Ο αρχιτέκτονας Η. Πυργιανάκης μας θυμίζει δυο σπουδαίους και αγωνιστές Κρητικούς γιατρούς

Στις 23 Μαίου επρόκειτο να διεξαχθεί συνέδριο στο Ηράκλειο με θέμα την Υγειονομική Περίθαλψη στα χρόνια της κατοχής  στον Νομό μας (1941 - 1944) από τον Ιατρικό σύλλογο Ηρακλείου, το Μουσείο ιατρικής, τον Σύλλογο Ιατρών ΕΣΥ Νομού Ηρακλείου,  υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Κρήτης. Ωστόσο λόγω της πανδημίας του κορονοϊού αναβλήθηκε για την επόμενη χρονιά.

Ο αρχιτέκτονας και μηχανικός Ηρακλής Πυργιανάκης είχε ετοιμάσει μια ενδιαφέρουσα εργασία με θέμα : Μαρτυρίες. Α), του ιατρού Φουντουλάκη Ιωάννη από τον Κρουσώνα και Β) του ιατρού Στεφανίδη Αλέξανδρου από το Ηράκλειο, με καταγωγή από τους Βώρους Πυργιωτίσσης.

Λόγω της επετείου της Μάχης της Κρήτης ο ίδιος έκρινε σκόπιμο να μας δώσει τη χαρά μιας προδημοσίευσης της εργασίας του, την οποία και μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω.

Ο Ιωάννης Φουντουλάκης

Ο  ιατρός Φουντουλάκης Ιωάννης τους Γεωργίου καταγόταν  από τον Κρουσώνα, γεννήθηκε το 1904, εξασκούσε το επάγγελμα του ιατρού στον Κρουσώνα, συγχρόνως, όμως, ασχολιόταν και με τα κοινά. 

Εκλέγεται πρόεδρος της Κοινότητας Κρουσώνα στις 18 Μαρτίου 1936, όντας προοδευτικός πολίτης, φιλελεύθερος και ένθερμος πατριώτης αλλά και φίλος του John Petlebury. Ως πρόεδρος αναλαμβάνει να διανείμει τον οπλισμό που έφεραν οι Άγγλοι στον Κρουσώνα με τη βοήθεια του Αντώνη Γρηγοράκη ή Σατανά.

Με την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς του ζητάνε να παραδώσει την κατάσταση που αναφέρει σε ποιους διέθεσε τον οπλισμό. Όμως, αρνείται , περνά από στρατοδικείο και καταδικάζεται σε θάνατο. Τον πάνε στις φυλακές Αγιάς Χανίων και τον μεταφέρουν στα ιατρεία της φυλακής. 

Το πρώτο που κάνει είναι να δίνει πιστοποιητικά βαριών ασθενειών σε μελλοθάνατους που πρέπει να μεταφερθούν σε νοσοκομείο στη διαδρομή έως τα Χανιά υπήρχε συνεννόηση με τις αντιστασιακές οργανώσεις και οργανωνόταν η διαφυγή τους. Αποκαλύπτεται  η δράση του  από τους Γερμανούς, αποφασίζεται η μεταφορά του στη Γερμανία στο στρατόπεδο του Μάουτχαουζεν, όπου μένει έως την απελευθέρωσή του από τους συμμάχους το 1945.

           

Για τη δράση του στο Μαουτχάουζεν  υπάρχουν πολλά δημοσιεύματα, όπως του συγκρατούμενου του, Μηλιαράκη Σήφη, βιομηχάνου κρασιών, που αναφέρει στα απομνημονεύματά του, τα οποία εκδόθηκαν το 1986 από τον Α. Σανουδάκη ότι: «... μετά άμα έγινα καλά, έρχεται ο Φουντουλάκης ο γιατρός και μου λέει «Θα μείνεις εδώ να εργάζεσαι και εσύ νοσοκόμος. Έχω πείσει τους συναδέλφους μου εδώ, τους γιατρούς, και δέχονται.» Εγώ, λέω, «σε αυτή την κόλαση που είμαι δε θέλω να μείνω, διότι είδα πραγματικά ότι είναι κόλαση.» «Άστα αυτά, μου λέει, κατά μέρος και έλα.»

Εν  πάσ' περιπτώσει, με έπεισαν και με έστειλαν στην τεραστία εκείνη αίθουσα που είχαν την αποθήκη των ρούχων, γιατί βέβαια αυτά όλα τα ρούχα που είχαν οι εισερχόμενοι τα βάζανε, όπως σου είπα, τα απολυμαίνανε και έπειτα τα τοποθετούσαν σε μια τεράστια αίθουσα. Πήγα και ντύθηκα κει πέρα, πήρα παπούτσια, πήρα κάλτσες, πήρα ένα σακάκι και πήγα και ανέλαβα μαζί με τον Φουντουλάκη τον γιατρό στους αρρώστους τους δικούς του.

[ .... ]Θυμάμαι μας ήρθε άρρωστος ο Στρατηγός ο Καλομενόπουλος, ο δικός μας, ο οποίος κατάγεται από τη Σητεία, και όταν έγινε καλά, έπρεπε να πάει βέβαια, στον μπίκο, να σκάβει. Αλλά 'μείς καταφέραμε να τον δικαιολογούμε με τον Φουντουλάκη. Όταν ετελείωνε η αρρώστια του από τη μια μεριά πήγαινε για άλλη αρρώστια σε άλλο μπλοκ. Εγύριζε έτσι μέσα ώσπου απηλευθερώθημεν και εσώθηκε. Ο Καλομενόπουλος. Δεν ξέρω αν τον έχετε ακούσει εσείς, ο οποίος στο τέλος- τέλος δεν είχε πια άλλη αρρώστια να περάσει... χαχα.., δε 'α το ξεχάσω και τον εκάμαμε ναχτ βεχερ, δηλαδή νυχτοφύλακα. Εντύθηκε και έτσι ως νυχτοφύλαξ απηλευθερώθη.»

 Ο ίδιος στις ανέκδοτες σημειώσεις του γράφει «…Η παραμονή εν τω νοσοκομείο ήτο όντως εξ’ ίσου φρικτή και βασανιστική όπως στα διάφορα εργοτάξια. Οι γερμανοί εφήρμοζαν τας πλέον φρικτάς μεθόδους εξοντώσεως των νοσηλευομένων που και η πλέον τολμηρά εγκληματική φυσιογνωμία είναι αδύνατον να φανταστεί……

….Κι ήτο βεβαία η παραμονή εν τω νοσοκομείο εξίσου φρικτή και βασανιστική όπως και εις τα διάφορα εργοτάξια (μύριους θανάσιμους κινδύνους) διότι οι γερμανοί διάφορους και ποικίλους τρόπους εξοντώσεως των νοσηλευομένων, άλλοτε εξοντώνοντας τους βαρέως ασθενής και άλλοτε του υγίους αποθεραπευόμενους, αλλά παρόλα  ταύτα και παρ’ όλους τους ως άνω θανασίμους κινδύνους των νοσηλευομένων η παραμονή των εν τω νοσοκομείο επί χρονικό διάστημα όσο το δυνατό μεγαλύτερο εθεωρείτο παρ’ αυτών ως η μοναδική ελπίς σωτηρίας δεδομένου ότι η αποστολή των εις εργοτάξιο ισούτο με βέβαιο θάνατο…»

Το νούμερό του Φουντουλάκη  στο Μαουτχάουζεν ήταν 38256. Επιστρέφει στο Ηράκλειο το 1945 ντυμένος με ρούχα από τσουβάλια.

Στις εκλογές στις 31 Μάρτη 1946 εκλέγεται Βουλευτής με το κόμματων Φιλελευθέρων και πρωτοστατεί  στη δημιουργία  έργων αγροτικών υποδομών σε όλο το Μαλεβίζι. Το 1950 δεν κατεβαίνει ξανά στις εκλογές, αλλά προτρέπει να κατέβει στη θέση του ο γέρος Στρατηγός Φουντουλάκης Γεώργιος, που υπέγραψε για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης την παράδοση της Κρήτης από τους Γερμανούς στις 10 Μαϊου του 1945 μαζί με τον Άγγλο     ταξίαρχο Κίρκμαν για λογαριασμό του Συμμαχικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής και τον γερμανό στρατηγό Χάνς Μπέντακ η Κρήτη ήταν η τελευταία περιοχή της Ευρώπης που απελευθερωνόταν επίσημα.

Ο ιατρός Ιωάννης Φουντουλάκης πέθανε στον Κρουσώνα το 1978 εξασκώντας έως τον θάνατό του το επάγγελμα του ιατρού.

Ο Αλέξανδρος Στεφανίδης

Ο ιατρός Στεφανίδης Αλέξανδρος γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1908 καταγόταν από τους Βόρους Πυργιωτίσης, οικογένεια με πλούσια παρουσία στα κοινά της Κρήτης και της Ελλάδας. Ο πατέρας του, βουλευτής του κόμματος των φιλελευθέρων, βουλευτής της Κρητικής Βουλής, προσωπικός φίλος του Βενιζέλου και του Ν. Καζαντζάκη.

Τον ιατρό Στεφανίδη Αλέξανδρο  στη μάχη της Κρήτης τον βρίσκουμε να υπηρετεί στο Πανάνειο Νοσοκομείο ως παθολόγος. Στην αδημοσίευτη πολυσέλιδη βιογραφία του, που έγραψε ο ίδιος αναφέρει πέρα από τα οικογενειακά περιστατικά, αρκετά γεγονότα από τη ζωή του. Επέλεξα να αναφέρω ένα μικρό κείμενο από αυτές τις σημειώσεις, που αναφέρονται στις πρώτες μέρες της Μάχης της Κρήτης. Είναι εξαιρετικό κείμενο με ωραία γραφή, που σε μεταφέρει στα γεγονότα εκείνων των ημερών.

Ο Στεφανίδης αναφέρει, «[...]Αι αεροπορικαί επιδρομαί εσυνεχίζοντο καθ’όλας τας επομένας ημέρας κατά της πόλεως, με πολυβολισμούς από χαμηλό ύψος και ο άμαχος πληθυσμός εγκατέλειπε την πόλιν ενώ αι μάχαι με τους πίπτοντας Γερμανούς εσυνεχίζοντο πέριξ της πολεως με πολλά θύματα εκατέρωθεν και μάχαις εκ του συστάδην σώμα με σώμα, ώστε να μην ημπορούν οι Γερμανοί  να καταλάβουν την πόλιν, ενώ εμείς εις το Νοσοκομείο ευρισκόμεθα επί ποδός περιθάλποντες του κατά εκατοντάδες προσκομιζόμενους τραυματίας Έλληνας και Γερμανούς, πολλοί των οποίων απέθνησκαν από ακατάσχετον αιμορραγίας πριν εισέλθουν εις το χειρουργείο.

 Η κατάστασης  αυτή εσυνεχίζετο επί τρεις ημέρας,  έως ότου ενεφανίσθη εις Γερμανός αξιωματικός απεσταλμένος της Γερμανικής Διοικήσεως και παρακάλεσε τον γερμανομαθή χειρούργον Κασάπη παρά τον συνεχή φόρτων εργασίας του να τον οδήγηση εις το Ελληνικόν Στρατηγείον εις τα Πεζά όπου ήτο ο Έλλην Στρατηγός Λιναρδάκης εκεί του ανηγγέλθη πως αν μέχρι της 3 μμ της Παρασκευής δεν παραδοθεί η πόλις τις τους Γερμανούς, θα γίνει ολοκαύτωμα από τους Βομβαρδισμούς των Στούκας (γερμανικά αεροπλάνα). Η απάντησης του ήτο να την κάψετε. Η πόλις δεν παραδίδεται.

 Πράγματι την 3μμ ακριβώς της Παρασκευής ο ουρανός εμαύρισε κυριολεκτικώς από τα κοπάδια ως πουλιά των αεροπλάνων, τα οποία υπαρχούσης αντιαεροπορικής κάλυψης από τους Άγγλους, έρριπταν από χαμηλό ύψος αδιακρίτως τας βόμβας επί των οικιών της πόλης, μεταβαλλομένης εις πραγματικό  ερείπιων, ενώ το έδαφος εσίετο από την πτώσιν των μέσα εις μία ατμόσφαιρα πραγματικής κολάσεως και μόνοι μας με ολίγους  εκ της Αλβανίας επανελθόντες στρατιωτικούς ιατρούς αντιμετωπίζαμε την τραγική δημιουργήθησαν κατάστασιν.

 Η κατάστασις αύτη εσυνεχίζετο μέχρι της 29ης Μαΐου, ότε οι Γερμανοί μετά την πτώσιν του Μάλεμε κατόρθωσαν να καταλάβουν την πόλιν μας.

 [...] Οι σφοδροί βομβαρδισμοί από αέρος των Γερμανών  αλεξιπτωτιστών μετά τον σφοδρόν βομβαρδισμόν της πόλεως την Παρασκευήν το απόγευμα εσυνεχίζοντο και τας επομένας ημέρας εναντίον της ερειπωμένης πόλεως και μόνο το νοσοκομείον παρέμενεν  όρθιον, αλλά με την πτώσιν των βομβών είς τον περίγυρόν του τα παράθυρα είχαν καταστραφή καθώς και οι σωλήνες υδρεύσεως, τα τρόφιμα εξαντλήθηκαν ενώ τα θύματα εκ των μαχών εντός της πόλεως όταν εισήλθον οι Γερμανοί και απεκρούσθησαν απο μαχόμενους πολίτας, είχαν καλύψει και τους διαδρόμους του νοσοκομείου . Ο χειρουργός Νικόλαος Κασάπης καίτοι ηλικιωμένος εχειρουργούσε νυχθημερών απτόητος από τας ριπτωμένας βόμβας έξωθεν του χειρουργείου του νοσκομείου, βοηθούμενος από τους ολίγους εναπομείναντες ιατρούς καθώς και υπό της συζηγου Φραντζέσκας Κασάπη.

 Αναρίθμητα ήσαν και τα πτώματα των αποθνησκόντων Ελλήνων και Γερμανών, τα οποία κατά σορούς εστιβάζοντο εις τον νεκροθάλαμον του νοσοκομείου λόγω του αδυνάτου της μεταφοράς των από τας μάχας εις τον νεκροταφείον της πόλεως . Έχων την περιέργιαν να ειδώ τον αριθμόν των θυμάτων ολίγας ημέρας προ της καταλήψεως της πόλεως, ήνοιξα τη θύρα τούτου και αντίκρυσα ένα μακάβριον θέαμα: Βλέπω συσσωρευμένα και τυμπανιαία πτώματα Ελλήνων και Γερμανών στρατιωτών και ενός ιερέος εν αρχομένη σύψη, ότε ο εκχυθεις από την θύραν αήρ με την αφόρητον δυσοσμίαν των διεχύθη εις τους χώρους του νοσοκομείου όπου η παραμονή μας από την πτωμαΐνη καθίστατο προβληματική.

 Απευθύνομαι αμέσως εις τον χειρουργούντα ιατρού Κασάπη ο οποίος μου λέγει να ανοιχθούν αμέσως, τη βοήθεια του προσωπικού δύο μεγάλοι ασβεστολάκκοι εις τον περίβολον του Νοσοκομείου, πρό του τείχους του διαχωριστικού από της οδού Σπιναλόγκας όπου ήσαν οι «οίκοι ανοχής» του Ηρακλείου. Πράγματι ηνήχθησαν αμέσως οι λάκκοι και σωρηδόν τα πτώματα Ελλήνων, Ιταλών και Γερμανών ερίπτοντο εντός αυτόυ μεταφερόμενα με φορεία από τας αδελφάς νοσοκόμους.

 Με συνεκίνησε η εκδηλωθείσα συμπάθεια των γυναικών «ελευθερίων ηθών», κοινώς ιερόδουλοι, των παρακείμενων οικιών, αι οποία μέσα στην κόλαση της πολεμικής ατμόσφαιρας εφρόντισαν και άναψαν από ένα κανδηλάκι  με λάδι εις κάθε τάφον, τοποθετήσαντες και ένα πολύ μικρό ξύλινο σταυρό επ’ αυτών.

 Εντύπωσιν επίσης μου είχε προξενήσει ότι αι γυναίκαι αυταί καίτι ζώσαι από την πώλησιν του σώματος των εις τους οίκους ανοχής από της ενάρξεως της Μ. Εβδομάδας έκλεισαν τούτους αρνούμεναι την άσκησιν ταύτην, δηλ. Την πορνείαν, λόγω των Αγ. Ημερών, ενθυμηθείς του λόγους του κυρίου «ότι οι τελώναι και αι πόρναι προάγουσιν υμάς εις την βασιλείαν του θεού» (Ματθ. ΚΑ 32)''

Στη βιογραφία του ο Στεφανίδης αναφέρει πάρα πολλά περιστατικά με γεγονότα και ονόματα που πλουτίζουν άθελά του στην ιστορία του τόπου μας, αλλά ιδιαίτερα την ιστορία και προσφορά του ιατρικού κόσμου στο Νομό Ηρακλείου.

Ο κ Πυργιανάκης καταλήγει τονίζοντας πως τις δύο αυτές προδημοσιεύσεις τις αφιερώνει, ευχαριστώντας, όλους τους προγόνους μας που αγωνίστηκαν και σκοτώθηκαν για την ελευθερία της Κρήτης και της Ελλάδας. Σε όλους αυτούς που θυσιάστηκαν για να ζούμε εμείς ελεύθεροι αφιερώνονται ακόμα στις οικογένειες των θυμάτων, οι οποίες επέζησαν με απίστευτες κακουχίες, σε όλους αυτούς που ταλαιπωρήθηκαν και σε όλους αυτούς που έζησαν μια τυραννισμένη ζωή γεμάτη από κακουχίες.

Στις φωτογραφίες που ακολουθούν η ανέκδοτη κατάσταση φονευθέντων εξαφανισθέντων και κατεστρεμμένων σπιτιών της κοινότητας Κρουσώνα αρχές του 1945, όπου φαίνεται η σύζυγος του Ιωάννη Φουντουλάκη, Ευστρατία, να δηλώνει ως εξαφανισθέντα το σύζυγο της