Οι στρατιωτικοί ιερείς και η αποστολή τους-Συνέντευξη από τον Πρωτοπρεσβύτερο Νεκτάριο Μαρκάκη

Είναι μια ξεχωριστή κατηγορία ιερέων λόγω των καθηκόντων τους αλλά και του σημαντικού ρόλου που καλούνται να παίξουν σε έναν ευαίσθητο τομέα.

Ο λόγος για το Σώμα των στρατιωτικών ιερέων οι οποίοι υπηρετούν στις τάξεις του Ελληνικού Στρατού, καλύπτοντας τις ανάγκες θρησκευτικής έκφρασης των στρατευμένων μας, που ίσως περισσότερο από κάθε άλλο Έλληνα πρέπει να διατηρούν το φρόνημα και την πίστη τους σε πολύ υψηλό επίπεδο.

Φέτος μάλιστα το Σώμα των στρατιωτικών ιερέων συμπληρώνει 190 χρόνια ζωής, οπότε είναι μια καλή ευκαιρία να γνωρίσουμε  περισσότερα γι' αυτούς και την αποστολή τους, κάνοντας μάλιστα και μια αναδρομή στο χρόνο, ώστε να δούμε πότε και γιατί υπήρξε η ανάγκη ο στρατός να έχει τους δικούς του ιερείς. 

Ο Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου, Συνταγματάρχης (ΣΙ) Νεκτάριος Μαρκάκης, που κατάγεται από την Κρήτη και υπηρέτησε το Στρατό στο νησί μας για τουλάχιστον δεκαπέντε χρόνια, με χαρά απάντησε στις ερωτήσεις που του θέσαμε. 

Έτσι μπορέσαμε να μάθουμε για την πολύπλευρη αποστολή των στρατιωτικών ιερέων, την αναγκαιότητα παρουσίας τους στο στράτευμα, αν υπάρχει «σύγκρουση» ανάμεσα στα όσα πρεσβεύει η θρησκεία μας κι όσα αντιπροσωπεύει ο Στρατός αλλά και για το πέρασμα του ίδιου από την Κρήτη και τις μονάδες της, πράγμα που αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στη ζωή του.

Ακολουθεί η συνέντευξη:

Ποια είναι τα καθήκοντα ενός στρατιωτικού ιερέα;

Απάντηση: Για την καλύτερη ενημέρωση των αναγνωστών του έγκριτου και καταξιωμένου ηλεκτρονικού χώρου σας, θα ήθελα αρχικά να πω ότι οι Στρατιωτικοί Ιερείς υπηρετούμε στις Ένοπλες Δυνάμεις της Πατρίδος μας. Η αποστολή μας είναι πολύπλευρη και πολύπτυχη.

Εννοείται ότι η κύρια αποστολή μας επιτελείται στις Μονάδες, στα Στρατόπεδα, στα Κέντρα Εκπαιδεύσεως, όπου υπηρετούν οι στρατευμένοι νέοι της Πατρίδος μας. Επιπλέον όμως η αποστολή μας εκτείνεται και σε άλλες στρατιωτικές δομές όπως σε στρατιωτικές σχολές, σε στρατιωτικά νοσοκομεία, σε στρατιωτικά εργοστάσια, σε ναυτικές και αεροπορικές βάσεις κ.α.

Σε όλες αυτές τις στρατιωτικές δομές υπηρετούν, όχι μόνο στρατεύσιμοι, αλλά και μόνιμα στελέχη και επιπλέον στις δομές υποστηρίξεως υπάρχουν οι οικογένειες των στελεχών με τα παιδιά τους. Συνεπώς το έργο εκτείνεται επιπλέον σε στρατιωτικούς οικισμούς, σε σχολεία, σε παιδικούς σταθμούς, σε παραθεριστικά κέντρα, σε λέσχες, σε κατασκηνώσεις.

