Ο ναός της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Δημητρίου στο Αβδού: Η σχέση του με το Στέφανο Ξανθουδίδη

 

Στο Κάτω Χωριό, στο Αβδού, είναι κτισμένος ο δίκλιτος ναός της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Δημητρίου.

Πρόκειται για έναν όμορφο ναό, του 19^ου αιώνα, ανακαινισμένο εσωτερικά και εξωτερικά που διατηρεί ωστόσο κάτι από τη γοητεία της εποχής κτήσης του. Στο υπέρθυρο του αναγράφει τις χρονολογίες 1837 και 1916, με τη δεύτερη να αφορά σαφώς χρόνο ανακαίνισης.

Λέγεται πως οι Οθωμανοί προσπάθησαν να μετατρέψουν το χριστιανικό αυτό ναό σε τζαμί, όσο ακόμα η Κρήτη ήταν υπό την κατοχή τους, όμως οι κάτοικοι του Αβδού κατάφεραν να τους σταματήσουν.

Είχε μεγάλη σημασία γι' αυτούς η εκκλησία να μην βεβηλωθεί από τους αλλόθρησκους και το γεγονός του ότι κατάφεραν να μην πατήσουν οι Οθωμανοί το πόδι τους μέσα σ' αυτή τους τόνωσε πολύ το ηθικό.

Οι ντόπιοι έχουν να διηγούνται πως ο σπουδαίος αρχαιολόγος, με καταγωγή από το Αβδού, Στέφανος Ξανθουδίδης εκκλησιαζόταν εκεί.

Στο εσωτερικό του ναού ξεχωρίζουν τα δυο όμορφα ξυλόγλυπτα τέμπλα με τις εντυπωσιακές λεπτομέρειες φυτικής διακόσμησης που τα χαρακτηρίζουν. Εκείνο του κλίτους του Αγίου Δημητρίου φέρει στη βάση, όπου στηρίζονται τα λυπηρά, μεγάλους ξυλόγλυπτους δράκοντες και αγγέλους. Φαίνεται να επιχειρήθηκε καθαρισμός του που όμως δεν προχώρησε.

Εικόνες του ναού έχει φιλοτεχνήσει ο Αντώνιος Μ. Ξανθουδίδης ή Ζωγράφος (1819-1896) ενώ ο πατέρας του και οπλαρχηγός του 1821 Μανούσος Ξανθουδίδης φέρεται να έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανέγερση του ναού.

Το καμπαναριό με τη λιθανάγλυφη βάση κατασκευάστηκε το 1911 με χρήματα που διέθεσε η Κοινότητα Αβδού. Επάνω στη βάση φέρει χαραγμένη παράσταση του έφιππου Αγίου Δημητρίου.

(Αντλήθηκαν πληροφορίες από το βιβλίο «Το Αβδού-Ιστόρημα και όνομα σε στίχους απλούς», Ζαχαρία Ε. Σμυρνάκη, έκδοση Μορφωτικού και Εκπολιτιστικού Συλλόγου Αβδού)