Αγουστί στο Οροπέδιο Λασιθίου: Ερήμωσε από πανούκλα και δεν έμεινε στο σημείο ούτε πέτρα

Το Αγουστί υπήρξε ένας ακμαίος και σημαντικός οικισμός στο Οροπέδιο του Λασιθίου, κοντά στο σημερινό Άγιο Γεώργιο. Ίσως σήμερα να διεκδικούσε μια θέση στον κατάλογο με τα μεγαλύτερα χωριά του τόπου αν η πανούκλα, που μάστιζε κατά το παρελθόν την Κρήτη, δεν έκανε την εμφάνιση της εκεί.

Η ονομασία

Η ιστορία του χάνεται πίσω στους αιώνες. Τις ρίζες του ονόματος του αλλά και την ίδια την ίδρυση του πρέπει να τα αναζητήσουμε κάπου στον 16^ο αιώνα.

Το 1543 οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Πελοπόννησο, που μέχρι τότε βρισκόταν στα χέρια των Ενετών. Οι βενετσιάνοι άρχοντες του τόπου με τους Αλβανούς φρουρούς τους φυγαδεύτηκαν στην Κρήτη. Κάποιοι κατέληξαν στην Ανώπολη Σφακίων και κάποιοι άλλοι στο Οροπέδιο Λασιθίου.

Στο τελευταίο φαίνεται να βρήκε νέα πατρίδα η βενετσιάνικη οικογένεια Agostini όπου και ίδρυσε ένα νέο οικισμό (Agustini) στην περιοχή γύρω από το σημερινό ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου.

Η ονομασία του χωριού έφθασε στις επόμενες γενιές, με παράφραση ως Αγουστί, (Αγουστή) παρότι κάποιοι επιμένουν, και μάλλον λανθασμένα, να το αποκαλούν Αυγουστί (Αυγουστή).

Η περιοχή ήταν κατάλληλη για καλλιέργεια σιτηρών κι έτσι γρήγορα το Αγουστί αναπτύχθηκε φθάνοντας το 1780, οπότε και εγκαταλείφθηκε εξαιτίας της πανώλης, να μετρά 92 χαράτσια, δηλαδή 92 νοικοκυριά, πράγμα που αν το μεταφράσουμε σε κατοίκους ίσως και να φθάσουμε στους 500.

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Αγουστί ήταν αρχικά μονόκλιτη και κτίστηκε περί το 1600, για να εκκλησιάζονται οι κάτοικοι του οικισμού, σε εποχή που σε άλλα μικρά χωριά δεν υπήρχαν ναοί.

Μεταγενέστερα προστέθηκε και το κλίτος του Αγίου Νεκταρίου, το οποίο έκτισαν ο ράφτης Γιάννης Κλεισαρχάκης με τον Πετρο Στιβακτάκη. Δυστυχώς από τις επεμβάσεις που έγιναν στο κτίσμα, στην πορεία των ετών, αλλοιώθηκε η αρχική του μορφή.

Το απεντομωτήριο

Στην περιοχή, πριν από την Κατοχή και συγκεκριμένα το 1936, κτίστηκε ένα τετραώροφο τεράστιο κτίριο, όχι μόνο για τα δεδομένα του Λασιθίου αλλά ολόκληρης της Κρήτης, προκειμένου να λειτουργήσει ως απεντομωτήριο πατάτας.

Ήλθε όμως ο πόλεμος κι έτσι επιτάχθηκε από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς. Έγινε τόπος φυλάκισης και αγγαρειών των ντόπιων αντί για πηγή ανάπτυξης .Μετά την Κατοχή η ΑΤΕ το χρησιμοποίησε ως αποθήκη λιπασμάτων μέχρι που το 1973, σκανδαλωδώς, γκρεμίστηκε δήθεν επειδή δεν ήταν ασφαλές, παρά τη στιβαρότητα της κατασκευής του.

Τι έγιναν όμως τα σπίτια του χωριού και το απεντομωτήριο;

Αν επισκεφθεί κάποιος σήμερα το Αγουστί θα βρει πληθώρα κεραμικών θραυσμάτων, μαρτυρίες της κατοίκησης του, αλλά ούτε μια πέτρα.

Αφότου ερήμωσε το χωριό, οι πέτρες των σπιτιών του αφαιρέθηκαν και έγιναν πρώτη ύλη για να κτιστούν σπίτια και πηγάδια σε άλλα σημεία ενώ το υλικό του απεντομωτηρίου, με τους τόνους έτοιμης πέτρας, χρησιμοποιήθηκε στο κτίσιμο ξενοδοχείου!

Έμεινε ζωντανή μόνο η εκκλησία.Στα χωράφια, αργότερα, το αλέτρι, των γεωργών κατά το σκάψιμο, έφερνε στο φως τα οστά όσων πρόχειρα είχαν ταφεί εδώ κι εκεί, όταν η πανούκλα "έζωσε" το Αγουστί.

Οι λίγοι που επέζησαν από τη φοβερή αυτή επιδημία μετακινήθηκαν κι αναζήτησαν μια καλύτερη τύχη στο Καμινάκι, το Τζερμιάδων και το Μαρμακέτω. Οι κληρονόμοι τους ακόμα και σήμερα διατηρούν ιδιοκτησίες στο Αγουστί.

Κάτοικοι του κοντινού οικισμού του Αγίου Γεωργίου αγόρασαν στην περιοχή, που είναι πλησιέστερα στο χωριό τους, χωράφια από ανθρώπους από το Αγουστί που μετακινήθηκαν αλλού και τους έπεφταν μακριά οι ιδιοκτησίες.

Έχει ενδιαφέρον όμως και η ιστορία που ήθελε την παλιά εικόνα του Αγίου Γεωργίου από την εκκλησία του ερειπωμένου χωριού να φεύγει μόνη της και να πηγαίνει στο χαράκι (το σημείο όπου βρίσκεται ο σημερινός οικισμός Άγιος Γεώργιος). Παρότι την επέστρεφαν εκείνη, λένε, πως έφευγε ξανά μέχρι που τελικά, κατάφεραν να εξασφαλίσουν φιρμάνι και να κτίσουν μια νέα εκκλησία για να τη στεγάσει στο χωριό Άγιος Γεώργιος, το 1813.

(Θερμές ευχαριστίες στους Εμμανουήλ Συμιανάκη για τις πληροφορίες που αφορούν στον οικισμό και στους Μάκη Κρασσανάκη και Νικόλαο Φουκαράκη για το φωτογραφικό υλικό που μας απέστειλαν)