Τα καθήκοντα των Στρατιωτικών Ιερέων εκτείνονται σε όλο το εικοσιτετράωρο και σε σχεδόν όλες τις ημέρες του έτους. Η αποστολή μας είναι καθημερινή, το πρωί, αλλά και τα απογεύματα, τα Σαββατοκύριακα, τις εορτές και αργίες.Θα λειτουργήσουμε τις Κυριακές, στις εορτές και στις αργίες, θα εξομολογήσουμε τα απογεύματα και τα βράδια, θα τελέσουμε ιεροπραξίες στις οικίες των στρατιωτικών, θα μεταδώσουμε την Θεία Κοινωνία σε αναξιοπαθούντες νύχτα και χαράματα. 

Η αποστολή μας οφείλει να έχει κέντρο τον Ιερό Ναό των στρατοπέδων, όπου τελούνται οι Ιερές Ακολουθίες, και πάντα με προσευχή στην Υπεραγία Θεοτόκο Υπέρμαχο Στρατηγό των Ενόπλων Δυνάμεων και στους στρατιωτικούς Αγίους και προστάτες μας, όπως στον άγιο Γεώργιο, στον άγιο Νικόλαο, στον Μιχαήλ Αρχάγγελο, στην αγία Βαρβάρα, στον άγιο Παΐσιο, στον Προφήτη Ηλία. Να κρατάμε το καντηλάκι στον εικόνισμα της Παναγιάς μας πάντα αναμμένο.

Γιατί πρέπει ο στρατός να διατηρεί στις τάξεις του ιερείς, ποιος είναι ο ρόλος τους;

Απάντηση:Ακριβώς για να μην στερηθούν οι στρατευμένοι την δυνατότητα της εκφράσεως της θρησκευτικής πίστεως. Γι αυτό οι Στρατιωτικοί Ιερείς  θεσμοθετήθηκαν ήδη από την συγκρότηση του νέου Ελληνικού Κράτους από τον Καποδίστρια.

Παρενθετικά να πω ότι κατά το τρέχον έτος, το Σώμα Στρατιωτικών Ιερέων εορτάζει τα 190 χρόνια από την ίδρυση του. Εάν θελήσουμε να βρούμε τις βαθύτερες ρίζες την ύπαρξης Στρατιωτικών Ιερέων, οφείλουμε να τις αναζητήσουμε στην βυζαντινή εποχή.

Τότε τα εκστρατευτικά σώματα συνοδευόταν από Ιερείς. Συνεπώς οι Στρατιωτικοί Ιερείς έχουν μακραίωνη ιστορία και πλούσια προσφορά. 

Να επισημανθεί ότι κατά τη βυζαντινή περίοδο, επειδή τα στρατιωτικά τμήματα κατά τις εκστρατείες απομακρυνόταν από τις εκκλησιαστικές τους δομές και ενορίες και επιχειρούσαν σε τόπους όπου δεν υπήρχαν Εκκλησίες, τα συνόδευαν Ιερείς οι οποίοι είχαν μαζί τους, φορητή Αγία Τράπεζα. Αυτή ήταν ένα σανίδι ή ένα ύφασμα το οποίο ξεδιπλωνόταν επάνω σε οποιοδήποτε τραπέζι και επάνω εκεί τελούσαν την Θεία Λειτουργία. 

Ίσως συναντήσουμε την άποψη ότι ο ρόλος των Στρατιωτικών Ιερέων είναι η ψυχολογική στήριξη του προσωπικού. Η αποστολή μας όμως δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό. Η αποστολή μας δεν είναι η ψυχολογική στήριξη μόνο. Δηλαδή εάν γεμίσει ο Στρατός με ψυχολόγους, δεν χρειάζονται οι Στρατιωτικοί Ιερείς; Και αντίστροφα. Εάν έχουμε πολλούς Στρατιωτικούς Ιερείς, αναπληρώνουμε το έργο των ψυχολόγων; Όπως καταλαβαίνετε δεν είναι έτσι τα πράγματα.

