Τεκέδες και δερβίσηδες στο Χάνδακα-Ουτσλέρια ο τεκές κάτω από το Μαρτινέγκο

Απέναντι από το Πολιτιστικό Συνεδριακό Κέντρο του Ηρακλείου, κάτω από το Μαρτινέγκο, βρίσκεται ο Τεκές του " Τάγματος των τριών ανδρών" ή "Ουτσλέρια" ή τεκές Ουτσλέρ ή Ουτσλέρ τεκεσί.

Στο σημείο εκείνο προϋπήρχε ο ναός της Παναγίας της Κεράς Φανερωμένης, ίχνη από το ψηφιδωτό δάπεδο του οποίου λέγεται πως σώζονται στο σημείο, αν και στην κατάσταση που είναι σήμερα δεν διακρίνονται.

Τόσο ο τεκές όσο και η παρακείμενη κρήνη, με τα ωραία λιθανάγλυφα, φτιάχτηκαν από το τάγμα των Τριών Ανδρών, εκτιμάται λίγο μετά από την κατάκτηση του Χάνδακα από τους Οθωμανούς, περί το 1672.

Στο εσωτερικό του τεκέ σώζεται ελάχιστα ζωγραφικός διάκοσμος. Φαίνεται με βάση τις μαρτυρίες που διασώθηκαν πως ο εν λόγω τεκές δεν δεχόταν δωρεές και αφιερώματα, όπως άλλοι που κτίστηκαν στην πόλη.

Οι τεκέδες ήταν οι χώροι συνάθροισης των δερβίσηδων και ως όρος μας παραπέμπει στην τουρκική λέξη «tekke» (απόδοση της αραβικής λέξης «τακίγια») δηλαδή χώρος για υποστήριξη και ξεκούραση.

Οι δερβίσηδες ήταν κάτι σαν τους δικούς μας ορθόδοξους μοναχούς, θεωρούνταν πνευματικοί άνθρωποι και ο σεΐχης τους φωτισμένος και πνευματικός οδηγός.

Υπήρχαν διάφορα τάγματα δερβίσηδων με διαφορές το ένα από το άλλο και σε σχέση με την επίσημη θρησκεία. Όμως είχαν μεγάλη επιρροή στους απλούς πιστούς του μουσουλμανικού κόσμου οι οποίοι λάμβαναν απ' αυτά πνευματική καθοδήγηση . Γι αυτό το λόγο και η οθωμανική διοίκηση επεδίωκε την παρουσία τους και βοηθούσε στη δημιουργία τεκέδων, προκειμένου να στεγαστούν.

Ο Τούρκος Εβλιά Τσελεμπί στο "Οδοιπορικό στην Ελλάδα (1668-1671)" κάνει αναφορά στους τεκέδες που βρήκε ερχόμενος στον Χάνδακα. Βέβαια στην πορεία των ετών, κι όσο κράτησε η Οθωμανική παρουσία στην πόλη, ανεγέρθηκαν κι άλλοι που δεν τους κατέγραψε. Έχει όμως ενδιαφέρον να δούμε την περιγραφή του: "Υπάρχουν 16 τεκέδες δερβισικών ταγμάτων. Πρώτος φτιάχτηκε έξω από το κάστρο ο τεκές του Ντελί Χουσεϊν Πασά στην περιοχή Χορασάνογλου. Ανήκει στους μπεκτασήδες"(σήμερα το κτίσμα αυτό στεγάζει το Σύλλογο Αλατσατιανών).

Σύμφωνα με τον ίδιο, μετά την πτώση της πόλης μέσα στο κάστρο στην εσωτερική πλευρά της Ψηλής τάπιας κτίστηκε ο μπεκτασικός τεκές του αρχιτσαούση Κιοσέ Ιμπραχήμ Αγά όπου έμεναν πολλοί γαζήδες δερβίσιδες.

Στο σημείο αυτό ο Τσελεμπί συμπληρώνει διαφωτίζοντας μας περισσότερο για τη χρήση του συγκεκριμένου τεκέ «Όμως έρχεται εδώ ένας άγιος επισκέπτης από το τάγμα του Αμπντουλκαντίρ Γκεϊλανί (των Καντιρήδων) κι όλοι οι δερβίσιδες κάθονται, συζητούν για πολύ και κάνουν εδώ τις τελετές τους. Ο τεκές βρίσκεται πάνω σε ύψωμα, γι αυτό και συγκεντρώνονται εδώ ασίκηδες και φίλοι, που έρχονται για να κάνουν τον περίπατο τους και να αναπνεύσουν καθαρό αέρα».

Σε ότι αφορά στους υπόλοιπους τεκέδες ο Τσελεμπί καταγράφει: το μεγάλο τεκέ των Καραμπασήδων στην εσωτερική πλευρά της Πλατιάς τάπιας, κοντά στο υδραγωγείο, πάνω στο δρόμο του τζαμιού του σουλτάνου τον τεκέ του Χιντί Μπαμπά Τζαφέρ, του Σείχη Ιμπραήμ Γκιουλσενί, τον τεκέ του Τζιλβετί Αλή Εφέντη, χαλίφη του Μαχμούτ Εφέντη από το Σκούταρι, τον τεκέ του Βαχιντί του τάγματος των Μπαϊραμήδων στην εσωτερική πλευρά της τάπιας του Φτυαριού, του Σείχη Εσεντουντίν του τάγματος των Ουσακίδων δίπλα στο τζαμί του Ανεκεμπούτ Αχμέτ Πασά, τον τεκέ Τζεχμπέχανε του τάγματος των Φεταϊδων στην πύλη του Παγκρατίου.

Στη φωτογραφία που μας έθεσε υπόψην ο κ Νικόλαος Φουκαράκης φαίνεται στο βάθος ο τεκές που είχαν κτίσει οι Οθωμανοί στην περιοχή του Μασταμπά. Σε πρώτο πλάνο διακρίνονται οι αγγλικοί στρατώνες

Επίσης υπήρχαν τότε ο τεκές του Μπεκτασή Αλή Ντεντέ στην εσωτερική πλευρά της πύλης του Σκοταδιού ενώ όπως μας πληροφορεί κτίζονταν κι άλλοι εκείνη την εποχή στο Κάστρο. Έξω απ αυτό, κοντά στο μοναστήρι Κοσακλή, (εννοεί στην περιοχή του Μασταμπά) είχε κτίσει ο αγάς του Μεγάλου Βεζύρη τον τεκέ των Τοξοτών, στη μια πλευρά του οποίου υπήρχε διαμορφωμένη μια πλατεία για τοξοβολία. Επίσης στο σαράι του Αγά των Γενιτσάρων, όπως περιγράφει ο Τσελεμπί, κατασκευαζόταν τεκές των Μπεκτασήδων.

Δίπλα εξάλλου στο μοναστήρι Κοσακλή ο τεκές του Δερβίση Σαλίχ από την Μεδίνα, με βάση τις περιγραφές του, δεν είχε πολλές δωρεές. Αυτός ανήκε στο τάγμα των Καντιρήδων και αρκούνταν στα απολύτως αναγκαία με αρκετούς δερβίσιδες να περιορίζονται μόνο στην καθημερινή προσφορά του θεού. Ωστόσο, όπως προσθέτει ο Εβλιά Τσελεμπί «Ο θεός όμως μέρα νύχτα στέλνει τα ελέη και τα κουρμπάνια κι όλοι οι επισκέπτες τρώνε, πίνουν και ασκούν τα λατρευτικά τους καθήκοντα.

Επιμέλεια Ελένη Βασιλάκη

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα