- κατά κύριο λόγο- εκκλησιαστικών μνημείων, ένα πρόβλημα κοινό για όλη την Κρήτη κι όχι μόνο για τη Μητρόπολη του.

Η αρχαιολογία, μας λέει, είναι κράτος και παρότι σήμερα έχουμε μια λαμπρή υπουργό πολιτισμού την κ. Μενδώνη, δεν παύει αυτή η εικόνα να παραμένει. Από την άλλη, προσθέτει, έχουμε και τη διάσταση της ιστορίας, είμαστε ένας λαός πληθωρικός σε αυτό το επίπεδο. «Τι να πρωτοσώσεις, αρχαιολογικούς θησαυρούς, βυζαντινούς, βενετσιάνικους; Πόσα περιώνυμα εξαιρετικά ευρήματα υπάρχουν αυτή τη στιγμή στα υπόγεια του αρχαιολογικού μουσείου καταχωνιασμένα;» διερωτάται . Κι είναι, όπως μας περιγράφει, αυτό το εύρος και ο όγκος της ελληνικής ιστορίας που καθιστά δύσκολο και για τους ίδιους τους Έλληνες να τη γνωρίσουν πόσο μάλλον για να σώσουμε όλες τις μαρτυρίες της, όπως αυτές αποτυπώνονται στα μνημεία της.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν μνημεία, όπως για παράδειγμα η Κεραλιμανιώτισσα στη Βιάννο που φέτος καλύφθηκε ολόκληρη από πλαστικό για να μην γεμίσει από το νερό της βροχής, όπου ο ιερέας και η ενορία κάνουν ότι μπορούν, η αρχαιολογία δεν ξέρει τι να πρωτοκάνει και η Μητρόπολη είναι έτοιμη και στη διάθεση όλων για να βοηθήσει ώστε αυτό το σπουδαίο εκκλησιαστικό μνημείο, κι άλλα πολλά εντός των ορίων της, να σωθούν.

Το πρόβλημα είναι πνευματικό

Ζητήσαμε από το Σεβασμιώτατο να μας αναλύσει περαιτέρω μια από τις φράσεις που διαβάσαμε στο χριστουγεννιάτικο μήνυμα του ότι δηλαδή «Κατ’ οὐσίαν τό ὅποιο μικρό ἤ μεγάλο πρόβλημα τοῦ πολιτισμοῦ μας, εἶναι πρόβλημα πνευματικό».

Υπάρχει ένα μείζον πρόβλημα, μας είπε, κι αυτό είναι πως οι  άνθρωποι σήμερα πιστεύουν πως ότι βλέπουμε και αισθανόμαστε μόνο αυτό υπάρχει.

Σύμφωνα με τον ίδιο, ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ξεκοπεί από τον ουρανό, δεν ενδιαφέρεται για όσα υπάρχουν εκεί. Είναι αποδέκτης ενός βομβαρδισμού για να πεισθεί ότι δεν υπάρχει κάτι άλλο πέρα από το αισθητό. Αυτό προκαλεί με τη σειρά του μια διαταραχή στη συμπαντική ισορροπία.

Πάντοτε οι άνθρωποι, εξηγεί ο Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου, είχαν αίσθηση της αμαρτωλότητας τους. Όταν έκαναν κάτι κακό ζητούσαν το έλεος του Θεού, εξομολογούνταν, έκαναν ελεημοσύνες. Αυτό όμως σήμερα  βρίσκεται σε κρίση. Εκείνος πιστεύει πως αν αυτή η σχέση ουρανού και γης δεν αποκατασταθεί, δεν μπορεί να επιλυθεί κανένα από τα προβλήματα μας.

Πιστέψαμε πως, με βάση την αστική ιδεολογία, θα λύσει τα προβλήματα μας το κράτος δικαίου, δεν συνέβη όμως κάτι τέτοιο. Μετά ήλθε η σοσιαλιστική ιδεολογία που ούτε αυτή τα έλυσε. Συνεπώς, αναφέρει ο Σεβασμιώτατος, είναι πρόβλημα ισορροπίας κοσμικών και πνευματικών θεμάτων. Αν ο άνθρωπος σέβεται το Θεό δεν μπορεί παρά να σεβαστεί και τα δημιουργήματα του, που δεν είναι μόνο οι άνθρωποι αλλά και ο ίδιος ο πλανήτης μας, το σπίτι όπου ζούμε. 

«Το πιστεύω ακράδαντα αυτό, δεν είναι μόνο δικό μου πιστεύω αλλά και των πατέρων της Εκκλησίας μας», επισημαίνει και προσθέτει πως μέσα στον κυκεώνα των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο σημερινός άνθρωπος είναι η ηγεσία αυτή που πρέπει να ευαισθητοποιηθεί, είναι η  ελίτ αυτή που πρέπει να ακουμπήσει τον κόσμο, όχι μόνο υλικά αλλά και πνευματικά.

Για την κρίση στους κόλπους της Ορθόδοξης Εκκλησίας λόγω Ουκρανικού

Ο Μητροπολίτης κ. Ανδρέας απαντά χωρίς περιστροφές και στο μεγάλο ζήτημα που ταλανίζει στην παρούσα φάση την Ορθόδοξη Εκκλησία με αφορμή την αναγνώριση ως αυτοκέφαλης της Ουκρανικής Εκκλησίας.

« Πολλοί μας κατηγορούν ως Οικουμενικό Πατριαρχείο στο θέμα του Ουκρανικού όμως δεν έχουν κανένα δίκιο. Η Ουκρανία έγινε ανεξάρτητο κράτος, όπως κάποτε έγινε η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Σερβία κ.α. Το ανεξάρτητο κράτος πρέπει να έχει και αυτοκέφαλη εκκλησία. Δεν γίνεται να έχουμε ανεξάρτητο κράτος χωρίς αυτοκεφαλία», τονίζει.

Ο ίδιος επεξηγεί πως «Οι ίδιοι οι  Ουκρανοί από το 1989 είχαν πει στη Ρωσία να λύσει το πρόβλημα. Η Ουκρανία είναι μια χώρα βαθιά πληγωμένη και διχασμένη. Για το μεγάλο ουκρανικό λιμό, όσοι έχουν μελετήσει και γνωρίζουν το θέμα, αναγνωρίζουν τις μεγάλες ευθύνες της Ρωσίας». Από εκεί και πέρα ο ίδιος ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος ομολογούσε σε επιστολές του ότι υπάρχει ένας βαθύτατος διχασμός και πρέπει να σταματήσει. Ήταν συνεπώς επόμενο μετά από τριάντα χρόνια και πιέσεις των Ουκρανικών θεσμικών φορέων το Οικουμενικό  Πατριαρχείο να δώσει, ως όφειλε, το αυτοκέφαλο.

Ο Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου Καστελίου και Βιάννου μάλιστα προκαλεί τη Ρωσία να προστρέξει στην Αγία Ματρώνα την Τυφλή και τους υπόλοιπους Αγίους της Ρωσικής Εκκλησίας κι να ρωτήσει το λαό, τον προσευχόμενο στις στέπες, αν υιοθετεί αυτό το πολιτειοκρατικό μοντέλο τους βαλς που χορεύεται μεταξύ πολιτείας και εκκλησίας.

 «Ας αναζητήσουμε ως Εκκλησία το βαθύτερο πνευματικό μήνυμα το σωτηριολογικό, το αγιοπνευματικό» προτρέπει.

Χθες το μεσημέρι επισκέφθηκαν την Μητρόπολη μαθητές δημοτικών σχολείων από το Αρκαλοχώρι και το Θραψανό και γέμισαν με τις μελωδικές φωνές τους, τραγουδώντας τα κάλαντα, το χώρο

Ευχές

Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη ζητήσαμε από τον Σεβασμιώτατο τις ευχές του για τις γιορτινές ημέρες που διανύουμε κι όπως διαπιστώσαμε αυτές περιστράφηκαν γύρω από δυο σπουδαίες έννοιες που αξίζει να βρούμε το αληθινό τους νόημα: Την αγάπη και τη συγχώρεση, χωρίς όμως να ξεχνάμε την κοινωνική αλληλεγγύη.

«Με τα χάρη του Θεού να είμαστε αισιόδοξοι, να αγαπάμε και να συγχωράμε, με αυτά θα προχωρήσουμε, κάνοντας υπερβάσεις, συγχωρώντας και αγαπώντας, αγαπώντας και συγχωρώντας, αλλά με αίσθημα αλληλεγγύης κοινωνικής. Όποιος δανείζει το φτωχό αναπαύει τη χάρη του Θεού», ευχήθηκε σε όλους μας.

Ποιός είναι ο Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου

Ο Σεβαμιώτατος Μητροπολίτης  Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου, υπέρτιμος και έξαρχος Πεδιάδος, κ. Ανδρέας (Νανάκης), γεννήθηκε το 1957 στο Ηράκλειο. 

Είναι πτυχιούχος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ηρακλείου και των τμημάτων ιστορίας και Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. 

Αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου και διδάσκει ως Καθηγητής Εκκλησιαστική ιστορία. 

Εκάρη μοναχός στην Ιερά Μονή Αγκαράθου και χειροτονήθηκε διάκονος (1988) και Πρεσβύτερος (1992) από τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης μακαριστό Τιμόθεο. 

Διετέλεσε πρώτος Σχολάρχης της Ανωτέρας Εκκλησιαστικής Σχολής Κρήτης (1992-94). Έχει συγγράψει πολλές μονογραφίες και μελέτες περί της εκκλησιαστικής ιστορίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της Εκκλησίας της Κρήτης και του νεώτερου Ελληνισμού. 

Εξελέγη από την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας της Κρήτης ως πρώτος Μητροπολίτης της νεοσύστατης Ιεράς Μητρόπολης Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου και χειροτονήθηκε Επίσκοπος στις 3 Νοεμβρίου 2001.