Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος-Τρεις Ιεράρχες: Ο ενοριακός ναός του Κρεββατά και η ιστορία του

Στο κέντρο του χωριού Κρεββατάς, στη Βιάννο,δεσπόζει η εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και των Τριών Ιεραρχών.

Ένας θρύλος αναφέρει ότι στη θέση της εκκλησίας υπήρχαν πάρα πολλοί βάτοι. Επί κατοχής της Κρήτης από τους Άραβες, κάποια στιγμή τη νύχτα,ανάμεσα στα βάτα, οι χριστιανοί κάτοικοι είδαν φως και παραξενεύτηκαν που το έβλεπαν κάθε βράδυ.

Έκοψαν τους βάτους και βρήκαν ένα εικόνισμα του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και δίπλα του ένα αναμμένο καντήλι. Αποφάσισαν τότε και έχτισαν, για χάρη του, ένα μικρό εκκλησάκι αφού δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να χτίσουν μεγάλο ναό.Ο εορτασμός της εκκλησίας γινόταν στις 8 Μαίου κάθε χρόνο.

Όταν ο Νικηφόρος Φωκάς ελευθέρωσε την Κρήτη από τους Άραβες,έφτιαξε ως γνωστόν ναούς σε όλο το νησί. Τότε χτίστηκε και η εκκλησία του χωριού, όπως είχε πει ο αείμνηστος θεολόγος, ιερέας, Δημήτριος π. Κωστή Αγγελάκης, με ένα κλίτος αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο.

Επειδή όμως τον Μάιο που γινόταν το πανηγύρι δεν υπήρχαν φρούτα και ο τόπος ήταν φτωχός, μεταφέρθηκε η εορτή στις 26 Σεπτεμβρίου, (Ανακομιδή των Λειψάνων του ίδιου Αγίου).

Η εκκλησία ήταν γεμάτη με τοιχογραφίες αγίων του 12ου αιώνα, οι οποίες καλύφθηκαν με ασβέστη τη δεκαετία του 1960. Κάποιοι  χωριανοί στην προσπάθεια τους να καλλωπίσουν τον Ναό αφού υπήρχαν ζημιές από τους Τούρκους χάλασαν τις τοιχογραφίες. Κάποιες λίγες σώζονται  σήμερα με εμφανή τα σημάδια βανδαλισμού των Τούρκων.

Αργότερα έγιναν οι τοιχογραφίες, που υπάρχουν σήμερα, από τον Αγιογράφο Δημήτρη Καλλέργη (από τον Άγιο Βασίλειο) με δαπάνη των Κρεββατιανών και ιδιαίτερα των παιδιών του π. Κωστή Αγγελάκη. Ο Άγιος Ιωάννης θεωρείται και σήμερα ο πολιούχος Άγιος του χωριού και προστάτης όλων των Κρεββατιανών.

Πολύ αργότερα, πιθανόν τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν εφημέριος ήταν ο Κρεββατιανός π. Γρηγόρης Κονδυλάκης,κτίστηκε και το δεύτερο κλίτος και αφιερώθηκε στους τρεις Ιεράρχες. Εορτάζει στις 30 Ιανουαρίου.

Ανακαινίσθηκε  το 1903, όπως αναφέρει  σχετική επιγραφή στην είσοδο του Ναού. Τότε διαμορφώθηκε και ο χώρος γύρω από την εκκλησία και απομακρύνθηκαν οι βάτοι που υπήρχαν στη βόρεια πλευρά.

Η σημερινή καμπάνα τοποθετήθηκε το 1907. Οι Τούρκοι, ως γνωστόν, απαγόρευαν την χρήση καμπάνας στις εκκλησίες των Χριστιανών.

