Η κρητική καταγωγή της οικογένειας του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού

Ο Διονύσιος Σολωμός, ο εθνικός μας ποιητής, που γεννήθηκε στις 8 Απριλίου 1798 στη Ζάκυνθο και πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου 1857 στην Κέρκυρα, είχε καταγωγή από την Κρήτη και η οικογένεια του φέρεται να μετανάστευσε στη Ζάκυνθο όταν το νησί μας έπεσε στα χέρια των Τούρκων το 1669.

Ο συγγραφέας και μελετητής Στέργιος Σπανάκης είχε ασχοληθεί με την επιβεβαίωση της κρητικής καταγωγής του Διονυσίου Σολωμού, δημοσιεύοντας στα "Κρητικά Χρονικά", το 1958,τα σχετικά συμπεράσματα του.

Όπως προκύπτει από τη δημοσίευση αυτή η οικογένεια των Σολωμών ξεκίνησε από το Χάνδακα, είχε ιουδαϊκή καταγωγή και ένα παρακλάδι της βρέθηκε στη Σητεία όπου απόκτησε μεγάλη περιουσία. Από αυτούς, τους Σητειακούς Σολωμούς όπως όλα δείχνουν, προέρχεται η οικογένεια του Διονυσίου Σολωμού που μετανάστευσε στη Ζάκυνθο.

Όπως λοιπόν αναφέρει ο Στ. Σπανάκης, το όνομα Salamone-Salamon-Salomone παρουσιάστηκε στην Κρήτη και συγκεκριμένα στο Χάνδακα από τον πρώτο κιόλας αιώνα της Βενετοκρατίας.

 Στα παλαιότερα κρητικά συμβόλαια που σώζονται στα αρχεία της Βενετίας του 1271 αναφέρεται ο ιουδαίος Salomone γιός του Sambat, ο οποίος ήταν έμπορος και τοκογλύφος στο Χάνδακα και δάνειζε χρήματα προαγοράζοντας εγχώρια προϊόντα όπως κρασί, δέρματα, τυριά κ.α

Το όνομα Salomone, προσθέτει ο Σπανάκης, είναι κύριο όνομα, βαπτιστικό. Όπως ωστόσο προκύπτει από τα έγγραφα που εντόπισε ο ίδιος στην περίπτωση του Σολωμού  το όνομα αυτό έχει τη θέση επωνύμου καθώς οι εβραίοι εκείνη την εποχή δεν είχαν επώνυμα, όπως και οι Τούρκοι.

Συνεπώς το κύριο αυτό όνομα έγινε επώνυμο οικογενειακό και πιθανότατα οι μετέπειτα βενετσιάνικες και κρητικές οικογένειες των Salomone της Κρήτης προέρχονται από τις εβραϊκές οι οποίες μάλλον για να αποκτήσουν δικαιώματα και αξιώματα, τα οποία δεν είχαν ως εβραίοι, εκχριστιανίστηκαν διατηρώντας όμως το όνομα τους.

Οι Salomone έδωσαν στη Βενετία και το δούκα της Κρήτης Nicola Salomonio το 1580, τον Capitano Gianfrancesco Salamon το 1560, τους φεουδάρχες της Σητείας Zuan Salamon de Piero και  Piero Salamon di Zuane το 1582 και άλλους.

Από τους τελευταίους Salamon έλκει την καταγωγή του ο ορθόδοξος Γεώργιος Σαλαμός που έκτισε την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στη Βόιλα του Χανδρά Σητείας. Σολομό έλεγε εξάλλου ο κρητικός λαός το σοφό βασιλεία των εβραίων «Να χα τη χάρη του Δαυίδ του Σολομού τη γνώση».

 Έγγραφα με αναφορά στην οικογένεια 

Τα έγγραφα που εντόπισε ο Στέργιος Σπανάκης έχουν συνταχθεί στο Χάνδακα από το συμβολαιογράφο Pietro Scardon και δημοσιεύθηκαν στη σειρά Documenti della Colonia Veneziana di Creta, Torino 1942.

Στο πρώτο, της 25^ης Φεβρουαρίου 1271, αναφέρεται ο χασάπης Μάρκος Geno, κάτοικος Χάντακα, ο οποίος υπόσχεται να παραδώσει στον ιουδαίο Salomone, γιο του Sambati, τον Ιούνιο 45 δέρματα πρώτης ποιότητας και άλλα 30 τον Απρίλιο προς 8 υπέρπυρα.

