Κεραλιμενιώτισσα στο Καλάμι Βιάννου: Ένα σημαντικό μνημείο με μακρά ιστορία

Το καθολικό της Μονής της Παναγίας, που όλοι γνωρίζουν ως Κεραλιμενιώτισσα στο Καλάμι της Βιάννου, στην έξοδο του φαραγγιού, είναι ένα μνημείο με μακρά ιστορία και σπουδαία σημασία όχι μόνο για τη Βιάννο αλλά συνολικά για την Εκκλησία της Κρήτης.

Διασώζονται δύο εκδοχές, βασιζόμενες στις λαικές παραδόσεις της περιοχής, ως προς την ανέγερση του ναού. Η πρώτη μας λέει πως η Κεραλιμενιώτισσα κτίστηκε από μια εκ των τριών Κύπριων καλογριών που ήλθαν στην Κρήτη μετά την απελευθέρωση της από το Νικηφόρο Φωκά. Οι άλλες δύο, έκτισαν την Αγία Μονή Βιάννου και τον Άγιο Δημήτριο στο Χόνδρο.

Η δεύτερη θέλει το ναό της Κεραλιμενιώτισσας να κτίστηκε το 855, όταν Άραβες Σαρακινοί κατέστρεψαν τη Μονή του Αγίου Προκοπίου που υπήρχε στην παραλία Φαφλάγγο και έσφαξαν τους περισσότερους μοναχούς της.

Βέβαια επ' αυτού έχουν διατυπωθεί διαφορετικές απόψεις καθώς η χρονολόγηση αυτή προέκυψε από ανάγλυφη αποτύπωση χρονολογίας στο αγιοθύριδο για την οποία ο αρχαιολόγος Γεώργιος Κατσαλής έχει πει ότι μάλλον, λόγω των αιώνων που μεσολάβησαν, έχει διαγραφεί το πρώτο νούμερο, το 1, οπότε μιλάμε για 1855, ημερομηνία πιθανής ανακαίνισης κι όχι κτήσης του ναού.

Η τοιχογράφηση της Παναγίας έγινε κατά τον 14ο αιώνα, ενώ είναι πιθανότερο ο αρχικός ναός να κτίστηκε κατά την πρώιμη ενετοκρατία.

Ο θρύλος πάντως, που διηγούνται οι ντόπιοι, λέει πως ο ηγούμενος της Μονής του Αγίου Προκοπίου είχε δει, πριν την επιδρομή των Σαρακινών, όραμα με τους μοναχούς του φωτοστεφανωμένους, πράγμα που τον θορύβησε, χωρίς όμως να μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί.

Όσοι επέζησαν από τα χέρια των πειρατών τότε , σύμφωνα με την ίδια παράδοση, βρήκαν την απομονωμένη και μακριά από τη θάλασσα ρεματιά στην έξοδο του φαραγγιού κι εκεί έκτισαν νέο ναό τον οποίο αφιέρωσαν στην Κοίμηση της Παναγίας δημιουργώντας γύρω του τα κελιά τους και βοηθητικούς χώρους.

Οι πειρατικές επιδρομές συνεχίστηκαν και κάποια στιγμή ομάδα πειρατών που έφθασε με το πλοίο στην Ψαρή Φοράδα κινήθηκε σε αναζήτηση του νέου μοναστηριού.

Πράγματι το βρήκαν και έκλεψαν απ’ αυτό τα τάματα αποχωρώντας από τα νότια παράλια του Ηρακλείου με περισσή χαρά. Όμως λέγεται πως η Παναγία δεν τους άφησε ατιμώρητους.

Ξέσπασε μεγάλη τρικυμία, εκεί που δεν το περίμεναν, και τότε θυμήθηκαν τα λόγια που τους είχε πει ο ηγούμενος για την ανίερη πράξη τους. Άρχισαν τότε, παρότι δεν πίστευαν στο Θεό μας, να κάνουν τα δικά τους τάματα για να σωθούν.

Ζήτησαν να βγουν ζωντανοί και να κάνουν λειτουργία στην Κερά του λιμανιού, την Παναγία, δωρίζοντας της χρυσή καμπάνα με ένα ασημένιο καράβι κι άλλα πολλά δώρα. Μάλιστα λέγεται πως το καράβι, που τελικά προσέφεραν στη χάρη της, εμφάνιζε τη μορφή της Παναγίας στην πλώρη και αφιέρωση του καπετάνιου-πειρατή: "Στην Κερά των Λιμανιών".

Όσα συνέβησαν με τους πειρατές έγιναν γνωστά σε όσους ταξίδευαν στη θάλασσα κι έτσι η Παναγία στη συγκεκριμένη Μονή απόκτησε το προσωνύμιο Κεραλιμενιώτισσα. Όσοι κινδύνευαν στη θάλασσα το όνομα της επικαλούνταν και με την πρώτη ευκαιρία άραζαν τα πλοία τους στις ακτές, νότια της Βιάννου, και πήγαιναν στη χάρη της να προσκυνήσουν.

Αργότερα, επί Τουρκοκρατίας, οι μοναχοί φοβούμενοι πως τα τάματα, που με τον καιρό είχαν συγκεντρώσει, αλλά και η χρυσή καμπάνα θα έπεφταν στα χέρια των άπιστων φρόντισαν να τα κρύψουν, κι έκτοτε ουδείς τα έχει εντοπίσει.

Η Μονή της Παναγίας της Κεραλιμενιώτισσας διέθετε μεγάλη περιουσία και είχε την ιδιοκτησία της φάμπρικα και μύλους ενώ σε δύσκολες εποχές προσέφερε στέγη και προστασία σε όσους την είχαν ανάγκη και κυρίως στους επαναστατημένους Κρητικούς.

Δεν ξέρουμε πότε καταστράφηκε και αφανίστηκαν οι βοηθητικοί χώροι της, αφού μόνο το Καθολικό, κι αυτό σε κακή κατάσταση διασώθηκε. Πληροφορίες αναφέρουν πως ίσως η καταστροφή και πλήρης εγκατάλειψη της να επήλθε κατά την επανάσταση του 1867.

Ε.Β

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε SITE, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)