Ο Στρατιωτικός Ιερεύς, όχι μόνο υποστηρίζει ψυχολογικά το προσωπικό, αλλά κάνει κάτι πολύ σπουδαίο και διαφορετικό. Αντανακλά την παρουσία του Θεού και αποκαλύπτει το ίδιο τον Θεό.

Έλεγε ένας, μακαριστός τώρα, Στρατιωτικός Ιερέας, ο Αρχιμανδρίτης Ελευθέριος Νουφράκης από τον τόπο μας, την Κρήτη, ότι ο πιστός και σωστός Ιερέας είναι η πιστή αντανάκλαση του Κυρίου του. Αυτό κατορθώνεται με τη λειτουργική ζωή. Αυτό που στηρίζει και ζωογονεί τον άνθρωπο είναι η παρουσία του Θεού.

Οι άνθρωποι μέσα από την Θεία Λειτουργία βιώνουν την παρουσία του Θεού στη ζωή τους. Έτσι, όχι μόνο στηρίζονται και αναζωογονούνται, αλλά και αγιάζονται. Σκοπός είναι η εκκλησιαστικοποίηση των ανθρώπων. Ο Ιερέας αγωνίζεται ώστε να απελευθερωθεί ο κάθε άνθρωπος από τα πάθη του και τις αδυναμίες του, ώστε ελεύθερος πια να μπορεί να ακολουθεί την πορεία της ζωής του.

Σε ποιες μονάδες του στρατού τοποθετούνται στρατιωτικοί ιερείς;

  Απάντηση:Για να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή ποιμαντική μέριμνα, οι Στρατιωτικοί Ιερείς τοποθετούμαστε σε Μείζονες Σχηματισμούς, σε μεγάλες διοικήσεις και από εκεί εξορμούμε για την αποστολή μας. Οι θέσεις Στρατιωτικών Ιερέων δεν είναι αποκλειστικά στο Στρατό Ξηράς. Έχει θέσεις και στο Πολεμικό Ναυτικό και στην Πολεμική Αεροπορία.

   Το Σώμα των Στρατιωτικών Ιερέων ανήκει στα Κοινά Σώματα, στα Σώματα εκείνα τα οποία είναι κοινά για Στρατό, Ναυτικό και Αεροπορία. Έτσι οι Στρατιωτικοί Ιερείς τοποθετούμαστε σε μονάδες και διοικήσεις και των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων. Επιπλέον ο κάθε Ιερέας εκτείνει την δραστηριότητά του σε Μονάδες όλων των Κλάδων μιας περιοχής.

   Ο Στρατιωτικός Ιερέας με την τοποθέτησή του σε κάποια διοίκηση, αναλαμβάνει σύμφωνα με διαταγή και κάποια, ας πούμε, περιφέρεια, τη λεγόμενη Περιοχή Ευθύνης και επιτελεί την αποστολή του σε όλες τις Μονάδες που βρίσκονται και εδρεύουν στην περιοχή αυτή.

 Θωρείτε πως η πίστη και γενικότερα το θρησκευτικό συναίσθημα είναι εντονότερο στις τάξεις των διαφόρων στρατιωτικών σωμάτων εξαιτίας της αποστολής τους σε σχέση με ότι ισχύει στους απλούς πολίτες;

     

Απάντηση:Ίσως μια καταφατική απάντηση να αδικούσε τους στρατιωτικούς χαρακτηρίζοντάς τους ως θρησκόληπτους. Χωρίς διαθέσεις στατιστικής ανάλυσης θα έλεγα ότι η θρησκευτικότητα στο στράτευμα, στην συντριπτική της πλειοψηφία είναι υγιής ευσέβεια και όχι θρησκοληψία. 

Η ενίσχυση της πίστεως βοηθά τον άνθρωπο να αποκτήσει δυνάμεις, τόλμη και θάρρος. Όταν ο άνθρωπος αντλεί δύναμη από την Πίστη στο Θεό, τότε όλα μπορεί να τα κατορθώσει. Η πίστη βοηθά ώστε ο άνθρωπος να εξισορροπήσει, να τα έχει καλά και με τον εαυτό του και με τους άλλους.

