Ο σπηλαιώδης ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και της Μεταμορφώσεως στην Πολυρρήνια Κισσάμου

Μέσα στον οικισμό της Πολυρρήνιας στην Κίσσαμο Χανίων, στην πίσω πλευρά του κοινοτικού γραφείου, βρίσκεται ο δίκλιτος ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

Πρόκειται για ένα πολύ ξεχωριστό ναό καθώς σχεδόν στο σύνολο του βρίσκεται μέσα σ’ ένα σπήλαιο όπου μάλιστα μοιάζουν να ξεχωρίζουν τα δύο κλίτη με λαξευτές στο βράχο κολώνες. 

Βλέποντας τον εξωτερικά μοιάζει με ένα κτίσμα που έχει πετρωθεί στην οροφή του με μεγάλους βράχους λες και κάποιος θέλει να το συγκρατήσει στο σημείο για να μην μετακινηθεί.

Λέγεται πως στην αρχαιότητα εκεί υπήρχε σπίτι, εξάλλου σε όλο τον οικισμό της Πολυρρήνιας και κοντά στον αρχαιολογικό της χώρο θα δείτε πολλές τέτοιες λαξευμένες μέσα σε βράχους οικίες.

Όταν εξαπλώθηκε ο χριστιανισμός στο νησί μας τότε έγινε η μετατροπή του χώρου σε ναό ενώ πληροφορίες αναφέρουν πως το ιερό του ίσως και να χρονολογείται από το β μισό του 6^ου αιώνα, οπότε κτίστηκε και η περίφημη Ροτόντα στην Επισκοπή Κισάμου (ναός Μιχαήλ Αρχαγγέλου).

Παρά το σπηλαιώδη χαρακτήρα του ο ναός είναι ευρύχωρος με πετρόκτιστο τέμπλο, το οποίο κοσμούν λίγες αλλά σημαντικές παλιές εικόνες της Μεταμορφώσεως, της Κοιμήσεως, του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και του Σωτήρος.

Την περίοδο που την Κρήτη κατείχαν οι Οθωμανοί ο χώρος φέρεται να λειτούργησε και ως κρυφό σχολειό.

Η παράδοση με τον Τούρκο

Η τοπική παράδοση αναφέρει πως εκείνη την περίοδο ένας Οθωμανός είχε μετατρέψει το ναό σε στάβλο ή μάλλον βρήκε από κάποιον άλλο το χώρο που πλέον δεν λειτουργούσε ως εκκλησία και τον έκανε στάβλο. 

Ένα πρωί που πήγε για να πάρει τα ζώα του είδε πως κάποια ήταν νεκρά και μέσα υπήρχε μια εικόνα της Παναγίας. Πήρε την εικόνα και την απομάκρυνε από το σπήλαιο, σχεδόν την πέταξε έξω, αλλά το επόμενο πρωί τη βρήκε πάλι μέσα και κάποια ακόμα από τα ζώα του νεκρά. 

Αυτό γινόταν για μέρες μέχρι που είπε σε κατοίκους του χωριού, που ήταν χριστιανοί, τι συμβαίνει στο στάβλο του. Τότε του διηγήθηκαν πως ο χώρος αυτός ήταν ιερός γιατί υπήρχε εκεί πριν την έλευση των ομόθρησκων του ναός. Ο Οθωμανός φοβήθηκε ακούγοντας για την παλιότερη χρήση του σπηλαίου και αφού πήρε όσα ζώα του είχαν απομείνει έπαψε να πηγαίνει στη σπηλιά.

Έτσι επανήλθε κρυφά σε χρήση το σπήλαιο ως χριστιανικός ναός. Αυτή η εικόνα της Παναγίας σώζεται ως τις μέρες μας και αποτελεί το σημαντικότερο κειμήλιο του δίκλιτου ναού. Φυλάσσεται μάλιστα ξεχωριστά λόγω της συναισθηματικής αξίας που έχει για τους ντόπιους.

Να σημειώσουμε πως η Αγία Τράπεζα στο κλίτος της Κοιμήσεως της Θεοτόκου δεν έχει εγκαινιαστεί.

Εντυπωσιακός είναι και εξωτερικά ο ναός