Άγιος Γεώργιος Σελλινάρι: Ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα στην Κρήτη

Ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα στην Κρήτη είναι αυτό του Αγίου Γεωργίου του Σελλινάρι.

Βρίσκεται επάνω στην εθνική οδό Ηρακλείου-Λασιθίου, στην νότια πλευρά της χαράδρας Χαυγά αποτελώντας σήμερα μια από τις πιο γνωστές Μονές της Ιεράς Μητροπόλεως Πέτρας και Χερρονήσου.

Το προσωνύμιο της Μονής ως Σελλινάρι προέρχεται από τοπωνύμιο, που συναντάμε τον 17ο αιώνα. Ειδικότερα σε έγγραφο του 1638 αναφέρεται η κοντινή, κατεστραμμένη στις μέρες μας, Μονή του Αγίου Πέτρου στη θέση Σελινάρι του χωριού Βραχάσι.

Για την προέλευση του ονόματος έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες. Η παράδοση θέλει το επίθετο με τη γραφή Σεληνάρης, μια από τις γραφές που χρησιμοποιούσαν παλαιότερα, να προέρχεται από τη σελήνη παραπέμποντας στην κατασκευή του ναού τη νύχτα, υπό το φως της σελήνης.

Σήμερα έχει επικρατήσει η γραφή Σελλινάρι, αφού είναι αποδεκτή η ετυμολογία του τοπωνυμίου από τις λέξεις Σελλί (διάσελο, ορεινό πέρασμα) και νερό.

Η ιερά Μονή ιδρύθηκε το 1961 γύρω από τον πρώτο ναό που ήδη από τότε αποτελούσε σημαντικό προσκύνημα. Αυτός ο ναός, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ανάγεται στην ύστερη ενετική περίοδο, όταν μετά την κατάκτηση της Ρόδου από τους Τούρκους, το 1522, τρία αδέλφια εγκατέλειψαν το νησί και εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη, στο Βραχάσι.

Ο ένας εξ αυτών, ο Νικόλαος, έγινε μοναχός, εγκατέλειψε τα εγκόσμια και αποσύρθηκε στην απομονωμένη χαράδρα. Ένα βράδυ είδε στην απέναντι πλευρά της χαράδρας μια φωτιά να σιγοκαίει και άκουσε μια φωνή να τον καλεί.Την άλλη μέρα πήγε στο συγκεκριμένο μέρος, όπου και ανέσυρε μέσα από τα βάτα την εικόνα του Αγίου Γεωργίου.

 Αμέσως αποφάσισε να κτίσει εκεί ένα ναό, για να στεγάσει την εικόνα που του είχε φανερωθεί με θαυματουργό τρόπο. Η παράδοση θέλει να δουλεύει τη νύχτα, κάτω από το φως της σελήνης, ώσπου να ολοκληρώσει το ναό του Αγίου Γεωργίου.

Ο μοναχός αυτός έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε ένα μικρό σπήλαιο, ψηλά στην βόρεια πλαγιά της χαράδρας, απέναντι από το εκκλησάκι.Τα προς το ζην του τα προσέφεραν οι ντόπιοι και μάλιστα αναφέρεται ότι χρησιμοποιούσε ένα καλάθι με σκοινί, κατά το σύστημα των Μονών των Μετεώρων, προκειμένου να ανεβάσει τα απαραίτητα στη σπηλιά του.

 Μια μικρή πηγή, στο βάθος του φαραγγιού, που ακόμα και σήμερα ονομάζεται «του Αγιασμένου», του εξασφάλιζε το αναγκαίο για τη διαβίωσή του νερό. Όταν απεβίωσε ετάφη στο φαράγγι, σε τάφο τον οποίο κατασκεύασε ο ίδιος.Η θέση του τάφου, σήμερα, σηματοδοτείται από ξύλινο σταυρό που είναι ορατός από τη Μονή.

 Εκτός όμως το Νικόλαο φαίνεται ότι, κατά τη διάρκεια των δύσκολων χρόνων της Τουρκοκρατίας, στον χώρο γύρω από το ναό εγκαταστάθηκαν και άλλοι ασκητές, όπως υποδείκνυαν τα λίγα μικρά κελιά, ίχνη των οποίων υπήρχαν έως και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα.

Ο τελευταίος μοναχός, ο Νικηφόρος, που καταγόταν από τη Μίλατο, απεβίωσε το 1897. Μια από τις ελάχιστες σωζόμενες γραπτές πηγές για το χώρο αποτελεί η επιστολή του βραχασώτη ιερέα Ζαχαρία Φθενού προς τον οικείο Μητροπολίτη, στην οποία αναφέρεται σε ένα ιερέα που λειτούργησε, το 1902, στον Άγιο Γεώργιο.

Η εξέλιξη σε σημαντικό προσκύνημα

Μετά την διάνοιξη της παλαιάς εθνικής οδού, το έτος 1925, ο ναός του Αγίου Γεωργίου εξελίχθηκε σε μεγάλο προσκύνημα.

 Οι πρώτες προσπάθειες εξωραϊσμού του χώρου του ξεκίνησαν το 1934 με την διαπλάτυνση του πλατώματος ανατολικά του Αγίου Γεωργίου.

Το 1963 ιδρύθηκε από τον μακαριστό  Μητροπολίτη Πέτρας Δημήτριο το Γηροκομείο και κτίσματα αναγκαία για τους προσκυνητές. Από τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Γεωργίου προέρχονται, μεταξύ άλλων, ο Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Ευγένιος και ο Αρχιεπίσκοπος Τελμησσού Ιώβ.

