Μνήμες από ένα τοιχογραφημένο ναό που "χάθηκε" κάτω από τα θεμέλια κατοικίας στη Χρυσοπηγή

 

Η συνοικία της Χρυσοπηγής στο Ηράκλειο είναι στις μέρες μας περισσότερο γνωστή για τις σπηλιές της, όπου είχαν απομονωθεί οι λεπροί της πόλης, πράγμα που της απέδωσε και την ονομασία Μεσκινιά (δείτε εδώ).

Ωστόσο η ευρύτερη περιοχή όπου ανήκε ονομαζόταν, κατά την Ενετοκρατία, Μαρουλάς, και στο σημείο αυτό, πάνω στα μικρά υψώματα, υπήρχε ένα μικρό χωριό που αργότερα ισοπεδώθηκε.

Ο Μαρουλάς, διαμόρφωνε μια ολόκληρη κοιλάδα η οποία ξεκινούσε από το λιμάνι και έφτανε ως τη γέφυρα των Πατελών. Λόγω γειτνίασης με τη θάλασσα θεωρούνταν περιοχή στρατηγικής σημασίας και γι’ αυτό το λόγο όταν άρχισαν οι Οθωμανοί να πολιορκούν το Ηράκλειο οι Βενετοί φρόντισαν να εξαφανίσουν τον οικισμό από το χάρτη.

Αργότερα σε τμήμα του πρώην Μαρουλά, που ονομάστηκε Χρυσοπηγή, απομόνωσαν τους λεπρούς του Χάνδακα αναγκάζοντας τους να ζήσουν μέσα σε σπήλαια, αρκετά εκ των οποίων διατηρούνται ως τις μέρες μας.

Από τη στιγμή ωστόσο που η περιοχή αυτή κατοικούνταν από τόσο παλιά και υπήρχε εκεί οργανωμένη κοινωνία ανθρώπων, και μάλιστα χριστιανών, είναι φυσικό και επόμενο να υπήρχαν και λατρευτικοί χώροι. Δυστυχώς όμως τίποτα δεν σώθηκε από τις παλιές εκκλησίες, παρά μονάχα μνήμες, κι αυτές λιγοστές.

Μνήμες που ξεθωριάζουν

Αναγνώστρια του e-storieskritis μας μετέφερε πως κάμποσες δεκαετίες πριν, παιδί ακόμα, θυμάται πως κατά τις εργασίες εκσκαφής για τη θεμελίωση κτιρίου στη Χρυσοπηγή, και συγκεκριμένα επί της Οδού Χαρίκλειας Δραμουντάνη, ήλθαν στο φως τμήματα τοίχων άγνωστης εκκλησίας. Να σημειώσουμε πως ο δρόμος αυτός είναι παράλληλος της Εθνικής Αντιστάσεως και πολύ κοντά στην κεντρική αυτή οδική αρτηρία.

Όλοι όσοι είχαν δει τότε τα ευρήματα κατάλαβαν πως επρόκειτο για εκκλησία καθώς οι τοίχοι έφεραν τοιχογραφικό διάκοσμο με θρησκευτικές παραστάσεις που δεν είχαν τις γνώσεις να προσδιορίσουν.

Η γιαγιά της εν λόγω αναγνώστριας, χρόνια πριν την εκσκαφή, στις ιστορίες που διηγούνταν στην εγγονή της έβαζε και αναφορές σε μια εκκλησία με μικρό νεκροταφείο σε αυτή την περιοχή.

Τι ακριβώς συνέβη και πως τελικά με συνοπτικές διαδικασίες τα ερείπια της εκκλησίας «χάθηκαν» από προσώπου γης και στη θέση τους ξεπρόβαλλε ένα κτίριο με διαμερίσματα, δεν γνωρίζουμε. Προφανώς ξέρουν καλύτερα οι ιδιοκτήτες του ακινήτου και όσοι ενεπλάκησαν στην κατασκευή νέου κτίσματος.

Με βάση τις μαρτυρίες της αναγνώστριας μας αναζητήσαμε το σημείο όπου, πιθανόν, να υπήρχε ο ναός. Συναντήσαμε μια κάτοικο, στην οδό Χαρίκλειας Δραμουντάνη, που μας είχε υποδειχθεί ως σημείο ύπαρξης της εκκλησίας, η οποία επιβεβαίωσε πως κι εκείνη είχε ακούσει από τη γιαγιά της μια παρόμοια ιστορία. 

Μας έδειξε μάλιστα και το ακίνητο, όπου της έλεγαν ότι πολύ παλιά λειτουργούσε η ορθόδοξη εκκλησία, για την οποία, δυστυχώς, δεν διασώθηκε μαρτυρία γύρω από το σε ποιον Άγιο ήταν αφιερωμένη.

Εντελώς τυχαία "πέσαμε" πάνω σε ένοικο του κτίσματος που έχει πάρει τη θέση του ναού. Είχε βγει στην αυλή του και φυσικά δεν χάσαμε την ευκαιρία να ρωτήσουμε αν γνωρίζει κάτι για ερειπωμένη εκκλησία στην περιοχή. Εκείνος ωστόσο φρόντισε να μας κλείσει την κουβέντα όσο πιο γρήγορα μπορούσε λέγοντας μας πως γεννήθηκε στην Χρυσοπηγή αλλά ποτέ του δεν άκουσε για ναό. Μετά χωρίς καν να χαιρετήσει έφυγε με γοργά βήματα προς την ανοικτή πόρτα του σπιτιού του, επιβεβαιώνοντας με τον τρόπο του πως οι μαρτυρίες μάλλον είχαν βάση. 

Για ευνόητους λόγους δεν παραθέτουμε φωτογραφία του συγκεκριμένου ακινήτου, παρά μόνο της οδού, καθώς ζητούμενο μας είναι μόνο να διατηρήσουμε μνήμες που χάνονται κι όχι να σκαλίσουμε παλιές "αμαρτίες".