Σιγανού Μετόχι ή Χανιαλή στο Μέσα Καρτερό: Ένα ιστορικό διατηρητέο μνημείο

 

Στο Μέσα Καρτερό, εντός του φαραγγιού, πάνω από το διαμορφωμένο σημείο ξεκούρασης με τα τεράστια πλατάνια και κάτω ακριβώς από το παλιό ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου, βρίσκεται ένα σημαντικό συγκρότημα ερειπίων.

Πρόκειται για τμήμα του οικοδομικού συγκροτήματος που είναι γνωστό ως Σιγανού Μετόχι ή «Χανιαλή», το οποίο χρονολογείται από την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Σήμερα σώζεται, σε κάπως καλύτερη κατάσταση, ο εντυπωσιακός στάβλος όπου έδεναν τα ζώα, με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του. Στο σημείο λειτούργησε επίσης μύλος (εξού και η ονομασία Σιγανού από το Σκαλανιώτη ιδιοκτήτη του). Ακόμα το συγκρότημα περιελάμβανε χάνι για τους διερχόμενους, τότε που οι οδικές αρτηρίες ήταν μονοπάτια κι όχι δρόμοι.

Το Υπουργείο Πολιτισμού με απόφαση του, την 23^η Δεκεμβρίου του 1988, που δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ, χαρακτήρισε αυτό το συγκρότημα κτισμάτων ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, λόγω της αρχιτεκτονικής του αξίας και της ιστορικής σπουδαιότητας που έχει για την ευρύτερη περιοχή της πόλης του Ηρακλείου στην περίοδο της πρώιμης Τουρκοκρατίας.

Βέβαια για συντήρηση ούτε λόγος, με το φθοροποιό χρόνο μέρα με την ημέρα να αφαιρεί κάτι από την παλιά αίγλη και ομορφιά των κτισμάτων, που τόσο ωραία και αρμονικά είναι τοποθετημένα μέσα στο φυσικό τοπίο. Το μόνο τμήμα που σώζεται και μπορεί κανείς να καταλάβει τη χρήση του, με μια τεράστια οπή ωστόσο στην οροφή του, είναι ο θολωτός, σαν δεξαμενή,στάβλος. 

Στο εσωτερικό του βλέπουμε τις χαρακτηριστικές, σειραδιασμένες, καλαίσθητες μαντζαντούρες , όπου έβαζαν άχυρο στα ζώα για να τα ταίσουν ξεκουράζοντας τα. Όμορφα πελεκημένες πέτρες βλέπουμε, εξάλλου, στην είσοδο αλλά και στο παράθυρο του στάβλου. 

Δίπλα του στέκει μισογκρεμισμένο συγκρότημα δωματίων με καμάρες και παραπέρα μια πέτρινη δεξαμενή νερού. 

Ποιός ήταν ο Χανιαλής

Ενδιαφέρον πάντως έχει η ονομασία των κτισμάτων αυτών ως Χανιαλή, προφανώς από τον περίφημο Χανιαλή Αγά έναν από τους πλέον γνωστούς οθωμανούς μουκαταγασήδες (εισπράκτορες των κρατικών φόρων) στην ανατολική Κρήτη, κι ας είχε καταγωγή από τα Χανιά, όπως μαρτυρά και το όνομα του (hanali).

Ο Χανιαλής έγινε γνωστός για τη σκληρότητα και την απάνθρωπη συμπεριφορά του, η οποία έγινε πηγή έμπνευσης για δίστιχα όπως «Ο Χανιαλής εμήνυσε πο κάτω από τις Γούβες ελίγο-ελίγο το ψωμί και χαχαλιές οι βρούβες και πάλι Ξαναμήνυσε απ΄το Σγουροκεφάλι ελίγο ελίγο το ψωμί να μη γιαγύρω πάλι».

Ο Χανιαλής Αγάς είχε το σεράι του σε κεντρικό δρόμο του Ηρακλείου και το εξοχικό του στο Μαγουλά Λασιθίου. Φαίνεται όμως να ήταν άπληστος και τόσο σκληρός που τελικά στις 25 Δεκεμβρίου 1815 κλήθηκε από τον πασά στο Ηράκλειο όπου και βρήκε φρικτό θάνατο. Τον στραγγάλισε ο πασάς με τα ίδια του τα χέρια, όπως κατέγραψε ο τότε εφημέριος του Μαγουλά και ανέφερε ο Νίκος Σταυρινίδης σε επιφυλλίδα του το 1964.

Ελένη Βασιλάκη