Ο ναός του Αγίου Παντελεήμονα στο νησί του πόνου τη Σπιναλόγκα

Είναι ένας από τους χώρους που όταν επισκεφθεί κάποιος τη Σπιναλόγκα δε γίνεται να μην περάσει για να προσκυνήσει και να ανάψει ένα κεράκι, ένα κεράκι για όλες εκείνες τις πονεμένες ψυχές που έζησαν στη νησίδα όσο λειτουργούσε ως λεπροκομείο και προσεύχονταν εκεί για ένα θαύμα που θα τους έκανε καλά ή έστω να υποφέρουν λιγότερο.

Ο λόγος για τον ιερό ναό του Αγίου Παντελεήμονα ένα από τα κτίσματα της Ενετοκρατίας που σώζονται πάνω στο νησί.

Για την ακρίβεια φέρεται να κατασκευάστηκε μαζί με το ναό του Αγίου Γεωργίου (δείτε εδώ) την περίοδο του Κρητικού Πολέμου (1645-1669), όταν οι οχυρώσεις της Σπιναλόγκας ανακαινίστηκαν και συμπληρώθηκαν.

Η πινακίδα που βλέπουμε εξωτερικά του ναού, με τη χρονολογία 1709, προφανώς αφορά σε ανακαίνιση του.

Για τη λειτουργία του ναού την περίοδο της Ενετοκρατίας δε γνωρίζουμε πολλά. Φαίνεται πάντως πως το κτίσμα υπέστη καταστροφές και ανακαινίσθηκε τουλάχιστον δύο φορές. Στις 3 Ιουνίου 1901 έγιναν εκ νέου τα εγκαίνια του, όταν πλέον πάρθηκε η απόφαση για χρήση του νησιού ως χώρου απομόνωσης λεπρών.

Όταν η Σπιναλόγκα έπεσε στα χέρια των Οθωμανών (1715) κατοικήθηκε από στρατιώτες του γενιτσαρικού σώματος και τις οικογένειες τους καθώς και υπαλλήλους του Μεγάλου Τζαμιού και του μικρού Τεμένους ή μικρού τζαμιού. Το τελευταίο βρισκόταν στη θέση που είναι σήμερα ο ναός του Αγίου Παντελεήμονα, όπως προκύπτει από δικαιοπραξίες Σπιναλογκιτών.

Το λεπροκομείο στη Σπιναλόγκα ιδρύθηκε το 1903, επί Κρητικής Πολιτείας και λειτούργησε έως το 1957.

Μόλις ανακοινώθηκε η απόφαση της Κρητικής Πολιτείας να μεταφέρει στη Σπιναλόγκα τούς ασθενείς λεπρούς απ’ όλη την  Κρήτη, ο τότε επίσκοπος Πέτρας και μετέπειτα Μητροπολίτης Κρήτης μακαριστός Τίτος, μετέβη στο νησί και φρόντισε για την ανακαίνιση του ναού τού Αγίου Παντελεήμονα.Πριν τη μεταφορά των πρώτων ασθενών έκανε και τα εγκαίνια του.

Το εσωτερικό του ναού είναι ευρύχωρο και βλέπουμε δυο μεγάλα τοξωτά ανοίγματα, μάλλον μεταγενέστερα της αρχικής κτίσης, να συνδέονται με το χώρο του κυρίως ναού.

Ένα λευκό λιτό ξύλινο τέμπλο διαχωρίζει το Ιερό από το υπόλοιπο κτίσμα, με την εικόνα του τιμώμενου Αγίου Παντελεήμονα να ξεχωρίζει καθώς είναι πλαισιωμένη από δεκάδες τάματα πιστών.

Στο χώρο βλέπουμε επίσης ξύλινη προθήκη με εικόνες και παλαιά ιερά λατρευτικά σκεύη.

Οι ιερείς

Τελευταίος ιερέας του Αγίου Παντελεήμονα ήταν ο ιερομόναχος Χρύσανθος Κουτσουλογιαννάκης, ο οποίος επί δέκα χρόνια  κοινωνούσε τους λεπρούς και μετά κατάλυε  την υπόλοιπη Θεία Κοινωνία, δίχως ο ίδιος να νοσήσει ποτέ.

Για την ιστορία ν’ αναφέρουμε πως πρώτος ιερέας στη Σπιναλόγκα ήταν ο ο παπα Μανώλης Ψαράκης, που υπηρέτησε εκεί για 21 χρόνια. Μετά το θάνατο του τοποθετήθηκε ιερέας ο υπέργηρος πατήρ Νέστωρ, τον οποίον διαδέχθηκε μέσα σε ένα χρόνο ο πατήρ Νίκανδρος. Ακολούθησε ως το 1935 ο πατήρ Ανδρόνικος και στη συνέχεια ανέλαβε ο ιερομόναχος Μελέτιος Βουργούρης, που παρέμεινε στο νησί για 13 ολόκληρα χρόνια.

Κάθε χρόνο ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πέτρας και Χερρονήσου χοροστατεί στον Εσπερινό και ιερουργεί στη Θεία Λειτουργία που τελείται στον Ιερό Ναό τού Αγίου Παντελεήμονα, όπου εκκλησιάζονται γύρω στους 2.000 πιστούς, τους οποίους μεταφέρουν δωρεάν καίκια στη Σπιναλόγκα. Στο τέλος τού Εσπερινού και της Θείας Λειτουργίας τελείται Τρισάγιο για την ανάπαυση των ψυχών των κεκοιμημένων στη νησίδα.

(Αντλήθηκαν πληροφορίες από τη μελέτη "Η Σπιναλόγκα των Οθωμανικών Χρόνων" ,Κρητικά Χρονικά, τχ. ΛΓ΄, (2013), Μαρία Γ. Σωρού και την ιστοσελίδα του Ησυχαστηρίου της Αγίας Τριάδας Λυθροδόντας)