Χρυσοπηγή: Η μεσκινιά του Ηρακλείου με τις πολυάριθμες σπηλαιώσεις όπου διέμεναν λεπροί

Η συνοικία της Χρυσοπηγής αποτελούσε κατά το παρελθόν μια εκτός των τειχών του Ηρακλείου γειτονιά που συνέδεσε το όνομα της με τους λεπρούς της πόλης, καθώς στις σπηλαιώσεις της έβρισκαν καταφύγιο οι προσβεβλημένοι από τη λέπρα.

Σχεδόν δύο αιώνες, και για την ακρίβεια 187 χρόνια, οι λεπροί ζούσαν εκεί. Μετακινήθηκαν και εγκατέλειψαν τη Χρυσοπηγή το 1903 που άρχισε να λειτουργεί το λεπροκομείο στη Σπιναλόγκα.

Όταν πρωτοεμφανίστηκε η ασθένεια οι λεπροί δεν είχαν γκετοποιηθεί, όμως τους φορούσαν υποχρεωτικά κουδούνια ώστε να μην τους πλησιάζουν υγιείς άνθρωποι και κολλήσουν τη λέπρα.

Στη συνέχεια τους απομόνωσαν έξω από τα πυκνοκατοικημένα προάστια των πόλεων, σε περιοχές που ονομάστηκαν Μεσκινιές κι εκεί ζούσαν κάτω από σχεδόν άθλιες συνθήκες.

 Έβρισκαν κατάλυμα σε σπηλιές και πρόχειρα παραπήγματα ενώ δεν είχαν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη αφήνοντας την ασθένεια να παραμορφώνει το σώμα τους και την απόρριψη του κόσμου να καταρρακώνει την ψυχή τους.

Στο Ηράκλειο το ρόλο της Μεσκινιάς έπαιξε η Χρυσοπηγή, μια περιοχή έξω αλλά και κοντά στην εντός τειχών πόλη, με δεκάδες σπηλαιώσεις. Εκεί οι λεπροί του Ηρακλείου οργάνωσαν όπως μπορούσαν την άθλια ζωή τους.

Στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής, έφτιαξαν, σε μια μεγάλη σπηλιά, την εκκλησία τους ενώ για να πάρουν ένα κομμάτι ψωμί ζητιάνευαν έξω από την Πύλη του Αγίου Γεωργίου.

Μάλιστα ήταν τέτοια η πίστη τους που όσα χρήματα τους περίσσευαν τα διέθεταν για να αγοράσουν καντήλια, σκεύη, εικόνες κι ότι άλλο ήταν αναγκαίο για την εκκλησία τους, την οποία αφιέρωσαν στην Παναγία.

Όταν ο αριθμός τους αυξήθηκε τόσο που δεν χωρούσαν όλοι στην εκκλησία προχώρησαν σε επέκταση της κι έτσι διαμορφώθηκε στο ναό και το κλίτος του Αγίου Νικολάου.  

Για τους λεπρούς της πόλης μας συγκέντρωσε στοιχεία στη μελέτη του με τίτλο «Η Μεσκινιά του Μεγάλου Κάστρου» ο  πρωτοπρεσβύτερος Ιωάννης Μακράκης, ο οποίος ήταν για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες προϊστάμενος του Ιερού Ναού της Ζωοδόχου Πηγής, στη Χρυσοπηγή.

Σύμφωνα με τα γραφόμενα του «Δεν υπάρχει φοβερότερο και τρομερότερο θέαμα από έναν λεπρό. Τα πολυώδυνα βάσανα και οι αβάσταχτοι πόνοι του δεν παραβάλλονται με άλλους πόνους και δυστυχίες σε αυτό τον κόσμο».

Στη μελέτη αυτή εκτός των άλλων συμπεριελήφθη και η  αναφορά του Αυστριακού γιατρού και βοτανολόγου Σίμπερ, ο οποίος επισκέφθηκε τη Χρυσποηγή και έγραψε γι αυτήν: «πήγαμε στο προάστιο των λεπρών. Οι μισοί κατοικούν σε υπόγειες τρύπες και άλλοι σε κάτι άθλιες καλύβες. Πολλών έχει πάθει το μυαλό τους και φαίνονται σαν κοιμισμένοι, άλλοι πάλι είναι μοχθηροί και άλλοι επίβουλοι και κακοήθεις, καθώς ζουν χωρίς καμία τάξη και επιτήρηση και έχουν τελείως εγκαταλειφθεί, τους περιφρονεί όλος ο κόσμος και αυτοί ζουν μια αδιάντροπη ζωή».

Ο Βρετανός πλοίαρχος Τόμας Σπρατ στο ταξίδι του στην Κρήτη, το 1865, είχε επίσης συμπεριλάβει περιγραφή των Λεπρών που συνάντησε στην Πύλη του Λαζαρέτου.

Σήμερα οι σπηλιές που λειτούργησαν ως κατοικίες των λεπτών στη Χρυσοπηγή έχουν αφεθεί στο έλεος τους. Γεμάτες σκουπίδια και κάθε λογής απορρίμματα κάποιες στιγμές φιλοξένησαν περιθωριακά άτομα τα οποία εκδιώχθηκαν μετά από παράπονα των περίοικων.

 Ένας Ηρακλειώτης έκανε γνωστό, σχετικά πρόσφατα, πως κάποιες από τις σπηλιές, που περιήλθαν στην ιδιοκτησία του, θα τις μετατρέψει σε καταλύματα τα οποία θα ενοικιάζει μέσω Airbnb. 

Οι υπόλοιπες θα περιμένουν κάποιος να τις καθαρίσει, ίσως να τοποθετήσει και μια πινακίδα για να μάθουν οι διερχόμενοι τι ρόλο έπαιξαν στη ζωή χτυπημένων από τη λέπρα συμπολιτών μας. Είναι κομμάτι της ιστορίας, του παρελθόντος, αυτής της πόλης και δεν μπορούμε να αγνοούμε την ύπαρξη τους.

Ε.Β

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε SITE χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)