Επιπλέον, η Πίστη εμπνέει φιλοπατρία, απαραίτητη αρετή για έναν στρατιωτικό. Δεν υπάρχει Ιερέας που να μην είναι φιλόπατρις και δεν μπορεί κάποιος να είναι στο στράτευμα δίχως φιλοπατρία. Ακόμη και σε περίπτωση πολέμου, ο Ιερέας είναι αυτός που σηματοδοτεί την πορεία γι να μην χάσουμε τον δρόμο μας και την αποστολή μας.

Ξέρετε ότι στον πόλεμο ο άνθρωπος δρα διαφορετικά, άλλοτε με μίσος και θυμό, και άλλοτε με φόβο και τρόμο. Και τα δύο αυτά συναισθήματα είναι οι χειρότεροι σύμβουλοι. Ο Ιερέας έχει αποστολή να επαναφέρει την υγιή πνευματική κατάσταση των ανθρώπων.

Πολλοί ίσως σκέφτονται ότι οι δρόμοι του στρατού, που εκπαιδεύει τόσο για διατήρηση της ειρήνης όσο και για περίπτωση ενός πολέμου, με την Εκκλησία και ειδικότερα με την Ορθοδοξία που πρεσβεύει την ομόνοια, την αγάπη και  μόνο το καλό προς τον πλησίον μας, δεν συναντώνται ποια είναι η δική σας άποψη;

Απάντηση:Για να κατανοήσουμε το ρόλο της Εκκλησίας στο Στρατό οφείλουμε πρωτίστως να λάβουμε υπόψη το ασκητικό και αγωνιστικό πνεύμα της Εκκλησίας. Υποστηρίζουμε στην Ορθόδοξη Θεολογία ότι ο άνθρωπος είναι κατ εικόνα Θεού. Τι σημαίνει το κατ' Εικόνα; Ότι ο άνθρωπος είναι πλασμένος από τον Θεό ελεύθερος, έχει το χάρισμα της ελευθερίας. Κάθε τι που στερεί και καταργεί την ελευθερία του ανθρώπου είναι αντίθετο με το κατ' εικόνα, είναι δηλαδή αίρεση και αμαύρωση της εικόνος του Θεού. 

Γι αυτό, ακόμη και με τίμημα τη ζωή μας οφείλουμε να υποστηρίξουμε την ελευθερία του ανθρώπου, δηλαδή το κατ' εικόνα Θεού στον συνάνθρωπο. Γι' αυτό και κάθε φορά που απειλείται η ελευθερία του ανθρώπου, εάν δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αντιμετωπισθεί ο πόλεμος παρά μόνο με πόλεμο, τότε όχι μόνο δεν κρυβόμαστε, αλλά πρωτοστατούμε και αγωνιζόμαστε για την ελευθερία του συνανθρώπου.

 Γι' αυτό και οι Άγιοι Μάρτυρες της Εκκλησίας μας, που έδωσαν την ζωή τους, είναι τα καλύτερα πρότυπα. Η Εκκλησία με όπλο τον Τίμιο Σταυρό αγωνίζεται κατά του διαβόλου. Και ο Στρατός αγωνίζεται κατά των πονηρών επιβουλέων που επιδιώκουν την υποδούλωση ανθρώπων και την διασάλευση της ειρήνης. Ειρήνη δεν είναι απλά η απουσία του πολέμου, αλλά η παρουσία του Χριστού στη ζωή μας

Υπάρχουν νέοι άνθρωποι που κατά τη στράτευση τους δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στα δεδομένα του στρατού, έχετε αντιμετωπίσει τέτοια περιστατικά που βλέπουν στο πρόσωπο σας ένα άτομο στο οποίο μπορούν να μιλήσουν ανοικτά και να βοηθηθούν;

Απάντηση: Αυτό που ρωτάτε, νομίζω ανήκει σε ένα ευρύτερο ζήτημα, αυτό της κοινωνικοποίησης των ανθρώπων. Και ο Στρατός είναι μια κοινωνία προσώπων. Η Εκκλησία έχει τη δυναμική να αναπτύσσει την κοινωνικοποίηση μέσα από τις αξίες της συνύπαρξης με τον πλησίον, της συγχώρησης, της αδελφοσύνης, της θεολογικής αντίληψης να βλέπουμε στο πρόσωπο του συνανθρώπου μας τον ίδιο τον Θεό. 

Αυτό ωθεί τους ανθρώπους που δυσκολεύονται να προσαρμοστούν σε ένα κοινωνικό περιβάλλον, να θέλουν και να αναζητούν την βοήθεια του κληρικού ώστε να ενεργοποιήσουν την δυνατότητα της συνύπαρξης τους με τον κοινωνικό περίγυρο. Αυτό επιτυγχάνεται τόσο με την εξομολόγηση όσο και με τη συζήτηση, όπου εκεί το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στα αιτία τα οποία δημιουργούν τα  πάθη και στα προβλήματα εκείνα τα οποία κλείνουν τους ανθρώπους στον εαυτό τους, όπως ο εγωισμός, που είναι η ρίζα της αποξένωσης. 

Με θεραπευτικό ενδιαφέρον ο Ιερέας καταβάλλει προσπάθεια ώστε η λειτουργική και προσευχητική ζωή της Εκκλησίας να καλλιεργήσει την ανοιχτοσύνη και να οδηγήσει στην υπέρβαση όλων εκείνων των προβλημάτων που αποξενώνουν τον άνθρωπο και δεν τον αφήνουν να συνυπάρξει με τον πλησίον. 

Όπως σε κάθε κοινωνική δομή, έτσι και στο Στρατό οι Ιερείς προσπαθούμε μέσα από το εκκλησιολογικό πνεύμα και με την εμπειρία που μας άφησαν οι Πατέρες και οι Άγιοι της Εκκλησίας μας να βοηθήσουμε, τόσο τους αποξενωμένους ανθρώπους να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο, όσο και τους υπολοίπους ανθρώπους να αποδεχθούν τους ανθρώπους και να μην τους περιθωριοποιούν. 

Όλοι είναι δεκτοί, όλοι είμαστε αδέλφια και για τον Θεό κανείς δεν περισσεύει. Αυτό μας διδάσκει ο Χριστός στο Ευαγγέλιο, αυτό είναι το βίωμα της Εκκλησίας.

Υπηρετήσατε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στην Κρήτη, πριν τη μετάθεση σας στην Αθήνα, ποια είναι τα συναισθήματα και οι εικόνες που πήρατε μαζί σας φεύγοντας;

Απάντηση: Στην Κρήτη υπηρέτησα περίπου δεκαπέντε χρόνια, πέντε στα Χανιά και δέκα στο Ηράκλειο. Ήταν για μένα χρόνια εμπειριών που έχουν αφήσει ανεξίτηλες αναμνήσεις. Τα χρόνια αυτά μου έδωσαν την δυνατότητα να βρεθώ σε χώρους όλων των κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων

Ενδεικτικά να αναφερθώ στη συναναστροφή μου με αξιόλογους ανθρώπους, μονίμους και εφέδρους, με τους οποίους κρατήσαμε φιλία και επικοινωνία. Πολλοί νέοι άνθρωποι, που τώρα οι περισσότεροι είναι οικογενειάρχες, με συναντούν και θυμούνται τις Εκκλησίες στα Στρατόπεδα όπου υπηρέτησαν και τις Ιερές Ακολουθίες τις οποίες τελούσαμε, αλλά και τους υπαίθριους αγιασμούς και επισκέψεις στους χώρους ασκήσεων και εκπαιδεύσεως.

