Ο ιστορικός ναός του Αγίου Χαραλάμπου στον Κρουσώνα

 

Προστάτης του Κρουσώνα ο  Άγιος Χαράλαμπος είναι συνυφασμένος με την ιστορία του οικισμού και τη διαδρομή του μέσα στο χρόνο.

Ο δίκλιτος ναός που τιμά τον Άγιο Χαράλαμπο και τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος βρίσκεται λίγο πιο πάνω από το κέντρο του Κρουσώνα.

Χρονολογείται από την περίοδο της Ενετοκρατίας, περίπου 1400 μ.Χ. και μάλιστα υπάρχει γραπτή αναφορά στην ύπαρξη του σε έγγραφο του 1635.

Τα δύο κλίτη χωρίζονται με μεγάλη καμάρα ενώ δεσπόζει, μπαίνοντας στο εσωτερικό του ναού, η φορτωμένη με τάματα εικόνα του Αγίου Χαραλάμπου. Δίπλα του προθήκη με παλιά εκκλησιαστικά σκεύη και άμφια.

Οι τοίχοι του ναού είναι καλυμμένοι από φορητές εικόνες ενώ στα δύο κλίτη ξεχωρίζουν τα ξυλόγλυπτα τέμπλα με τις μεγάλες και παλιές δεσποτικές εικόνες τους.

Στην οροφή του κτίσματος υπάρχει ακόμα η οπή που ανοίχθηκε από τους ντόπιους για να εξολοθρεύσουν τους Τουρκαλβανούς που είχαν κλειστεί μέσα στο ναό το 1822.

Η ιστορία του επί Τουρκοκρατίας

Όταν το 1647 οι Οθωμανοί επιτέθηκαν στον Κρουσώνα κατέστρεψαν εν μέρει την εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπου. Αργότερα, το 1745, ο Μητρπολίτης Γεράσιμος ζήτησε άδεια για την επισκευή των εκκλησιών του Μαλεβιζίου που καταστράφηκαν από τουρκικές επιθέσεις κι ανάμεσα σε όσες συναντάμε στην αίτηση του ήταν κι εκείνη του Κρουσώνα, που αναφέρεται ως Χριστός.

Πράγματι, το 1815 ανακατασκευάζονται οι ξύλινοι θόλοι του ναού και στη θέση τους μπαίνει πέτρα ενώ συντηρούνται οι εικόνες του και παραγγέλνονται και κάποιες νέες στο Χάνδακα.

Οι νέες εικόνες ετοιμάστηκαν ένα χρόνο αργότερα και, σύμφωνα με τις μαρτυρίες που διασώθηκαν, οι χριστιανοί κάτοικοι του Κρουσώνα τις υποδέχθηκαν στη θέση Κερατίδια, με μεγάλη κατάνυξη, ψάλλοντας και συνοδεύοντας τις ως την εκκλησία.

Μόλις η πομπή των πιστών μπήκε μέσα στο χωριό και έστριψε με κατεύθυνση προς το ναό, λένε οι διηγήσεις πως, οι  Οθωμανοί που ζούσαν στον Κρουσώνα, βλέποντας τη λαμπρή υποδοχή και την πίστη των Κρουσανιωτών, εξοργίστηκαν.

Άρχισαν να βρίζουν και να χυδαιολογούν σε βάρος των χριστιανών και της θρησκείας τους. Ένας μάλιστα τόλμησε να σηκώσει το γιαταγάνι του για να χτυπήσει την εικόνα του Αγίου Χαραλάμπου που περνούσε από μπροστά του. Όμως, σύμφωνα με την παράδοση, με το που έκανε την κίνηση να σηκώσει το σπαθί του έπεσε νεκρός. Οι υπόλοιποι μουσουλμάνοι  βλέποντας τι συνέβη τρύπωσαν στα σπίτια τους τρομαγμένοι.

Ένα χρόνο αργότερα η πανούκλα χτύπησε και τον Κρουσώνα, αφανίζοντας όλους τους Οθωμανούς, πλην ενός που είχε προτρέψει τους ομόθρησκους του, όταν είχαν έλθει οι εικόνες στο χωριό, να μην βρίζουν τους χριστιανούς.

Ο άνθρωπος αυτός πιστεύοντας πως η σωτηρία του από την πανούκλα οφειλόταν σε θαύμα πίστεψε τελικά στο θεό των χριστιανών και βαπτίστηκε κι εκείνος χριστιανός. Το όνομα του ήταν Ισμαήλ και οι απόγονοι του πήραν το επώνυμο Ισμαηλάκης.

Έτσι, ενώ όπως φαίνεται αρχικά η εκκλησία τιμούσε πρώτα τη Μεταμόρφωση του Χριστού και μετά τον Άγιο Χαράλαμπο, η πανούκλα και όσα έγιναν με τους Τούρκους στάθηκαν αφορμή να επικρατήσει η λατρεία του Αγίου Χαραλάμπου που θεωρείται γενικότερα προστάτης έναντι της πανούκλας.

Απ αυτή την οπή έριξαν τα εύφλεκτα υλικά που σκότωσαν τους Τουρκαλβανούς

Η μάχη και ο εγκλωβισμός στο ναό

Στην επανάσταση του 1821 τα στρατεύματα του Σερίφ Πασά έκαψαν το ναό του Αγίου Χαραλάμπου και κατέστρεψαν εικόνες και ιερά σκεύη.

Κατά τον ίδιο τρόπο κατέστρεψαν και την κοντινή μονή της Αγίας Ειρήνης ενώ επιτέθηκαν και στα Ανώγεια και αφαίρεσαν σχεδόν 2.000 πρόβατα από τους ιδιοκτήτες τους, από το Κρουσανιώτικο και το Ανωγειανό αόρι, τα οποία οδήγησαν στον Άγιο Μύρωνα.

Οι Κρουσανιώτες με τους Ανωγειανούς αποφάσισαν να εκδικηθούν και κατάφεραν να συγκεντρώσουν μεγάλη δύναμη ανδρών ακόμα και από τα Σφακιά.

Πάνω στο πως θα γίνει η επίθεση υπήρξαν όμως διαφωνίες κι έτσι εντέλει 80 Κρουσανιώτες και Ανωγειανοί, που ήταν σβέλτοι, επιλέχθηκαν για να απελευθερώσουν έστω τα μαντρισμένα στον Άγιο Μύρωνα ζώα τους.

 Αυτό συνέβη στις 18 Ιουλίου 1822 και στέφθηκε από επιτυχία. Οι Οθωμανοί κυνήγησαν τους άντρες που άνοιξαν τη μάντρα και πήραν μαζί τους τα πρόβατα όμως όλοι οι υπόλοιποι ντόπιοι, και οι Σφακιανοί που ωστόσο άκουσαν τους πυροβολισμούς, έσπευσαν να τους βοηθήσουν.

Στον Κρουσώνα κατέφθασαν τότε 370 Τουρκαλβανοί και 15 Τουρκοκρητικοί τους οποίους κύκλωσαν κι άρχισε μεγάλη μάχη μέσα στο χωριό.

Οι Τουρκαλβανοί πάνω στο φόβο τους, όταν είδαν πως ήταν περικυκλωμένοι, μπήκαν μέσα στην εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπου και συνέχισαν να πολεμούν από τα παράθυρα και τις πόρτες του. Μαζί τους είχαν πάρει ως όμηρο και ένα νεαρό Κρουσανιώτη, γιο του δημογέροντα Κριτσωτάκη.

Οι επαναστατημένοι ήθελαν να κάνουν την τελική επίθεση όμως τους προβλημάτιζε η παρουσία του νεαρού Κριτσωτάκη. Τελικά ο πατέρας του, με περισσή γενναιότητα, μπροστά στην ανάγκη να σωθεί το χωριό, έδωσε την συγκατάθεση του να θυσιαστεί ο γιός του.

Έτσι οι  ντόπιοι άνοιξαν μια τρύπα στο θόλο του ναού (διατηρείται ως τις μέρες μας)  κι από εκεί έριξαν φωτιά και θειάφι. Η πόρτα της εκκλησίας άνοιξε κι όσοι δεν είχαν εξοντωθεί από τις αναθυμιάσεις σκοτώθηκαν βγαίνοντας από πυροβολισμούς. Σώθηκαν μόνο δυο που και αυτούς όμως στη συνέχεια τους σκότωσαν σε διαφορετικούς χρόνους και σημεία.

Σήμερα στην  είσοδο της εκκλησίας και αριστερά της έχει τοποθετηθεί μαρμάρινη πλάκα που αναφέρεται στο γεγονός.

Τη δεκαετία του 1920 καθιερώθηκε ως πολιούχος του Κρουσώνα ο Άγιος Χαράλαμπος. Μπορεί αργότερα να έκτισαν έναν μεγαλοπρεπή καθεδρικό ναό για να τιμήσουν την Αγία Τριάδα, τους Αγίους Δέκα, τον Άγιο Τρύφωνα, τον Άγιο Αντώνιο και τον Άγιο Σττυλιανό, αλλά ο αγαπημένος τους Άγιος κι εκείνος που επικαλούνται σε κάθε δυσκολία είναι ο Άγιος Χαράλαμπος.

 

(Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από την έκδοση της Ενορίας Αγίου Χαραλάμπου «Άγιος Χαράλαμπος Ιησούς Χριστός-Μια εκκλησία Μια ιστορία»).