Κυριακή των Βαΐων:Ο σταυρός από φύλλα φοίνικα-οι συμβολισμοί και η χρήση του

Την Κυριακή των Βαΐων γιορτάζουμε την πανηγυρική είσοδο του Ιησού Χριστού στην Ιερουσαλήμ. Ερχόμενος από τη Βηθανία στα Ιεροσόλυμα, έστειλε δύο από τους μαθητές του και του έφεραν ένα γαϊδουράκι με το οποίο εισήλθε στην πόλη. Ο  λαός, ακούγοντας ότι ο Ιησούς έρχεται, πήρε στα χέρια βάγια από φοίνικες και βγήκε στους δρόμους  να τον υποδεχτεί.

Με βάση αυτές τις εικόνες δεν θα μπορούσε να μην είναι κυρίαρχο στοιχείο , κάθε χρόνο, στον εορτασμό κατά την  Κυριακή των Βαΐων  ο σταυρός από βαγιόκλαδο. Μαζί του κι  ένα κλαδάκι  ελιάς, τα οποία μοιράζονται στους πιστούς στην εκκλησία.

Πρόκειται για ιερά σύμβολα και ως τέτοια αντιμετωπίζονται όταν πλέον μεταφέρονται στο σπίτι. Οι περισσότεροι τα τοποθετούν στον εικονοστάσι ενώ παλιά στην Κρήτη κάποιοι έβαζαν το κλαδί ελιάς δίπλα στο εικόνισμα και το σταυρό πίσω από την πόρτα του σπιτιού να φυλάει την οικογένεια.

Σε όλη την Κρήτη ωστόσο, χρησιμοποιούνται τα φύλλα των ιερών αυτών συμβόλων ως ιαματικά για ανθρώπους και ζώα. Συνήθως γίνονται θυμιάματα.

Ο σταυρός των  Βαΐων, φτιαγμένος από τα φύλλα του πιο ανθεκτικού αειθαλούς δέντρου, του φοίνικα, μεταφέρει πολλούς και διαφορετικούς συμβολισμούς. Θεωρείται πως τα φοινικόκλαδα μπορούν να μεταφέρουν τις ιδιότητες τους στους ανθρώπους και τα ζώα, ακόμα και στα δέντρα και τα φυτά. Τα βαγιοχτυπήματα που απαντώνται σε αρκετές ελληνικές περιοχές αποτελούν την κυριότερη έκφραση αυτού του συμβολισμού.

 

Στην Κρήτη πίστευαν  πως η διαδικασία πλεξίματος των σταυρών είχε  γονιμικό χαρακτήρα. Έτσι επέλεγαν να τους πλέκουν φρεσκοπαντρεμένες γυναίκες που δεν είχαν ακόμα αποκτήσει παιδιά είτε ανύπαντρες κοπέλες. Γενικότερα πάντως η δημιουργία των σταυρών των Βαΐων ήταν γυναικεία υπόθεση , καθώς είναι εκείνες που διαιωνίζουν τη ζωή.

Σε χωριά της νότιας και κεντρικής Κρήτης (στις πρώην επαρχίες Αγίου Βασιλείου, Αμαρίου, Πυργιωτίσσης και Καινουργίου) συνήθιζαν να κρεμούν τους σταυρούς στους ελαιώνες και σε αμπέλια ή να τους μεταφέρουν σε λαχανόκηπους. Η κίνηση αυτή αποσκοπούσε να μεταφέρει τις δυνάμεις που καθιστούν το φοινικόδεντρο θαλερό, σε συνδυασμό με την ευλογία της Εκκλησίας, σε φυτά και δέντρα.

Συνήθως το σταυρό μετέφερε στις καλλιέργειες η γυναίκα του σπιτιού τυλιγμένο σε λευκό μαντίλι.

Στην Κίσσαμο για να μπει το βαγιόκλαδο στο σπίτι έπρεπε να προηγηθεί μεγάλη καθαριότητα και φροντίδα. Πίστευαν πως ακόμα και τα μιαρά εγκατέλειπαν τα σπίτια προκειμένου να μπει ο σταυρός γι αυτό έλεγαν το περίφημο: Όξω ψύλλοι και κοριοί να μπει το χρυσό βαγί.

Στη Σητεία τα βαγιόφυλλα είχαν άλλη χρήση καθώς τα χρησιμοποιούσαν για να ανεβαίνει το προζύμι. Έκαιγαν το σταυρό και με τη στάχτη του ζύμωναν ψωμί.

 

(Πηγή: Λαϊκές Τελετουργίες στην Κρήτη-Έθιμα στον κύκλο του χρόνου, Νίκος Ψιλάκης, εκδόσεις Καρμάνωρ).

 

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα