Η γιορτή του Αγίου Τρύφωνα και οι ιδιαίτερες λατρευτικές συνήθειες που τη συνοδεύουν στην Κρήτη

Προστάτης των αμπελουργών και των περβολάρηδων ο Άγιος Τρύφωνας τυγχάνει ιδιαίτερης λατρείας στην Κρήτη, σε περιοχές με αμπελουργική παράδοση και καλλιέργειες κηπευτικών.

Οι ναοί που είναι αφιερωμένοι στη χάρη του πολλοί (Κνωσός, Αχλάδα, Πυργού, Μύρτος Ιεράπετρας, Μύθοι, Τζερμιάδων κ.α) και οι λατρευτικές συνήθειες την ημέρα που η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του, δηλαδή την 1^η Φεβρουαρίου, ξεχωριστές.

Σε χωριά, όπως ο Κρουσώνας, η Τύλισος, ο Άγιος Μύρωνας αλλά και σε περιοχές του Μυλοποτάμου, όπως αναφέρει ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Νίκος Ψιλάκης στο βιβλίο του «Λαικές Τελετουργίες στην Κρήτη», οι οικογένειες δεν έστρωναν τέτοια ημέρα τραπέζι χωρίς να το πλαισιώσουν με προϊόντα φτιαγμένα από τον καρπό του αμπελιού.

Πέρα από το κρασί, που δεν έλειπε από το τραπέζι, έφτιαχναν του Αγίου Τρύφωνα και έτρωγαν σταφιδόψωμα, πετιμεζόπιτες και μουστοκούλουρα.

Σε κάποια αμπελοχώρια εξάλλου, όπου υπήρχαν εικόνες του Αγίου Τρύφωνα,φρόντιζαν οι αγρότες τα πρώτα αμπελόφυλλα που έβγαζαν τα αμπέλια τους να τα πάνε στην εκκλησία και να τα κρεμάσουν στην εικόνα του.Κι όταν "έδεναν" τα πρώτα σταφύλια πάλι τα πήγαιναν στο ναό μαζί με το κλαδί τους.

Στην ευχή του Αγίου, που ακούγεται κατά την ώρα του αγιασμού στις εκκλησίες, απαριθμούνται πολλά έντομα, ερπετά, και άλλα είδη που συνήθως ευθύνονται για την καταστροφή της αγροτικής παραγωγής.

Μάλιστα υπάρχουν καταγραφές, τελευταία είναι αυτή του 1925 στα Έξω Λακώνια του Μεραμπέλλου, που κρέμασαν κάμπιες ζωντανές, οι οποίες απειλούσαν την παραγωγή, μπροστά στην εικόνα του με την πεποίθηση πως θα δει τον κίνδυνο και θα τον απομακρύνει.

Αυτό γινόταν με διάφορα έντομα που μπορούσαν να καταστρέψουν την παραγωγή ενώ οργάνωναν και λιτανείες βάζοντας μπροστά την εικόνα του Αγίου και κυκλώνοντας, με τον παπά και τους πιστούς, τις περιοχές που κινδύνευαν για να διώξουν το κακό.

Στην  εικόνα του Αγίου, την ώρα της λιτανείας, ήταν κρεμασμένη μια κολαϊνα με κάμπιες κι έλεγαν πως όταν αυτές ψοφούσαν τότε ο στόχος είχε επιτευχθεί και η προσευχή τους είχε πιάσει τόπο.

Σε άλλους ναούς, σε περιοχές που είχαν παραγωγή κηπευτικών, συνήθιζαν οι παραγωγοί εκείνη την ημέρα να πηγαίνουν ως προσφορά στον Άγιο λίγα προϊόντα τους. Αυτά στο τέλος μοιράζονταν σε πιστούς που δεν είχαν κήπους ενώ το μερίδιο του έπαιρνε και ο ιερέας.

Ο αγιασμός του Αγίου Τρύφωνα χρησιμοποιούνταν επίσης στα αμπέλια. Έριχναν λίγο στη βάση μιας κουρμούλας ενώ άλλοι έριχναν στα δέντρα ή στις γλάστρες τους.