Ο Προφήτης Ηλίας στο Βαχό της Βιάννου και η ιστορία του

Ο ναός του Προφήτη Ηλία του Βαχού βρίσκεται μεταξύ Άρβης και Κερατόκαμπου, πάνω στο ύψωμα «Κέντρα».

Το αρχικό κτίσμα του χρονολογείται από τη  Βυζαντινή περίοδο.

Τότε ήταν  κρυμμένος στη ρεματιά του Σκουτάρα ποταμού, ανάμεσα στη βλάστηση, ώστε να προστατεύεται από τους Άραβες και τους κάθε λογής πειρατές.

Η παράδοση θέλει ο χώρος του  να αποτελούσε καθολικό μικρού μοναστηριού με τους μοναχούς και ασκητές να διαβιούν σε παρακείμενα κελιά, που οι ίδιοι έκτισαν κατά την Ενετοκρατία.

Όταν η Κρήτη έπεσε στα χέρια των Οθωμανών ο ναός καταστράφηκε ενώ η μεγάλη περιουσία της μονής του πέρασε στα χέρια των κατακτητών.

Το σημερινό κτίσμα του Προφήτη Ηλία φέρεται να φτιάχτηκε από τον μοναχό Ιωακείμ Ποκαμισάκη τη δεκαετία του 1890 πάνω στα ερείπια του παλιού ναού. Δίπλα έκτισε και μερικά κελιά και χώρους που χρησιμοποιούσε ο ίδιος.

Ο καταστατικός νόμος της Εκκλησίας, του 1901, που προέβλεπε τη διάλυση μικρών μονών  υποχρέωσε το μοναχό να εγκαταλείψει τον Προφήτη Ηλία και να ενταχθεί στην Αδελφότητα της Μονής του Αγίου Αντωνίου Άρβης.

Λίγο αργότερα, πιθανότατα το 1903, επανήλθε στο ερημητήριο του, λόγω ανασύστασης των διαλυθεισών μονών και ερημητηρίων, στο οποίο και κοιμήθηκε το έτος 1906.

Ακολούθως το μικρό μοναστήρι του Προφήτη Ηλία έγινε εξάρτημα, «εκ κληρονομιάς» του εν λόγω μοναχού, της Μονής του Αγίου Αντωνίου Άρβης. Αυτό προκύπτει  και από σχετικό έγγραφο-επιστολή του Ηγουμενοσυμβουλίου της Μονής του Αγίου Αντωνίου, στις 22 Ιουλίου 1906, στον Επίσκοπο Πέτρας.

Στην επιστολή αυτή αναφέρονται μεταξύ άλλων και τα εξής:

«Θεοφιλέστατε,

Προχθές κατά την εορτήν του Προφήτου Ηλιού μετέβημεν, όπως επιτελέσωμεν την Θείαν Λειτουργίαν εις το Μονύδριον του Προφήτου Ηλιού, όπερ ο μακαρίτης Ιωακείμ μοναχός έκτισε και όπερ περιήλθε εις την κατοχήν της Μονής εκ κληρονομιάς του εν λόγω μοναχού...».

Επί  Κρητικής Πολιτείας η περιοχή όπου βρίσκεται ο ναός άρχισε να κατοικείται και σταδιακά διαμορφώθηκε ένας μικρός με κατοίκους από τον Βαχό, την Άνω Βιάννο και τον Κρεββατά κ.α

Τη δεκαετία του 1990 κλάπηκαν δύο εικόνες του ναού που χρονολογούνταν από το 1850, οι οποίες βρέθηκαν μετά από καιρό στο Σπαρτονερό Βαχού σε κακή κατάσταση από τη βροχή. Οι εικόνες αυτές σήμερα φυλάσσονται.

Την ίδια εποχή έγινε ανακαίνιση και διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου, με την επιστασία του προέδρου του Βαχού.

Ο Προφήτης Ηλίας ανήκει  στην Ενορία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού Βαχού και γιορτάζει στις 20 Ιουλίου κάθε χρόνο. 

Κατά το παρελθόν τη μέρα εκείνη συγκεντρώνονταν πιστοί από  Ξερόκαμπο, Ψαθά, Καψάλους, Αστιβιδερό, Κερατίδι, Κολύμπους, και άλλους οικισμούς καθώς στην περιοχή αυτή είχαν σημαντικές καλλιέργειες ελιάς. Λειτουργούνταν και στη συνέχεια έκαναν βόλτα στην περιουσία τους για να δουν αν εξελίσσεται ικανοποιητικά η καρπόδεση.

 Τα τελευταία χρόνια γίνονται αρκετά μυστήρια, (γάμοι, βαπτίσεις) εκεί λόγω της ωραίας θέσης του ναού και του άνετου εξωτερικού χώρου που διαθέτει .

(Τις πληροφορίες για το ναό και την ιστορία του μας διέθεσε ο κ Γιώργος Κονδυλάκης)