Το μοναστηριακό  συγκρότημα αναπτύσσεται σε δυο επιμήκη επίπεδα κατά μήκος της νότιας πλευράς του φαραγγιού. Η μοναδική είσοδος του, μια τριμερής αετωματική κατασκευή που διακοσμείται με ψηφιδωτούς πίνακες, βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του χαμηλότερου επιπέδου.

Αμέσως μετά την είσοδο, στα αριστερά, βρίσκεται η κρήνη της Μονής που κατασκευάστηκε από τον Εμμανουήλ Φθενό.

Σε απόσταση λίγων μέτρων δυτικά της κρήνης βρίσκεται ο παλαιός ναός του Αγίου Γεωργίου. Πρόκειται για ένα μικρό, μονόχωρο καμαροσκεπή ναό, ο οποίος πιθανόν χρονολογείται στην ύστερη ενετική περίοδο, αν και οι επεμβάσεις που έχει δεχτεί μεταγενέστερα δεν μας επιτρέπουν να είμαστε βέβαιοι.

Το κτίσμα του φέρει δυο λίθινα θυρώματα, στη νότια και δυτική πλευρά του και ένα παράθυρο στη νότια. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το αγιοθύριδο του που φέρει ανάγλυφο διάκοσμο με τοξοστοιχία στο κάτω μέρος και ψηλότερα δυο εξαπτέρυγα και τη χρονολογία 1813.

 Το αγιοθύριδο, ωστόσο, όπως και το ανάγλυφο φωτιστικό άνοιγμα της δυτικής πλευράς, μεταφέρθηκαν από άλλους ναούς, την δεκαετία του 1960.

Ο παλιός Άγιος Γεώργιος κοσμείται από σύγχρονο τοιχογραφικό διάκοσμο με σκηνές από το δωδεκάορτο και ολόσωμους μετωπικούς Αγίους.

Νότια του ναού του Αγίου Γεωργίου υψώνεται ο περικαλλής ναός των Θεοφανείων, που κτίστηκε το 2000, και αμέσως μετά, στα δυτικά, το μεγάλο διώροφο συγκρότημα του Γηροκομείου το οποίο μεταστεγάστηκε, το 1992, στο Τζερμιάδο.

Σήμερα στο ισόγειο του στεγάζονται τα γραφεία της Μονής και η Τράπεζα. Τα κελιά των μοναχών και η Εκκλησιαστική Συλλογή με τα κειμήλια του Μοναστηριού, βρίσκονται στον πρώτο όροφο. Στην συλλογή περιλαμβάνονται παλαιότερα και νεότερα άμφια, λειτουργικά σκεύη, παλαίτυπα βιβλία και εικόνες του 18ου –19ου αιώνα.

Στο δυτικό άκρο του μοναστηριακού συγκροτήματος βρίσκεται ο ναός της Αναστάσεως, που ιδρύθηκε το 1992.Στο ανώτερο επίπεδο υψώνεται το πυργόμορφο κωδωνοστάσιο και μια σειρά ισόγειων χώρων, που χρησιμοποιούνται για την φιλοξενία των επισκεπτών.

Θαυματουργός

Ο Άγιος Γεώργιος στο Σελλινάρι χαίρει ιδιαίτερης λατρείας από τους οδηγούς. Ειδικά απ' όλους όσοι περνούσαν παλιά αυτόν τον εξαιρετικά δύσκολο και απόκρημνο δρόμο του χωρίς να τους συμβεί κανένα ατύχημα, γεγονός που το απέδιδαν στην προστασία του Αϊ Γιώργη.

Η στάση στο ναό ήταν, αλλά θεωρείται ακόμα και σήμερα, απαραίτητη. Αναφέρεται ότι σε πολλές περιπτώσεις που οι οδηγοί προσπερνούσαν το σημείο τα αμάξια τους ακινητοποιούνταν και ξεκινούσαν μόνο όταν οι επιβάτες τους κατέβαιναν και άναβαν ένα κερί στη χάρη του Αγίου. 

Τα θαύματα που έχουν καταγραφεί εδώ είναι πολλά καθώς αρκετοί ασθενείς θεραπεύτηκαν, τυφλοί βρήκαν το φώς τους ενώ αξιοσημείωτη είναι η ιστορία ενός τροχαίου, του μοναδικού θανατηφόρου που καταγράφηκε στην περιοχή κατά το παρελθόν. Ήταν κατά τη γερμανική κατοχή, όταν έπεσε στο γκρεμό ένα φορτηγό με Ιταλούς στρατιώτες, από τους οποίους διασώθηκε μόνο ένας. Όπως όμως διαπιστώθηκε εκ των υστέρων, αυτοί που σκοτώθηκαν είχαν προσπαθήσει λίγο πριν να κλέψουν τις προσφορές των πιστών από το μοναστήρι και αυτός που σώθηκε είχε προσπαθήσει να τους εμποδίσει. Ο Ιταλός αυτός για πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο επέστρεφε κάθε χρόνο στη Μονή ευχαριστούσε τον Αϊ Γιώργη για τη σωτηρία του και διηγείτο με δέος το επεισόδιο.

(Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από την έκδοση "Η Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Σελλινάρι" της  Μητρόπολης  Πέτρας & Χερρονήσου)