Ο Άγιος Ιωάννης ο Ριγολόγος στο Λιλιανό Πεδιάδος και οι παραδόσεις που συνδέονται με το ναό του

Λίγο έξω από τον οικισμό του Λιλιανού Πεδιάδος, βρίσκεται ο βυζαντινός ναός του Αγίου Ιωάννη. Παρότι πρόκειται για ένα σημαντικό κτίσμα, με μοναδικά στοιχεία να το χαρακτηρίζουν, η κατάσταση του δεν είναι καλή καθώς η υγρασία και η φθορά του χρόνου έχουν προκαλέσει σημαντική ζημιά στο εσωτερικό του και χρόνο με το χρόνο ο κίνδυνος κατάρρευσης του μεγαλώνει.

Μοιάζει το κτίσμα του να έχει ξεχαστεί από κάθε αρμόδια αρχή και μόνο οι λιγοστοί κάτοικοι του Λιλιανού ανησυχούν για την τύχη του αλλά δεν έχουν τα μέσα και την εξουσία να παρέμβουν και να σώσουν αυτό το σπουδαίο μνημείο που τους άφησαν οι προηγούμενες γενιές.

Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Ριγολόγου είναι μια τρίκλιτη βασιλική, που χρονολογείται από το 12^ο-13^ο αιώνα, η οποία έχει κτιστεί αξιοποιώντας υλικό σε δεύτερη χρήση είτε από προγενέστερους ναούς είτε από άλλα παλαιότερα μνημεία.

Ο κοιμητηριακός αυτός ναός τιμά την Αποτομή της Κεφαλής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου που γιορτάζεται στις 29 Αυγούστου, τον Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο και τους Τρείς Ιεράρχες.

Στη μορφή που τον βλέπουμε σήμερα αποτελεί, σύμφωνα με τους ειδικούς, μετασκευή πιθανόν του 14^ου αιώνα ενός τετρακίονου σταυροειδή εγγεγραμμένου ναού της μεσοβυζαντινής περιόδου.

Τα κλίτη επικοινωνούν μεταξύ τους με τοξοστοιχίες τριών τόξων που στηρίζονται σε τέσσερις κίονες με αρχαία κιονόκρανα από τον αρχικό ναό, διαφορετικά στο κάθε κίονα.

Ο ναός έχει κατά ένα μεγάλο μέρος του κτιστεί από αρχαίο οικοδομικό υλικό, ανάμεσα στο οποίο βρίσκονται επιτύμβιες ρωμαϊκές στήλες, τις οποίες βλέπουμε εντοιχισμένες εξωτερικά.

Στο εσωτερικό του φέρει μικρή πέτρινη κλίμακα που οδηγούσε σε κάποιο άμβωνα που σήμερα δεν υπάρχει και ο οποίος είναι το μοναδικό τέτοιο δείγμα που σώζεται σε μεσαιωνική εκκλησία της Κρήτης. Η παρουσία του σε συνδυασμό με τμήμα κίονα στο δυτικό τοίχο , που πιθανόν στήριζε λεκάνη αγιασμού, συσχετίστηκε με τη θρησκευτική δραστηριότητα των Λατίνων και ειδικότερα με το Τάγμα των Δομηνικανών μοναχών της βενετικής περιόδου.

Κατά τη Γερμανική Κατοχή οι κατακτητές δε σεβάστηκαν το ναό και τον μετέτρεψαν σε μηχανουργείο. Μάλιστα σώζονται στο κεντρικό ιερό επιγραφές στη γερμανική γλώσσα . Ωστόσο σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, υπάρχουν ενδείξεις ότι ίσως οι Γερμανοί να τον χρησιμοποιούσαν και για τις θρησκευτικές τους ανάγκες.

Παραδόσεις που συνδέονται με το ναό

Ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός Μιχάλης Κ. Μαραυγάκης μας διηγήθηκε μάλιστα μια ιστορία που από την Κατοχή σώζεται από στόμα σε στόμα σύμφωνα με την οποία οι συγχωριανοί του είχαν αποφασίσει, αφότου ο ναός επιτάχθηκε από τους Γερμανούς, να πάνε την ημέρα του Αι Γιαννιού και να τον λειτουργήσουν.

Οι Γερμανοί όμως δεν τους άφησαν και όταν τους ξεκαθάρισαν πως δεν πρόκειται να λειτουργήσουν ένα μικρό αεροπλάνο που βρισκόταν στο χώρο πίσω από το ναό ξαφνικά και χωρίς αιτία άρπαξε φωτιά. Λένε πως ήταν τότε μηχανουργείο για γερμανικά αεροσκάφη που χρησιμοποιούσαν εκεί κοντά το αεροδρόμιο του Καστελίου.

Μια άλλη παράδοση που σώζεται και μας μετέφερε ο κ Μαραυγάκης έχει να κάνει με το κονίαμα του ναού και τις θαυματουργές ιδιότητες που θεωρούσαν πριν την Κατοχή πως διαθέτει. Την ημέρα που γιόρταζε ο Άγιος Ιωάννης και τελούνταν η Θεία Λειτουργία οι πιστοί άπλωναν τα μαντίλια τους τη στιγμή που ο ιερέας από το Ιερό Βήμα διάβαζε το Ευαγγέλιο.

Τότε έπεφταν στα μαντίλια μικρά κομμάτια από το κονίαμα που έφερε ο ναός, κι αν δεν έπεφταν τα έξυναν για να πέσουν, και με αυτά έλεγαν πως θεράπευαν τον ελώδη πυρετό αλλά και άλλες ασθένειες. Διέλυαν το κονίαμα σε νερό και το έπιναν ως αγίασμα και ο πυρετός ή η αιτία άλλων νόσων εξαφανιζόταν.

Επίσης όταν το χωριό κινδύνευε έζωναν το ναό του Αγίου Ιωάννου με κλωστή και στη συνέχεια αυτή την κλωστή την έκαναν κερί.

Φωλιά πουλιών

Στο χώρο που υπάρχει πριν την κεντρική είσοδο στο ναό, εν είδει νάρθηκα, έχουν βρει σήμερα καταφύγιο δεκάδες πουλιά που κτίζουν τις φωλιές τους στα κενά ανάμεσα στις πέτρες. Παρότι έχει τοποθετηθεί συρμάτινη πόρτα εκείνα μαζεύονται σε μεγάλους πληθυσμούς και δημιουργούν ένα σκηνικό ιδιαίτερο, που τρομάζει όποιον δεν είναι προετοιμασμένος γι αυτό που θα δει (δείτε στο τέλος το σχετικό βίντεο).

Ελένη Βασιλάκη

(Με πληροφορίες από την έκδοση "Χριστιανικά Μνημεία της Κρήτης" της Συνοδικής Επιτροπής Θρησκευτικού Τουρισμού της Εκκλησίας της Κρήτης-ΜΚΟ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ, Μιχάλης Ανδριανάκης , Κώστας Γιαπιτσόγλου και προφορική μαρτυρία του Μιχάλη Κ. Μαραυγάκη).

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα