Ο ναός της Κοιμήσεως και του Ευαγγελισμού στο Χανδρά-Ένα μνημείο σημείο αναφοράς για τον οικισμό

Ο οικισµός του Χανδρά στη Σητεία έχει ιστορία που ξεκινά τουλάχιστον από τη Β΄ Βυζαντινή περίοδο, οπότε φέρεται να κατοικήθηκε από Αρµένιους έποικους του Νικηφόρου Φωκά.

Της Ελένης Βασιλάκη

Τη μεγάλη ακμή του ωστόσο τη γνώρισε επί Ενετοκρατίας μαζί με τους κοντινούς οικισμούς ενώ ήταν το χωριό που δέχθηκε όσους κατοίκους εγκατέλειψαν το μεσαιωνικό οικισμό της Βόιλας, αναζητώντας να στήσουν το σπιτικό τους σε μια περισσότερο οργανωμένη κοινότητα.

Είναι επόμενο λοιπόν εντός των ορίων του να συναντάμε ιστορικούς ναούς που σήμερα αποτελούν μνημεία.

Ένας απ αυτούς είναι και ο δίκλιτος ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και Ευαγγελισμού στη Μεσοχωριά του Χανδρά.

Παλαιότερο και αναγόμενο στην Ενετοκρατία είναι το κλίτος της Κοιμήσεως που φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο, δυστυχώς κατεστραμμένο στα περισσότερα σημεία του.

Πέρα από τις φθορές του χρόνου μεγάλα κομμάτια των τοιχογραφιών χάθηκαν, μετά τη δεκαετία του 1960, όταν προστέθηκε το δεύτερο κλίτος του Ευαγγελισμού.

Τότε έσπασαν όλο το νότιο τοίχο για να ενώσουν τα δύο κλίτη, πρακτική συνηθισμένη όπου οι ναοί ήταν μονόχωροι και μικροί για να χωρέσουν όλους τους πιστούς. 

Όπως μας είπε ο Γιώργος Ρουσομουστακάκης, στη θέση του σημερινού κλίτους του Ευαγγελισμού υπήρχε το σχολείο του χωριού. Θυμάται ακόμα τα σχολικά του συσσίτια, όπου τους μοίραζαν γάλα. Τρείς αδελφές που ζούσαν στην Αίγυπτο ως μετανάστριες και είχαν οικονομική άνεση διέθεσαν τα χρήματα για να προστεθεί το δεύτερο κλίτος στον παλιό ναό. Όταν έγινε η προσθήκη αφαιρέθηκε και το παλιό ξύλινο τέμπλο της Παναγίας και τοποθετήθηκε το γύψινο που βλέπουμε σήμερα.

Ο ναός της Κοιµήσεως της Θεοτόκου είναι λιθόκτιστος και θολοσκεπής. Στην είσοδο του, νότια του κτίσματος, βλέπουμε ένα όμορφο ανάγλυφο θύρωμα με ηµικυκλικό ανακουφιστικό τόξο, πάνω από το οποίο υψώνεται το κτιστό κωδωνοστάσιο.

Πρόσβαση στο ναό υπάρχει και από τη βόρεια πλευρά, μέσω αυλής και νεώτερης εισόδου.

Στη δυτική πλευρά του υπάρχει θωράκιο µε λιθανάγλυφο ρόδακα όπως κι ένα λιθόκτιστο παράθυρο. Τα ανοίγματα στη βόρεια πλευρά είναι νεώτερα.

Η εικόνα της Παναγίας

Κειμήλιο με ιδιαίτερα αξία για τους κατοίκους του Χανδρά αποτελεί η εικόνα της Παναγίας «η Ελπίς των Απελπισμένων» η οποία, όπως μας ανέφερε ο εφημέριος του οικισμού π. Γεώργιος Μονιός, έχει υποστεί συντήρηση στο Μουσείο Μπενάκη.

Οι ειδικοί αποφάνθηκαν πως το λευκό και ροζ χρώμα που έχει χρησιμοποιήσει ο ζωγράφος που τη φιλοτέχνησε είναι πολύ σπάνιο σε εικόνες αυτής της περιόδου.