Ο αρχαιολογικός χώρος στο Κουφονήσι-Η Δήλος του Νότιου Κρητικού Πελάγους (photos)

Μόλις τρία μίλια χωρίζουν το Κουφονήσι από τις ακτές της Κρήτης κι όμως οι περισσότεροι αγνοούν την ύπαρξη του κι έτσι δεν έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν τις ομορφιές του και τον αρχαιολογικό πλούτο που το χαρακτηρίζει.

Ο Επιμελητής Αρχαιοτήτων Νίκος Π. Παπαδάκης, υιοθετώντας δημοσιογραφικό χαρακτηρισμό, το ονόμασε «Δήλο του Λιβυκού», κι όχι άδικα.

Η αρχαιολογική σκαπάνη χτύπησε για πρώτη φορά στα σπλάχνα του Κουφονησίου (Λεύκη ή Λευκή ήταν το όνομα του στην αρχαιότητα) το 1976, αποδεικνύοντας πως πριν από 2000 χρόνια το έρημο αυτό νησί έσφυζε από ζωή και πλούτο.

Αποτελώντας σταθμό στο διαμετακομιστικό εμπόριο, προς και από την Αίγυπτο, γνώρισε ημέρες δόξας.

Από τις πρώτες κιόλας ημέρες των ανασκαφών άρχισε να αποκαλύπτεται ότι υπήρχε στην επιφάνεια του κατοίκηση των ελληνιστικών και ελληνορωμαϊκών χρόνων.

Στη βορειοανατολική άκρη του Κουφονησιού, απέναντι από το νησάκι Μάρμαρα και σε μικρή απόσταση από την υπέροχη παραλία Καμαρέλες , οι ανασκαφές έφεραν στο φως ένα καλά διατηρημένο λίθινο θέατρο, του οποίου το κοίλο περιλάμβανε δώδεκα σειρές εδωλίων που υπολογίζεται ότι θα χωρούσε περίπου χίλια άτομα.

Μέρος του κοίλου και των εδωλίων, δυστυχώς, δεν διασώθηκαν ως τις μέρες μας.

Η ορχήστρα, σχεδόν ημικυκλική, ήταν επενδυμένη με πήλινες πλάκες. Το σκηνικό οικοδόμημα (διαστάσεων 20Χ19μ.) έχει καταστραφεί στο δυτικό του μέρος, σώζονται όμως το ανατολικό, το παρασκήνιο, το λογείο, το υποσκήνιο καθώς και η ανατολική πάροδος που κάποτε ήταν στεγασμένη με θόλο.

Στην ανατολική πάροδο του θεάτρου κατέληγε η οδός που ξεκινούσε από τον γειτονικό συνοικισμό έχοντας στις δυο πλευρές του πλουσιόσπιτα.

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως ένα μεγάλο σπίτι με οκτώ δωμάτια. Δυο από τα δωμάτια του είχαν πάτωμα καλυμμένο με μωσαϊκό από μαύρες και άσπρες ψηφίδες που σχημάτιζαν διάφορα γεωμετρικά και άλλα σχέδια.

Στον κύριο οικισμό, που απέχει 200 μέτρα από το θέατρο, ξεθάφτηκε κι ένα σπίτι με εννέα δωμάτια, αλλά χωρίς πολλές πολυτέλειες.

Τα ευρήματα στο σημείο έδειξαν στους αρχαιολόγους πως επρόκειτο για ένα τυπικό λιμάνι ψαράδων, αλλά όχι συνηθισμένων καθώς επιδίδονταν στο ψάρεμα και την κατεργασία πορφύρας.

Μάλιστα αυτή η ασχολία περνούσε από γενιά σε γενιά, από τα προϊστορικά χρόνια. Σωροί από κατεργασμένα κελύφη πορφύρας βρέθηκαν πάνω στο νησί ακόμα και σε σημεία με ίχνη μινωικής κατοίκησης.

Επίσης οι κάτοικοι ασχολούνταν με το τυπικό ψάρεμα και την αλιεία σπόγγων. Έτσι το χρήμα από το εμπόριο έρεε άφθονο κι έδινε τη δυνατότητα για ανέγερση θεάτρου, ναών (δείτε εδώ) κι άλλων σημαντικών κτισμάτων.

Το δεύτερο σημαντικό οικοδόμημα του οικισμού του νησιού ήταν το κτήριο των Δημοσίων Λουτρών (Balineae), το οποίο ήταν σε χρήση από τον 1ο έως και τον 4ο μ.Χ. αιώνα.

Το λουτρικό αυτό συγκρότημα, χαρακτηριστικό της ρωμαϊκής πολεοδομίας, περιλαμβάνει όλους τους χώρους, οι οποίοι σύμφωνα με το τυπικό των λουτρών ήταν σε χρήση : γύρω από κήπο (για ξεκούραση των πελατών και επισκεπτών) εκτείνονται τα δωμάτια όπως το κεντρικό λεβητοστάσιο -του οποίου οι τοίχοι σώζονται σε ύψος 4 μέτρων- δύο υπόκαυστα, λουτρώνες για εφίδρωση και αποδυτήρια.

Σε ότι αφορά την καταστροφή των κτισμάτων πάνω στο νησί τα ανασκαφικά συμπεράσματα μιλούν για μια βίαιη και καθολική καταστροφή.

Όλα σταμάτησαν στο τέλος του 4^ου αιώνα μ.Χ. Βάρβαροι επιδρομείς ή φανατικοί χριστιανοί ή και οι δύο μαζί κατέστρεψαν τα οικοδομήματα στη Λεύκη. Ίσως η καταστροφή να ήλθε και από την Ιεράπυτνα που με πάθος και πείσμα διεκδικούσε το νησί αλλά δεν μπορούσε να καρπωθεί τις πλουτοφόρες πηγές του.

Σήμερα ένα μεγάλη τμήμα των αρχαιοτήτων του έχει σκεπαστεί από την άμμο. Η παραλία, όπου βρίσκονται το θέατρο και ο οικισμός, δεν επιτρέπεται να προσεγγισθεί από τουριστικά σκάφη. Όμως ιδιωτικά μικρά σκάφη δένουν καθημερινά το καλοκαίρι για να απολαύσουν οι επιβάτες τους την εκπληκτική παραλία προφυλαγμένοι από την ήλιο στις σπηλαιώσεις που υπάρχουν στην ακτή.

Επιμέλεια Ελένη Βασιλάκη

(Πηγές Υπουργείο Πολιτισμού, και η εργασία του Νίκου Π. Παπαδάκη Κουφονήσι-«Η Δήλος του Λιβυκού»)

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα