Η Αγία Φωτεινή στο Σκινιά και το κρυφό σχολειό της-Παλιό και νέο κτίσμα σε μια ιδιότυπη κατασκευή

Σε αγροτική τοποθεσία έξω από τον οικισμό του Σκινιά, του Δήμου Μινώα Πεδιάδος, στη θέση που οι ντόπιοι ονομάζουν Τροχαλά, βρίσκεται το ξωκλήσι της Αγίας Φωτεινής.

Και θα μπορούσε να ήταν ένα συνηθισμένο ξωκλήσι αν η ύπαρξη του δεν είχε συνδεθεί με την παρουσία παλαιότερου ναού στο σημείο, τον οποίο μάλιστα η τοπική παράδοση θέλει να λειτούργησε ως κρυφό σχολειό κατά την Τουρκοκρατία.

Της Ελένης Βασιλάκη

Πράγματι ο παλαιότερος, και όπως όλα μαρτυρούν βυζαντινός ναός, βρίσκεται κάτω ακριβώς από το κτίσμα που βλέπουμε σήμερα, το οποίο και ανεγέρθηκε τη δεκαετία του 1950-60.

Άγνωστο για ποιο λόγο ο ιερέας Εμμανουήλ Μικελάκης, ο οποίος έκτισε το σύγχρονο ξωκλήσι της Αγίας Φωτεινής, επέλεξε αντί να αποκαταστήσει τον παλιό ναό να φτιάξει μια τσιμεντένια πλατφόρμα πάνω στα ερείπια του και στην επιφάνεια της πλατφόρμας να κτίσει τον καινούργιο.

Είναι ευτύχημα ωστόσο το ότι δεν κάλυψε την είσοδο σε αυτή την ιδιόμορφη κατασκευή κι έτσι μπορεί κανείς σήμερα να δει κάτω από το νέο ξωκλήσι, ότι έχει απομείνει από το παλιό.

Στην πραγματικότητα φαίνεται η Αγία Τράπεζα, κατασκευασμένη από μια μεγάλη πελεκημένη πέτρα, και ένα μικρό τμήμα του κυρίως ναού, που ήταν πετρόκτιστος και μονόχωρος.

Η περιοχή είναι απομονωμένη από τον κυρίως οικισμό, κατάφυτη από ελαιόδεντρα, και μπορεί να δικαιολογήσει τη χρήση του παλιού ναού ως τόπου διδασκαλίας των ελληνικών σε καιρούς που οι Οθωμανοί κατακτητές είχαν απαγορεύσει τη λειτουργία σχολείων.

Στην περιοχή, ανάμεσα σε μια συστάδα δέντρων που μαρτυρούν την παρουσία νερού, όπως μας είπαν ο εφημέριος του Σκινιά π. Μιχαήλ Παπαϊωάννου και ο ψάλτης του χωριού Ιωάννης Θεοδοσάκης, υπήρχε και μια παμπάλαια πηγή νερού. 

Ήταν όμορφα φτιαγμένη με πελέκια, που οι ηλικιωμένοι κάτοικοι του χωριού θυμούνται καλά, αλλά δυστυχώς καταστράφηκε στην πορεία των ετών. Τα πελέκια σταδιακά εξαφανίστηκαν, αποτελώντας προφανώς πρώτη ύλη σε άλλα κτίσματα. Η σύνδεση πάντως ναών που κτίζονται και αφιερώνονται στην Αγία Φωτεινή με πηγάδια και γενικότερα πηγές νερού είναι γνωστή.

Να σημειώσουμε πως η παλαιότερη μνεία στον οικισμό του Σκινιά γίνεται σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα ως Schinea το 1373, οπότε είναι αναμενόμενη η παρουσία ναών από εκείνη ή και προγενέστερη  περίοδο στην περιοχή.

Το νεώτερο ξωκλήσι της Αγίας Φωτεινής δεν αποκλείεται  να έχει κτιστεί κι αυτό από πέτρα και να έχει σοβαντιστεί με τσιμέντο. Είναι φωτεινό και λιτό με ένα απλό ανοιχτόχρωμο τέμπλο που φιλοξενεί τις δεσποτικές εικόνες της Αγίας Φωτεινής της Σαμαρείτιδος, του Χριστού και της Παναγίας. Στη βάση του έχουμε τις εικόνες του Αγίου Αντωνίου, που είναι και ο προστάτης του Σκινιά, του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Εφραίμ.

(Οι πληροφορίες για την Αγία Φωτεινή προέρχονται από τον εφημέριο π. Μιχαήλ Παπαϊωάννου, τον Ιωάννη Θεοδοσάκη και τον συνταξιούχο Αντισυνταγματάρχη της Χωροφυλακής Γεώργιο Μιζεράκη, τους οποίους και ευχαριστούμε).

Το εσωτερικό του παλιού ναού κάτω από την τσιμεντένια πλατφόρμα 

Το καινούργιο ξωκλήσι που κτίστηκε πάνω στο παλιό