Κλαδιά ελιάς ως βλαστικά αντίδωρα και σύμβολα αιωνιότητας στη γιορτή του Λαζάρου

Η ελιά ως δέντρο και συγκεκριμένα τα κλαδιά της είχαν ξεχωριστό ρόλο το Σάββατο του Λαζάρου στις παραδόσεις των παλιών Κρητικών.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Νίκος Ψιλάκης, αν και τα λουλούδια της άνοιξης χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν τον αναστάσιμο συμβολισμό, είτε στο στεφάνι είτε στο καλάθι των «λαζαράδων»  εντούτοις η ελιά, το δέντρο που ταυτίστηκε στη λαϊκή ψυχή με την αθανασία, δεν απολείπει.

Παλιότερα, λοιπόν, σε χωριά της Σητείας και της Ιεράπετρας άφηναν κλαδιά ελιάς πάνω στους τάφους. Το κλαδί από το δέντρο της αθανασίας έμενε εκεί όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα και τη Λαμπρή. Το έθιμο αυτό θυμίζει την αρχαία συνήθεια τοποθέτησης κλαδιών ελιάς μέσα στους τάφους. 

Τις μέρες αυτές που η θλίψη του θανάτου μετουσιώνεται σε αναστάσιμη ελπίδα η ελιά έρχεται να εκφράσει την πανανθρώπινη προσδοκία για συνέχεια της ζωής.

Σε άλλα χωριά εξάλλου συνήθιζαν να αφήνουν πάνω στους τάφους τα κλαδιά της ελιάς που έπαιρναν από την εκκλησία την Κυριακή των Βαΐων.

Σε χωριά του Μεραμπέλου το Σάββατο του Λαζάρου τοποθετούσαν στα σπίτια κλαδιά ελιάς. Στο Σκινιά ο ιερέας έκοβε κλαδιά ελιάς, τα έβαζε σε ένα πανέρι και γυρνούσε τα σπίτια του χωριού ευλογώντας τους πιστούς. Σε καθένα σπιτικό άφηνε κι από ένα κλαδί. Το κλαδί αυτό το τοποθετούσαν στο εικονοστάσι ενώ με τη σειρά τους οι κάτοικοι προσέφεραν στον ιερέα αυγά. Το έθιμο αυτό φαίνεται να σταμάτησε, σύμφωνα με το Ν. Ψιλάκη, πριν το 1930 ενώ ανασύρθηκε για λίγο στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής.

Συνηθέστερο ωστόσο ήταν στα χωριά της Σητείας τα παιδιά που έβγαιναν στα σπίτια για να πουν τα κάλαντα του Λαζάρου να προσφέρουν ως αντίδωρο σε κάθε σπίτι που πήγαιναν λίγα λουλούδια ή ένα βιαγιόφυλλο. Με αυτό οι κοπέλες έκαναν δακτυλίδια και τα φορούσαν ως τη Λαμπρή οπότε τα πετούσαν στη φωτιά του Ιούδα ή τα κρεμούσαν στο εικονοστάσι. 

Στο χωριό Μυρσίνη έλεγαν πως όταν πετούσες αυτό το δακτυλίδι στη φουνάρα δεν θα έβγαζες πανανυχίδες.

(Πηγή : Λαικές τελετουργίες στον κύκλο στην Κρήτη-Έθιμα στον κύκλο του χρόνου, Νίκος Ψιλάκης, εκδόσεις Καρμάνωρ)