Ο εγκαταλειμμένος οικισμός (μετόχι) της Ονιθές σε μικρή απόσταση από τις αρχαιότητες

Στο  «φρύδι» του μικρού οροπεδίου, που δημιουργείται στα διοικητικά όρια των Γουλεδιανών και μερικές δεκάδες μέτρα κάτω από τις αρχαιότητες που αποκαλύπτονται στην Ονιθέ βρίσκονται τα κτίρια του νεώτερου οικισμού της Ονιθές.

 Για την καλύτερη κατανόηση της διαμόρφωσης του Οροπεδίου και των κτισμάτων που το καλύπτουν να διευκρινίσουμε πως στην ευρύτερη περιοχή συναντάμε στο ψηλότερο σημείο την Ακρόπολη, με την περιτείχιση της που είναι και η παλαιότερη όλων των δομών, κι ακόμα μη ανασκαμένη αρχαιολογικά. Κατηφορίζοντας προς τα κάτω βλέπουμε κτιριακές δομές της αρχαϊκής περιόδου, όπου οι ανασκαφές είναι σε εξέλιξη (δείτε εδώ). Ακόμα πιο κάτω έχει ανασκαφεί η παλαιοχριστιανική βασιλική που χρονολογείται κατά τον 5ο-6ο αιώνα μ.Χ ενώ τα νεώτερα κτίσματα, που χρονολογούνται κατά το τέλος της Ενετοκρατίας, είναι αυτά στο μετόχι της Ονιθές.

Ο μικροοικισμός για τον οποίο ο λόγος, απαρτίζεται  από διάσπαρτα, πετρόκτιστα σπίτια που χρησιμοποιούνταν εποχιακά έως και τα μέσα του 20ού αιώνα.

Σήμερα, όλα τα κτίσματα βρίσκονται σε ερειπιώδη ή ημιερειπιώδη κατάσταση, αν και ορισμένα έχουν επιδιορθωθεί και χρησιμοποιούνται ως αποθήκες.

Τα λιθόκτιστα σπίτια είναι λαϊκής αρχιτεκτονικής και χαρακτηρίζονται από αρχιτεκτονικά στοιχεία της Ενετικής και Οθωμανικής περιόδου. Τα περισσότερα από αυτά διαθέτουν προσκτίσματα και αλώνια λαξευμένα στον φυσικό βράχο.

Η ακριβής χρονολόγηση του οικισμού είναι δύσκολη, λόγω της απουσίας ασφαλώς χρονολογημένων στοιχείων, αλλά και της συντηρητικής εξέλιξης των κτιρίων, τα οποία χρησιμοποιούνταν επί μακρόν, χωρίς ουσιαστικές μετατροπές.

 Πιθανολογείται, ωστόσο, ότι ο οικισμός δημιουργήθηκε κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα (16ος-17ος αι.), περίοδο κατά την οποία η ευρύτερη περιοχή γνωρίζει οικιστική ανάπτυξη.

Αξιοπερίεργη, βέβαια, είναι η απουσία αναφοράς του οικισμού στους καταλόγους του 16ου και 17ου αιώνα.

Ωστόσο, ορισμένοι μελετητές έχουν προτείνει την ταύτιση του οικισμού με το τοπωνύμιο Χριστοχώρι που αναφέρει ο Barozzi και το οποίο μνημονεύεται και στις νοταριακές πηγές των μέσων του 17ου αιώνα (όπως του Νοτάριου Μαρίνου Αρκολέο).

(Πηγή πληροφοριών Κυριάκος Ψαρουδάκης, archaiologia.gr)