Το νεκροταφείο του χωριού

Επί Τουρκοκρατίας, το νεκροταφείο του χωριού βρισκόταν στην Κερατούρα, κάτω από του Βολάκου το χαράκι. Εκεί ήταν και στα πρώτα χρόνια αφότου έφυγαν οι Τούρκοι και επί Κρητικής Πολιτείας. Εκεί βρισκόταν και ο τάφος του π. Γρηγόρη Κονδυλάκη.

Όπως έλεγαν οι γιαγιάδες στον Κρεββατά, αργότερα το εγκατέλειψαν λόγω της απόστασης και έθαβαν εκεί τα αβάπτιστα παιδιά που πέθαιναν από ασθένειες ή από αποβολές τα οποία λόγω των δύσκολων συνθηκών της εποχής και των ελλείψεων ήταν πολλά.

Το νέο νεκροταφείο λειτούργησε για αρκετά χρόνια στη μπροστινή αυλή της εκκλησίας, μέχρι που μεταφέρθηκε οριστικά το 1927 στη νέα του θέση, πίσω από την εκκλησία. Το καινούργιο νεκροταφείο κατασκεύασε ο Κωνσταντίνος Αγγελάκης (π. Κωστής) που αργότερα έγινε ιερέας. Έφτιαξε και το οστεοφυλάκιο που υπάρχει και σήμερα.

Τις ειδικές πέτρες για τους τάφους (ταφόπλακες) τις μετέφερε με τα ζώα από τον Κόρνια και τις επεξεργάστηκε με τα χέρια. Φτιάχτηκαν 8 τάφοι και ανάμεσα τους τοποθετήθηκε ένας περίτεχνος πέτρινος σταυρός. Επειδή κατά καιρούς δεν έφταναν, και ειδικά μετά τις εκτελέσεις των Γερμανών, χρησιμοποιήθηκε και ο χώρος γύρω από αυτούς όπου έσκαβαν λάκκους με τα χέρια.

Ο χώρος έγινε τότε κήπος με πολλά λουλούδια που χρησίμευε, όπως και σήμερα, σε όλες τις εκδηλώσεις και στις γιορτές των κατοίκων. Υπήρχαν τοιχία που χρησιμοποιούσαν σαν καθίσματα οι χωριανοί. Στην άκρη του δέσποζε ένας πολύ μεγάλος φοίνικας που κόπηκε στα τέλη της δεκαετίας του 60, επειδή, όπως είπαν οι εργολάβοι εμπόδιζε την διέλευση των συρμάτων της ΔΕΗ.

Στη βόρειο-δυτική πλευρά της αυλής υπήρχε μια μικρή δεξαμενή που αποθήκευαν νερό για τον κήπο που λειτουργούσε σαν αγροκήπιο του Δημοτικού Σχολείου. Το νερό ερχόταν από τον Κάψαλο αλλά και από την Πάνω βρύση.

Το αγροκήπιο το φρόντιζαν οι μαθητές του σχολείου και κάποια απογεύματα εκεί ο δάσκαλος Μιχαήλ Κυπριωτάκης έπαιζε μαντολίνο και τους μάθαινε χορούς.Στην πίσω αυλή της εκκλησίας υπήρχαν κυπαρίσσια που φύτεψε ο π. Κωστής για να θυμίζουν την ύπαρξη του νεκροταφείου.

Στη Νότια άκρη έφτιαξαν οι Κρεββατιανοί, μετά την κατοχή, το μνημείο πεσόντων του χωριού με δική τους δαπάνη. Μετέφεραν εκεί όλα τα οστά των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς, τα ονόματα των οποίων έγραψαν σε μαρμάρινη πλάκα μαζί με τα ονόματα των άλλων νεκρών του Β Παγκοσμίου πολέμου.Την κατασκευή του μνημείου ανέλαβε ο λιθογλύπτης Γελασάκης Μιχαήλ από το Λουτράκι Βιάννου.

Του Γεωργίου Κονδυλάκη

(Η φωτογραφία του ναού εξωτερικά είναι του  Νικ. Πολ. Αγγελάκη ενώ εσωτερικά του Γ. Κονδυλάκη).