Θυμάμαι τους ανθρώπους των πολεμικών πλοίων που περίμεναν με λαχτάρα να ακούσουν μια προσευχή, τους ασθενείς του Ναυτικού Νοσοκομείου που περίμεναν να κοινωνήσουν και να πουν τα βάσανά τους, τη συγκινητική συμμετοχή των ανθρώπων στην ανακαίνιση τριών Στρατιωτικών Ιερών Ναών, μα περισσότερο εκείνους που συμμετείχαν, ακόμη και με προσωπική εργασία, διακονία και προσφορά στην ανέγερση Στρατιωτικού Ιερού Ναού σε οικισμό της Αεροπορίας και τον ενθουσιασμό τους όταν απέκτησαν τον Ιερό Ναό τους. Προσεύχομαι να διατηρήσουν τον ίδιο ενθουσιασμό για τον Ιερό Ναό όπως τον πρώτο καιρό.

Μην ξεχάσω τους ανθρώπους του Λιμενικού Σώματος με τους οποίους οργανώσαμε μια υπέροχη εκδήλωση στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο. Στον ίδιο χώρο είχαμε οργανώσει και μια σπουδαία εκδήλωση για την εορτή των Ενόπλων Δυνάμεων.

Το Ηράκλειο μου έδωσε την ευκαιρία να προεκτείνω τις δραστηριότητες και σε άλλους χώρους, όπως στη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης όπου δίδαξα λειτουργική και υμνολογία, στη Σχολή Γονέων, στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Αρχιεπισκοπής Κρήτης, όπου πραγματοποίησα εκπομπές για περίπου οκτώ χρόνια και σε τοπικό τηλεοπτικό σταθμό όπου διακόνησα την παραγωγή της εκπομπής της Αρχιεπισκοπής Κρήτης.

Με πολύ ευγνωμοσύνη υποβάλω ευχαριστίες στον Σεβασμιώτατο Αρχιεπίσκοπο Κρήτης κ. Ειρηναίο που μου εμπιστεύθηκε αυτές τις διακονίες και τόσες άλλες, μην τις απαριθμώ τώρα και για τις πατρικές νουθεσίες και συμβουλές με τις οποίες με εφοδίασε, ώστε μετά την Κρήτη να συνεχίσω την διακονία μου στην Θεσσαλονίκη και τώρα στην Αθήνα. Προσεύχομαι για όλους τους ανθρώπους με τους οποίους συνυπηρέτησα και συνεργάστηκα στην Κρήτη.

Ποιος είναι ο Νεκτάριος Μαρκάκης (βιογραφικό)

Ο Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου, Συνταγματάρχης (ΣΙ) Νεκτάριος Μαρκάκης γεννήθηκε το 1972 στο Ηράκλειο.

Είναι απόφοιτος της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, της Ανωτέρας Εκκλησιαστικής Σχολής Κρήτης και της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ στη Θρησκειολογία, υποψήφιος Δρ. της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ στη Λειτουργική και κάτοχος Διπλώματος Καθηγητού Βυζαντινής Μουσικής.

Έχει διατελέσει, καθηγητής στη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της ΙΑΚ, παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών εκκλησιαστικού περιεχομένου, είναι συγγραφέας θεολογικών βιβλίων και έχει δημοσιεύσει διάφορα άρθρα θεολογικού ενδιαφέροντος.

Υπηρέτησε σε θέσεις Στρατιωτικού Ιερέως σε Σχηματισμούς, σε Στρατιωτικά Νοσοκομεία, σε παραγωγικές Σχολές, σε Ναυτικές και Αεροπορικές Βάσεις κ.α. σε διάφορες περιοχές όπως στη Σάμο, στην Ελευσίνα, στην Αθήνα, στα Χανιά, στο Ηράκλειο, στη Θεσσαλονίκη.

Σήμερα υπηρετεί στη θέση του Στρατιωτικού Ιερέως της ΑΣΔΥΣ (Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης Υποστήριξης Στρατού) στην Αθήνα, είναι έγγαμος και πατέρας δύο τέκνων.

Ελένη Βασιλάκη