Σε άλλο έγγραφο στις 11 Μαρτίου, του ίδιου χρόνου, αναφέρεται πως ο Ιωάννης de Almerico,  κάτοικος του Castro Colone, υπόσχεται να παραδώσει στον ίδιο ιουδαίο, στην κατοικία του, 11 δέρματα κριών, καλά, και 14 δέρματα αρνιών, προς 1 υπέρπυρο.

Σε έγγραφο στις 22 Μαΐου 1271 αναφέρεται ότι ο Μιχαήλ Μαλφάτο, κάτοικος Χάντακα, υπόσχεται να παραδώσει στον ιουδαίο Salomoni, γιό του Capsali, στο σπίτι του, τον επόμενο Σεπτέμβρη 14 μίστατα κρασί, γνήσιο κρητικό καλό, από τα αμπέλια του που έχει στο χωριό Πυργού, προς 1 υπέρπυρο.

Σε συμβόλαια του 1301 αναφέρονται άλλοι Salmoni, επίσης έμποροι, κάτοικοι Χάντακα. Σε ένα από αυτά, στις 20 Απριλίου 1301, αναφέρεται πως ο Gerardinus Trentasoldi, κάτοικος Χάντακα, έλαβε 5 υπέρπυρα από τον ιουδαίο Lingiacho γιο του Salamonis και δηλώνει ότι οφείλει να παραδώσει σε αυτόν το Σεπτέμβριο 34 μίστατα μούστο καλό, γνήσιο κρητικό, από τα αμπέλια του Juliani Vasali στη Βόνη τα οποία καλλιεργεί ο οφειλέτης.

Η σχέση με τη Σητεία 

Σε άλλο έγγραφο στις 10 Δεκεμβρίου 1301 αναφέρεται ότι ο Ιάκωβος Πετρόπουλος και ο Μαρίνος Vasinulo κάτοικοι Χάντακα δανείζονται από τον Zacca, γιο του Salamonis Percivale, ιουδαίο, κάτοικο Χάντακα 10 υπέρπυρα και 18 μουζούρια στάρι.

Στο ίδιο έγγραφο διαπιστώνεται ότι η γνωστή οικογένεια Percivale, που συναντάμε στη Σητεία το 17^ο αιώνα, ζούσε στο Χάντακα το 1300.Η εβραϊκή αυτή οικογένεια των Salamon που επί αιώνες ήταν έμποροι και τοκογλύφοι, δίχως να έχουν δικαίωμα να έχουν ακίνητη περιουσία, ασπάστηκαν το χριστιανισμό και απόκτησαν ιδιοκτησία στη Σητεία και φέρονται ως φεουδάρχες, οι οποίοι μάλιστα παίρνουν μέρος στις μόστρες του ιππικού.

 Το 1582 όταν έγινε η επιθεώρηση του ιππικού της Σητείας και Γεράπετρας από τους συνδίκους παρουσιάστηκαν με τους ίππους τους, ανάμεσα στους τόσους Κορνάρους φεουδάρχες της Σητείας, και τρεις Salamon, o Zuan Salamon de mr Piero, o Piero Salamon de mr Zuane και ο Marco Salamon του Zuane.

Τα βαπτιστικά αυτά χριστιανικά ονόματα Zuane, Piero και Marco είναι ακριβώς εκείνα που εναλλάσσονται και στο οικογενειακό δέντρο των Σολομών της Ζακύνθου, πράγμα που, σύμφωνα με το Στ. Σπανάκη, μας κάνει να υποθέσουμε τη σχέση της Σητειακής οικογένειας των Σολωμών με τη οικογένεια του εθνικού μας ποιητή στη Ζάκυνθο, που μετά την κατάκτηση της Κρήτης μετανάστευσε εκεί.

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα

Ο ναός στη Βόιλα με κτήτορα το Γεώργιο Σαλαμό

Να σημειώσουμε πως δίπλα στο ερειπωμένο σήμερα μεσαιωνικό οικισμό της Βόιλας, στο Χανδρά Σητείας, βρίσκεται ο δίκλιτος ναός του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Ιωάννη. Στο νότιο τοίχο της δυτικής επέκτασης του ναού  βρίσκεται ταφικό μνημείο-αρκοσόλιο το οποίο, στο τύμπανο του, φέρει τη φθαρμένη παράσταση της ένθρονης Παναγίας Βρεφοκρατούσας με τους κτήτορες, μέλη της οικογένειας Σαλαμών.

Εδώ, σύμφωνα με τις δύο γραπτές επιγραφές, θάφτηκαν ο Γεώργιος Σαλαμός το 1518 και μέλη της οικογένειάς του το 1560.

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα