Η μονή της Αγίας Ειρήνης στον Κρουσώνα στο πέρασμα των αιώνων

Πάνω από τον Κρουσώνα , στους πρόποδες του Ψηλορείτη,στο ύψωμα Γούρνος, βρίσκεται η μονή της Αγίας Ειρήνης.

Πρόκειται για μια μονή που δοκιμάστηκε σκληρά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και για σχεδόν 122 χρόνια, εξαιτίας των καταστροφών που υπέστη, παρέμεινε έρημη. Το καθολικό της μετατράπηκε σε μάντρα προβάτων ενώ τα υπόλοιπα κτίσματα της είχαν καταρρεύσει.

Ήταν ωστόσο ένα από τα πλουσιότερα μοναστήρια ως τα πρώτα χρόνια κατάληψης της Κρήτης από τους Οθωμανούς και μέχρι την καταστροφή του από τους Τούρκους, το 1822. Μετά η τεράστια περιουσία του δόθηκε στη Μονή Κεράς ενώ λέγεται πως αρκετά κτήματα της καταπατήθηκαν από τους Οθωμανούς.

Η ιστορία της Αγίας Ειρήνης ξεκινά από πολύ παλιά.Το πότε ακριβώς κτίστηκε στο σημείο αυτό δεν είναι γνωστό. Είναι σίγουρο πως ανήκει στην κατηγορία των παλαιών μοναστηριών της Κρήτης, με μαρτυρημένη ιστορική παρουσία τουλάχιστον από την εποχή που το νησί κατείχαν οι Ενετοί καθώς μνημονεύεται σε πληρεξούσιο έγγραφο του 1589.

Επί Ενετοκρατίας και συγκεκριμένα κατά την όψιμη περίοδο της, είναι γνωστό ότι είχε διαμορφωθεί ένα κλίμα καταλλαγής και ανεκτής συνύπαρξης μεταξύ του λατινικού και του ορθόδοξου στοιχείου λόγω και του φόβου των Τούρκων. Το κλίμα αυτό ευνόησε το χτίσιμο ή την ανακαίνιση πολλών μοναστηριών, σ' αντίθεση με τις απαγορεύσεις που ίσχυαν πριν.

Ως φαίνεται η μονή της Αγίας Ειρήνης ανήκε στην καθολική φεουδαρχική οικογένεια των Μουδάτσων ή Μοάτσων. Στο δυτικό τμήμα του καθολικού της, σώζεται ταφική υπόγεια κρύπτη επιμελημένης τεχνικής, που μας παραπέμπει στην εποχή αυτή. Στο κατάστιχο των εκκλησιών και μοναστηριών της Κρήτης του 1635 αναφέρεται πως η μονή ανήκει στη δικαιοδοσία του εκλαμπροτάτου Ανδρέα Μοδάτσου.

Από μαρτυρίες που έχουν διασωθεί, είχε αναπτύξει μέχρι τότε μια αξιόλογη πνευματική δραστηριότητα. Νέοι της περιοχής μάθαιναν εκεί τα πρώτα τους γράμματα.

Με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους, ξεκινά μια πολύ δύσκολη περίοδος για τη μονή της Αγίας Ειρήνης. Η φυσική οχυρή θέση της επέτρεπε να λειτουργήσει ως κρησφύγετο. Εκεί έβρισκαν προστασία οι κατά καιρούς επαναστάτες και χαϊνηδες, που αποτελούσαν το τιμωρό χέρι της τούρκικης αυθαιρεσίας.

Μετά την καταστροφή του Κρουσώνα από τους Τούρκους, το 1822, η τούρκικη λαίλαπα ξέσπασε και κατά της μονής.

Η τοπική προφορική παράδοση, που πολλές φορές, έρχεται και συμπληρώνει ιστορικά γεγονότα, διασώζει, ότι 70 μοναχοί της μονής, σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους και τα πτώματα τους καλύφθηκαν με πέτρες.Το σημείο εκείνο ονομάστηκε ''Τροχάλακας''.

Τα οστά των μοναχών μεταφέρθηκαν αργότερα και τάφηκαν στον περίβολο του μοναστηριού, το οποίο επίσης λεηλατήθηκε και παραδόθηκε στις φλόγες. Τα κελιά των μοναχών γκρεμίστηκαν και η θρησκευτική αυτή καθέδρα, καταδικάστηκε σε μακρόχρονη ερήμωση και αδιατάρακτη σιγή.

Το Δεκέμβριο του 1944 με την πρωτοβουλία του εφημέριου του Κρουσώνα Δημήτριου Φασουλάκη και την σύμπραξη των ανταρτικών ομάδων του Κρουσώνα, συντάχθηκε ''μνημόνιο'' για την επανίδρυση της ιεράς μονής της αγίας Ειρήνης ως γυναικείας.

Το 1947 κτίζονται τα πρώτα κελιά. Δύο χρόνια αργότερα, αποπερατώνεται η ανοικοδόμηση του δεύτερου κλίτους, που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Επίσημα η επανίδρυση της μονής ολοκληρώθηκε το 1951.

Ο ιερέας του Κρουσώνα έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην ανασυγκρότηση της γι αυτό και σήμερα μια προτομή του δεσπόζει μπροστά από το ηγουμενείο.Μάλιστα ο π. Δημήτριος διατηρούσε καλές σχέσεις με τη μονή Κουδουμά, κι αυτό αποτυπώνεται τόσο στις εικόνες όσο και στο εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού.

Ένα θαυμαστό γεγονός

Λαϊκές μαρτυρίες αναφέρουν ότι κατά το 1928 η ηγουμένη της Αγίας Ειρήνης οραματίστηκε το εξής θαυμαστό: Βρισκόταν στην είσοδο του μοναστηριού, όταν την πλησίασε κάποια μοναχή με καλυμμένο πρόσωπο, την ευλόγησε και προσπερνώντας την, κατευθύνθηκε στο ηγουμενείο, βγάζοντας από την τσέπη της ένα κλειδί ακριβώς όμοιο μ’ αυτό που διέθετε αποκλειστικά η ηγουμένη. Το γεγονός αυτό προκάλεσε απορίες στην τελευταία, η οποία έτρεξε αμέσως στο ηγουμενείο. Εκεί παρατηρώντας προσεκτικά τη μοναχή, αντιλήφθηκε με έκπληξη ότι επρόκειτο για την Αγία Ειρήνη, η οποία ξαφνικά τυλίχθηκε από λευκό σύννεφο και εξαφανίστηκε.

Σήμερα στη Μονή της Αγίας Ειρήνης μονάζουν οκτώ μοναχές οι οποίες φροντίζουν να διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση ο χώρος της. Όμορφα λουλούδια γεμίζουν τις αυλές της ενώ ψηλά κυπαρίσσια, πεύκα, ευκάλυπτοι και κάθε άλλου είδους δέντρα προσφέρουν τη σκιά τους δημιουργώντας στον περιβάλλοντα χώρο της ένα μικρό δάσος.

(Αντλήθηκαν πληροφορίες από την ιστοσελίδα του Κρουσώνα και από το συλλογικό τόμο "Το Μαλεβίζι-από τα προιστορικά χρόνια μέχρι σήμερα" του Οργανισμού Ανάπτυξης Μαλεβιζίου)