Ο Άγιος Γεώργιος με το εντυπωσιακό αρκοσόλιο στο μεσαιωνικό οικισμό της Βόιλας στο Χανδρά Σητείας

Δίπλα από τον ερειπωμένο μεσαιωνικό οικισμό της Βόιλας, στο Χανδρά Σητείας, βρίσκεται ο δίκλιτος ναός του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, που φέρεται να κτίστηκε μεταξύ του δεύτερου μισού του 15^ου και τις αρχές του 16ου αιώνα.

Ο αρχιτεκτονικός τύπος του ναού είναι αποτέλεσμα διαδοχικών επεμβάσεων στον αρχικό μονόχωρο ναό του Αγίου Γεωργίου. Στο νότιο κλίτος έγινε αρχικά επέκταση προς τα δυτικά και στη συνέχεια προστέθηκε το βόρειο κλίτος του Αγίου Ιωάννη.

Τα δύο κλίτη του ναού επικοινωνούν με μεγάλα τοξωτά ανοίγματα, μάλιστα το δυτικό τμήμα του Αγίου Γεωργίου είναι ελαφρά υπερυψωμένο σε σχέση με τον υπόλοιπο ναό. Φαίνεται ότι μετασκευάστηκε κατ' αυτόν τον τρόπο για να φιλοξενήσει τον τάφο των κτητόρων.

Πράγματι, στο νότιο τοίχο βρίσκεται ένα εντυπωσιακό ταφικό μνημείο-αρκοσόλιο το οποίο στο τύμπανο του φέρει τη φθαρμένη παράσταση της ένθρονης Παναγίας της Βρεφοκρατούσας με τους κτήτορες, μέλη της οικογένειας Σαλομών.

Εδώ, σύμφωνα με τις δύο γραπτές επιγραφές, θάφτηκαν ο Γεώργιος Σαλομών το 1518, και μέλη της οικογένειάς του το 1560. Από την οικογένεια αυτή κατάγεται ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός (διαβάστε εδώ).

Στην παράσταση με την οικογένεια των κτητόρων βλέπουμε να διακρίνονται οι ολόσωμες μορφές πέντε ατόμων. Οι δύο γηραιότερες μορφές, ένας άνδρας και μια γυναίκα, μοιάζουν να είναι δεόμενες, αρκετά ξεκάθαρα τουλάχιστον η μία.

Αριστερά ξεχωρίζουν άλλες τρεις, νεότερες, μορφές, πιο καλοντυμένες, με ρεαλιστικές χειρονομίες και κινήσεις σχεδόν χορευτικές, σαν σε ένα φωτογραφικό καρέ από ανέμελες στιγμές της ζωής τους. Ο άνδρας, στα αριστερά, η γυναίκα, στα δεξιά, και ανάμεσά τους ένα μικρό παιδί να κρατά τα χέρια τους, πιθανόν να πρόκειται για τους γονείς του.

Μάλιστα έχει ενδιαφέρον η ενδυματολογική τους εικόνα με τη νεαρή γυναίκα να φορά ένα μεσάτο λευκό φουστάνι, του οποίου η φούστα είναι πλισέ, και καπέλο στρογγυλό και επίπεδο. Ο άνδρας φορά την κλασική ενδυμασία της περιόδου με καπέλο. Αντίθετα το ηλικιωμένο ζευγάρι φορά περισσότερο σκούρα χρώματα, ο άνδρας εντελώς μαύρα και η γυναίκα μαύρο μαντίλι στο κεφάλι και φόρεμα σκούρο στο επάνω μέρος του και μωβ-βυσσινί στο κάτω.

Κάτω από τον θρόνο της Παναγίας, μία επιγραφή σε δύο σειρές. Πρόκειται για ένα τετράστιχο επίγραμμα σε ιαμβικό δωδεκασύλλαβο που στη διορθωμένη μορφή του, με βάση τη μεταγραφή της σωζόμενης επιγραφής έχει ως εξής: "Ὦ τύμβε πικρὲ καὶ πολλῶν πόνων γέμω(ν)·ἔχω σε καὶ βλέπω σε ἐχθρὸν καὶ φίλον·φίλον μὲν ὡς ἔχοντα τοὺς πεφιλμένους,ἐχθρὸν δὲ ὡς φθείραντα αὐτῶν τὰ κάλλη".

Σε μετάφραση αναφέρει : "Άχι τάφε πικρέ, που είσαι (ή και είμαι;) γεμάτος βάσανα·σε έχω και σε βλέπω σαν εχθρό και σαν φίλο·φίλο, γιατί έχεις μέσα σου τους πολυαγαπημένους,και εχθρό, γιατί έλειωσες την ομορφιά τους"

Υπάρχει και μια δεύτερη επιγραφή, στον δυτικό τοίχο, την οποία συνοδεύει μία πολύ ενδιαφέρουσα μικρογραφική παράσταση. Σε αυτήν εικονίζεται, σκηνή επικήδειου θρήνου, με χρονολογία 1560 μ. Χ. Στην επιγραφή αυτή γίνεται αναφορά, σύμφωνα με τον G. Gerola, σε μια δεκάχρονη Μαρία που εκοιμήθη ημέρα Σάββατο , το Σεπτέμβριο του 1560.

Ειδικότερα στο ορθογώνιο πλαίσιο μέσα στην πολυπρόσωπη,(τουλάχιστον δέκα πρόσωπα) διχρωμία σε καφέ-μαύρη απόχρωση, απεικονίζεται μία εκφραστική στιγμή θρήνου πάνω από το νεκροκρέβατο, μία από τις λίγες σωζόμενες σκηνές με κοσμικό θέμα σε τοιχογραφημένα μνημεία της Κρήτης.

Ελένη Βασιλάκη

Το τμήμα από το τύμπανο του ταφικού μνημείου με τις μορφές των κτητόρων κάτω, και επάνω νεώτερη αποτύπωση των πέντε μορφών από την εργασία του Μ. Πατεδάκη

Πηγές: orthodoxcrete και Μανόλης Σ.Πατεδάκης "Επιτύμβιο επίγραμμα και παραστάσεις στη Βόιλα Σητείας: συμβατικό ή πραγματικό μοιρολόι;"

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)